بررسی‌های لیزری منجر به کشف یک شهر عظیم مایا با قدمت چند صد سال در شبه‌جزیره یوکاتان مکزیک شده است. این شهر دارای ۶۶۷۴ سازه، از جمله اهرامی شبیه اهرام چیچن ایتزا و تیکال است. محققان با استفاده از نقشه‌های لیدار (تشخیص نور و محدوده) که قبلاً تهیه شده بودند این محوطه ۱۵۰۰ ساله را کشف کردند.
به گزارش فرادید، با پیشرفت فناوری لیدار در چند دهه گذشته، کشف سکونتگاههای باستانی به شکل چشمگیری افزایش یافته است. با این حال، این فناوری گران است و معمولاً برای دانشمندان تازه‌کاری مانند لوک آولد-توماس (باستان‌شناس دانشگاه آریزونا شمالی) در دسترس نیست، اما او با یک ایده جدید توانست این مانع را برطرف کند.
آولد-توماس در این باره گفته: «دانشمندان حوزه‌های محیط زیست، جنگلداری و مهندسی عمران از بررسی‌های لیدار برای مطالعه برخی از این مناطق برای اهداف کاملاً جداگانه استفاده کرده بودند؛ بنابراین این احتمال وجود داشت که در منطقه مورد نظر ما، بررسی لیدار انجام شده باشد.»
آولد-توماس با بررسی مطالعات لیدار انجام‌شده در گذشته، یک مورد سنجش و بازنگری کربن در جنگل‌های مکزیک را پیدا کرد. او و همکارانش با تجزیه و تحلیل ۱۲۹ کیلومتر مربع در کمپچه (شرقی مرکزی)، مکزیک که قبلاً برای سازه‌های مایا جستجو نشده بود، آثار پنهانی از یک شهر مایا یافتند که در مزارع و بزرگراه‌های مدرن قرار داشت.
شهری که محققان آن را والریانا نامیدند (با الهام از یک تالاب آب شیرین مجاور)، مربوط به دوره کلاسیک (۲۵۰ تا ۹۰۰ پس از میلاد) است و تمام نشانه‌های پایتخت سیاسی کلاسیک مایا‌ها را دارد، از جمله چندین میدان محصور که با یک گذرگاه وسیع به هم متصل شدند، معابد هرمی و زمین بازی‌های توپی.
محققان خاطرنشان کردند دورتر از مرکز شهر والریانا، تراس‌ها و خانه‌ها در دامنه تپه پراکنده‌اند که این خود گواه پراکندگی شهری متراکم است. این مطالعه نخستین مطالعه‌ای است که ساختار‌های مایا را در کامپچه شرقی-مرکزی کشف کرده است.
تصویر «لیدار» که وجود سکونتگاه‌ها و معابد هرمی را در زیر پوشش جنگلی نشان می‌دهد
«دولت هرگز از آن خبر نداشت، همینطور جامعه علمی. این کشف یک علامت تعجب مقابل این ادعا قرار می‌دهد که نه، ما هیچ چیز پیدا نکردیم. در حالی که در واقعیت چیز‌های بسیار بیشتری برای کشف کردن وجود دارد.»
توماس گاریسون، باستان‌شناس دانشگاه تگزاس در آستن که در این مطالعه نقشی نداشته، گفته: «بی‌شک، هر جایی که این نوع بررسی‌ها انجام می‌شود، سکونتگاههای زیادی کشف می‌شود. گام بعدی اینست که باستان‌شناسان، شهر را در محل تأیید کنند.»
آولد-توماس خاطرنشان کرد که از آنجا که تنوع و تراکم تمدن مایا به آرامی در حال آشکار شدن است، مطالعه‌ی این دوره زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند: «با توجه به چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی ناشی از رشد سریع جمعیت که ما با آنها مواجهیم، مطالعه شهر‌های باستانی و گسترش دیدگاه‌مان درباره اینکه شکل زندگی شهری چگونه می‌تواند باشد، مفید خواهد بود.
داشتن نمونه‌ی بزرگ‌تری از جوامع انسانی باستانی و سابقه طولانی‌تری از بقایای زندگی مردم، می‌تواند به ما این فرصت را بدهد که روش‌های بهتر و پایدارتری را برای شهرنشینی حال حاضر و آینده تصور کنیم.»