هفدهمین گزارش آنتونی گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، درباره اجرای قطع‌نامه «۲۲۳۱» و برجام از سوی ایران در نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد، خوانده شد و به دنبال آن هریک از اعضای شورای امنیت نظرات خود را ارایه کردند.
به گزارش اعتماد، مهم‌ترین و جدی‌ترین موضوع ادعایی مورد بحث در نشست اخیر شورای امنیت درمورد بیانیه ادعایی جدید و جدی تروییکای اروپایی علیه ایران بود که سه کشور اروپایی عضو برجام یعنی آلمان، فرانسه و انگلستان در این بیانیه، ضمن تهدید تهران به فعال‌کردن مکانیسم ماشه با هدف بازگشت قطع‌نامه‌های شش‌گانه، مدعی شدند که «گزارش‌های اخیر مدیرکل آژانس، بار دیگر نشان می‌دهد که ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را بسیار فراتر از محدودیت‌های تعریف شده در توافق هسته‌ای، پیش برده است.» به ادعای این گروه از بازیگران «پیشرفت‌های هسته‌ای ایران که برخی از آن‌ها برگشت ناپذیر هستند، برجام را تهی کرده و بازگشت به راه‌حل مذاکره را دشوارتر خواهد کرد».
در این میان نماینده بریتانیا در سازمان ملل با ادعای «افزایش بی‌وقفه فعالیت‌های هسته‌ای» ایران، مدعی شد این روند «منطقه و جهان را بسیار خطرناک‌تر می‌کند» و افزود که «اگر ایران تعهداتش را عملی نکند، تا قبل از اکتبر ۲۰۲۵ (مهر و آبان ۱۴۰۴) مکانیسم ماشه را فعال می‌کنیم».
همچنین نماینده امریکا در سازمان ملل، در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد، طی اظهاراتی ادعایی، ایران را به انجام اقدامات عامدانه برای جلوگیری از به نتیجه رسیدن تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای نظارت بر فعالیت هسته‌ای ایران که هیچ‌گونه هدف غیرنظامی ندارد، متهم کرد.
در این گزارش ادعایی نوشته شده است که «از ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳، هیچ پیشنهاد جدیدی برای مشارکت یا اجازه فعالیت‌های مندرج در بند «۲» ضمیمه «B» قطع‌نامه «۲۲۳۱» (۲۰۱۵) از طریق کانال تدارکات به شورای امنیت ارایه نشده است.
شورای امنیت ۱۴ اطلاعیه جدید را در دوره گزارش براساس بند «۲» ضمیمه «B» قطع‌نامه «۲۲۳۱» (۲۰۱۵) برای برخی فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای منطبق با برنامه جامع اقدام مشترک دریافت کرده است که نیاز به تایید ندارند، اما نیازمند اطلاعیه به شورای امنیت هستند». گوترش در گزارش خود ادامه داد «تصمیم برای تمدید معافیت‌ها با توجه به برخی پروژه‌های‌عدم اشاعه هسته‌ای پیش‌بینی‌شده در برنامه و مقررات مرتبط با هسته‌ای در ضمیمه «B» قطع‌نامه «۲۲۳۱» (۲۰۱۵) از سوی ایالات متحده در دست بررسی است».
در ادامه نشست بامداد سه‌شنبه شورای امنیت، بیانیه تروییکای اروپا علیه ایران صادر و قرائت شد و سه کشور اروپایی، بار دیگر ادعاهایی را علیه ایران مطرح کردند و با اشاره به قطع‌نامه «۲۲۳۱» صراحتا مدعی شدند «این مصوبه قرار است در اکتبر سال آینده، فسخ شود و ۱۶ ماه آینده برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای بحران هسته‌ای ایران، بسیار مهم خواهد بود».
سه کشور اروپایی اعلام کردند «گزارش‌های اخیر مدیرکل آژانس، بار دیگر نشان می‌دهد که ایران با ادامه تشدید فعالیت‌های هسته‌ای خود بسیار فراتر از محدودیت‌های توافق هسته‌ای، در مسیر اشتباهی حرکت می‌کند. پیشرفت‌های هسته‌ای ایران که برخی از آن‌ها برگشت‌ناپذیر هستند، برجام را تهی کرده و بازگشت به راه‌حل مذاکره را دشوارتر خواهد کرد.»
تروییکای اروپایی در این بیانیه ادعایی خود که در شورای امنیت قرائت شد، با ارایه پیش‌نویس قطع‌نامه ادعا کردند «ایران نصب و راه‌اندازی هزاران سانتریفیوژ پیشرفته دیگر را در چندین سایت ازجمله تاسیسات فردو دنبال کرده است. براساس برجام، ایران متعهد شد که هیچ‌یک از این سانتریفیوژها را نصب یا راه‌اندازی نکند و از این سایت برای اهداف غنی‌سازی استفاده نکند. ما مجددا از ایران می‌خواهیم تا تشدید تنش‌ها را متوقف کرده و به تعهدات خود در برجام بازگردد».
کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان ادعا کردند «دولت‌های ما در طول سال‌های متمادی راه‌حل دیپلماتیک برای موضوع هسته‌ای ایران را دنبال کرده و به حمایت از تلاش‌های دیپلماتیک برای اطمینان ازعدم عبور ایران از آستانه گریزهسته‌ای ادامه می‌دهد، اما ایران باید به‌طور جدی و فوری به تعهدات خود در قبال دیپلماسی و تعهدات الزام‌آور قانونی در ۱۶ ماه پیش‌رو قبل از انقضای قطع‌نامه احترام بگذارد».
در پاسخ به گزارش آنتونیو گوترش و نیز بیانیه ضد ایرانی جدید تروییکای اروپایی و همچنین ادعاهای ایالات‌متحده، امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دایم ایران نزد سازمان ملل متحد، «تنها گزینه عملی برای احیای برجام را گفت‌وگو و همکاری سازنده وصادقانه دانست. ایروانی در سخنانی تاکید داشت «با وجود نقش اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده برجام، متاسفانه بیانیه ترییکای اروپایی همچنان سیاسی، جانب‌دارانه و یک‌طرفه است».
به گفته نماینده دایم ایران نزد سازمان ملل متحد، «ایالات‌متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان بار دیگر به‌طور ناموفق تلاش کردند تا ایران را برای وضعیت کنونی برجام مقصر جلوه دهند».
ایروانی به این موضوع نیز اذعان کرد که «برجام کامل نبود، اما همچنان بهترین گزینه است. با وجود نقض‌های سیستماتیک گسترده از طرف ایالات‌متحده و تروییکای اروپایی، احیای برجام برای اطمینان از اجرای کامل، موثر و بی‌قیدوشرط آن از طرف همه اعضا به نفع همه است.»
نماینده دایم ایران نزد سازمان ملل متحد ادامه داد: «فعالیت‌های هسته‌ای ایران، ازجمله غنی‌سازی در سطوح مختلف، برای اهداف صلح‌آمیز است. این فعالیت‌ها کاملا مطابق با حقوق و تعهدات ایران تحت معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و موافقت‌نامه پادمان آن با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام می‌شود.
ازاین‌رو ادعای تروییکای اروپا که برنامه هسته‌ای ایران به یک نقطه بحرانی رسیده است یا ابراز نگرانی آن‌ها از خاتمه قطع‌نامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ بی‌ربط و تحریک‌آمیز است». در پایان، ایروانی تاکید کرد: «برجام یک دستاورد دیپلماتیک چندجانبه است که به‌سختی به دست آمد و به‌طور موثر از یک بحران بیجا جلوگیری کرد. برجام بهترین گزینه باقی‌مانده است، هیچ جایگزینی ندارد و احیای آن واقعا به نفع همه اعضای آن است.»
صدور این بیانیه که البته پیش از آن نیز قطع‌نامه‌ای در نشست فصلی شورای حکام صادر شده بود و درست در زمانی که کشور درگیر برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست‌جمهوری بود و با توجه به فشارهایی که از طرف غربی بر برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد، موجب شده تا گمانه‌زنی‌ها در باب رویکرد دستگاه دیپلماسی کشورمان در دولت چهاردهم افزایش یافته و سناریوهای متفاوتی در این زمینه مطرح شود.
به ادعای گروهی از ناظران، متغیرهای مهمی فعل و انفعال‌های ایران و بازیگران غربی را در باب توافق یاعدم توافق در باب توافق هسته‌ای تحت تاثیر قرار خواهد داد. در شرایط کنونی دو متغیر قابل تامل است، نخست انتخابات زودهنگام در ایران و دیگری کارزار ریاست‌جمهوری امریکا در ماه نوامبر.
علاوه بر این، برگزاری انتخابات در فرانسه و انگلیس، منقضی شدن قطع‌نامه ۲۲۳۱ در اکتبر ۲۰۲۵ و فعال‌سازی مکانیسم ماشه از دیگر متغیرهایی است که به ادعای ناظران برای ارایه هرگونه تحلیلی باید لحاظ شوند. این گروه از تحلیلگران مدعی‌اند که اگر بازیگران غربی در یک سال پیش رو بر مبنای عقلانیت تصمیم‌سازی نکنند، طبیعتا فشارها بر ایران افزایش خواهد یافت و تهران در برابر بازگشت تحریم‌ها سکوت نمی‌کند. چنین گزاره‌ای در شرایطی که اروپا و امریکا در اوکراین و خاورمیانه درگیر دو جنگ هستند، پرهزینه خواهد بود.
نکته‌ای که در جریان مناظره‌های انتخاباتی ایران بیشتر بدان اشاره شد، مقوله تحریم‌ها است. بالاخص آنکه ارتباط ایران با غرب همواره یکی از چالش‌های پیش روی دولت‌ها فارغ از اینکه متعلق به چه طیفی باشند بوده است.
در همین راستا گروهی مدعی‌اند که موضع‌گیری کاندیداها درخصوص رفع تحریم‌ها و ارایه راه‌حل برای حل مشکل تحریم‌ها بر شکل برگزاری انتخابات از لحاظ میزان مشارکت نیز موثر بوده است. اهمیت این موضوع یعنی بحث تحریم‌ها و فشارهای ناشی از آن زمانی مهم‌تر می‌شود که در اولین مناظره انتخاباتی میان ترامپ و بایدن که در بامداد جمعه برگزار شد شانس ترامپ برای شکست دموکرات‌ها افزایش یافت.
اگر تا پیش از این ابهاماتی درخصوص انتخابات امریکا و پیش‌بینی حزب پیروز وجود داشت اما پخش این مناظره توانست بخش‌هایی از ابهامات موجود را کاهش دهد. براساس نظرسنجی‌ها میزان رضایت‌ها از عملکرد ترامپ در مقابل بایدن بیشتر بوده است. البته که شاید با این وجود دموکرات‌ها به این نتیجه برسند که فرد دیگری را جایگزین بایدن کنند.
ناگفته نماند که با تک دوره‌ای شدن دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و خروج او از برجام، در دوران ریاست بایدن، فارغ از تاکید رییس‌جمهوری امریکا در ابتدای ریاستش مبنی بر بازگشت به برجام، شاهد این بودیم که رایزنی‌های غیر مستقیم میان تهران و واشنگتن در دولت سیزدهم بدون حصول به نتیجه‌ای و به واسطه‌عدم تمایل ایران جهت عقب‌نشینی از خط قرمزهای خود بی‌نتیجه پایان یافت.
این در حالی است که با ورود بایدن به کاخ سفید، بیش از ۱۵۰ نماینده دموکرات کنگره از او خواستند تا بستر برای توافق دوباره با ایران را کلید بزند. حال این احتمال هم وجود دارد که ترامپ در صورت پیروزی در کارزار ریاست‌جمهوری امریکا توافق با ایران را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد، با این همه غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ بارزترین ویژگی او است. هرچند که ایران و امریکا بارها مذاکراتی به صورت غیرمستقیم از طریق کشور ثالث داشته‌اند.
با درنظرگرفتن متغیرهای مهمی که پیش از این ذکر شد و فراز و نشیب‌های حاکم بر روابط پرتنش ایران و امریکا در طول سال‌های اخیر با رحمان قهرمانپور کارشناس مسائل بین‌الملل در این خصوص گفت‌وگو شده است.
قهرمانپور در پاسخ به این سوال که بیانیه ضدایرانی اخیر تروییکای اروپایی که در چارچوبش ایران علی‌رغم کارزار انتخاباتی زودهنگام به فعال‌سازی مکانیسم ماشه تهدید شده، گفت: طبیعتا اروپایی‌ها تلاش می‌کنند تا از این فرصت نهایت استفاده را داشته باشند و این یک قاعده در سیاست بین‌الملل است که کشورها اگر که احساس کنند در سایر کشورها تغییر و تحولاتی در حال رخ دادن است یا اینکه این تحولات سیاسی اتفاق افتاده یا در جریان است سعی می‌کنند از این فرصت نهایت استفاده را کنند و بتوانند از این طریق سیاست‌های مورد نظر خود را پیش ببرند.