استاد جمعیت شناسی دانشکده علوم جمعیت شناسی دانشکده علوم اجتماعی گفت: ۵۰۰ هزار نفر از مهاجران افغانستانی در ایران دارای مجوز و مدرک هستند و بین ۲.۵ تا ۳ میلیون نفر بدون مدرک و مجوز در ایران حضور دارند و در مجموع حدود پنج میلیون مهاجر افغانستانی در ایران سکونت دارند.
به گزارش ایرنا از روابط عمومی معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران، ششمین کرسی آزاداندیشی با عنوان «مهاجران افعانستانی در ایران؛ چالش‌ها و راهکارها» با حضور محمدجلال عباسی شوازی استاد جمعیت‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی و پویا علاءالدینی دانشیار توسعه و سیاستگذاری اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد.
پویا علاءالدینی دانشیار توسعه و سیاستگذاری اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی در این نشست اظهار کرد: تمهیدات ایران در مقابل مهاجران افغانستانی طی ۴۰ سال گذشته تغییرات زیادی داشته که می‌توان به درهای باز، بازگشت به وطن و ساماندهی اشاره کرد.
وی ادامه داد: تمهیدات ایران در مقابل مهاجران وجوه مثبت زیادی داشته و برخی از مشکلات با گذر زمان نیز حل شده است. اما باید چارچوبی بهتر برای حضور مهاجران افغانستانی در ایران تهیه شود که هدف اصلی آن ادغام مهاجرانی باشد که زمان زیادی است در کشور حضور دارند.
دانشیار توسعه و سیاستگذاری اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی تاکید کرد: تمام شهرهای افغانستان یادآور تاریخ ایران است و شهروندان افغانستانی اکثراً یا از اقوام ایرانی و یا متعلق به فرهنگ پارسی مآبانه هستند.
علاءالدینی با بیان اینکه فقط بحث هویت ملی مطرح نیست بلکه در خصوص ایران بحث هویت فراملی نیز مطرح است زیرا ایران کشوری است که تاریخ مشترکی با کشورهای آسیای مرکزی دارد، گفت: ادغام مهاجران به راحتی اتفاق نمی‌افتد بلکه مسائل و مشکلاتی اعم از اشتغال، مسکن، آموزش و بهداشت، پیوندهای اجتماعی، آگاهی فرهنگی، امنیت و حقوق شهروندی در این عمل دخیل است.
وی با اشاره به اینکه مهاجران افغانستانی به دلیل حضور طولانی مدت در ایران توانستند در موقعیت‌های مختلفی حضور داشته باشند و همچنین برای ادغام مهاجران تلاش داشتند اما با محدودیت‌های شغلی و حتی افتتاح حساب، مواجه بوده و هستند، افزود: این در حالی است که مهاجران بین‌المللی در برخی از کشورها مثل آمریکا موجب رشد و شکوفایی آن کشور شده‌اند و حتی در آلمان مهاجران به موقعیت‌های برتری دست یافته‌اند و امکان شرکت در انتخابات نیز برای آنها فراهم است.
دانشیار توسعه و سیاستگذاری اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی با تاکید بر اینکه نیروی کار بیشتر در کشور، موجب توسعه آن کشور خواهد شد، ادامه داد: در مورد وضعیت مهاجران افغانستان باید ادغام مهاجران مورد توجه قرار گیرد و اصل باشد.
علاءالدینی اظهار کرد: آموزش در کشور ما همگانی است اما موانع زیادی برای تحصیلات مهاجران افغانستانی وجود دارد. دولت ایران باید از طریق رسانه‌ها نسبت به تاریخ و فرهنگ مشترک ایران و افغانستان محتواهایی تولید کند همچنین تمهیدات را به گونه‌ای انجام دهد که تعارض نداشته باشند چرا که باعث سرخوردگی مهاجران می‌شود.
وی با اشاره بر اینکه سیاست کلی ایران باید رویکرد ادغام مهاجران باشد و البته فرهنگ سازی در رسانه‌ها باید اولویت قرار گیرد، گفت: مشارکت جامعه افغانستانی در تصمیم‌گیری‌های قانونی حائز اهمیت است از این رو باید قوانین بازبینی شوند و حق تابعیت را به کسانی که طولانی مدت در ایران حضور دارند، اعطا شود.
محمدجلال عباسی شوازی استاد جمعیت‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی در این نشست گفت: مهاجران افغانستانی به لحاظ مدت اقامت و ویژگی قومی‌شان در ایران متفاوت هستند. نسل اول مهاجران افغانستانی، افرادی بودند که پس از انقلاب وارد کشور شدند و به عنوان پناهنده تحصیلاتی نداشتند و ویژگی‌های جامعه افغانستان را به دلیل بزرگ شدن در آنجا به همراه داشتند.
وی ادامه داد: نسل دوم مهاجران، افرادی بودند که در ایران متولد شدند و یا پس از تولد در افغانستان به ایران آمده‌اند و البته دسترسی به تحصیلات در ایران برای آنان فراهم شد و با جامعه ایران آشنا هستند.
عباسی با اشاره به اینکه نسل سوم کسانی هستند که در ایران متولد شدند، رشد یافتند و تحصیل کردند و این افراد اساساً تعلق بیشتری به ایران دارند، بیان کرد: به مهاجران افغانستانی در ایران باید با دیدهای مختلف نگاه کرد.
استاد جمعیت‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی اظهار کرد: ایران مطابق با کنوانسیون ۱۹۵۱ پذیرفت که تحرک مهاجران افغانستانی در ایران براساس مصالح ملی و شرایط زیستی اعم از اشتغال و زندگی باشد. در برخی از شهرهای ۱۲ استان ورود مهاجران افغانستانی به نوعی ممنوع است.
وی با اشاره به اینکه دولت ایران به نسلی که پس از انقلاب به عنوان مهاجران افغانستانی وارد کشور شدند، در روستاهای مختلف به عنوان سیاست‌های انسان دوستانه کارت آمایش داد و به عنوان پناهنده معرفی شدند، افزود: البته برخی از مهاجران افغانستانی به صورت فصلی و موقت در کشور رفت و آمد دارند و مدرک‌شان تمدید نشده است.
عباسی تاکید کرد: مجوز گرفتن برای حضور در ایران هزینه‌بر است از این رو قاچاقچیان از این فرصت استفاده کرده و پناهجویان ترجیح می‌دهند به صورت غیرقانونی وارد کشور شوند. سیاست ایران همواره به این گونه بوده است که با مهاجران افغانستانی مدارا کند البته بازگشت افراد غیر قانونی را نیز مدنظر قرار داده است.
استاد جمعیت‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی بیان کرد: در افغانستان محل‌هایی برای افرادی که به کشور باز می‌گشتند، ساخته شده بود تا بتوانند در آن محل‌ها خانه بسازند اما متاسفانه به دلیل تغییر شرایط امنیتی از سال ۲۰۱۲ برخی از افراد تصمیم گرفتند، دوباره به کشورمان و یا کشور سومی برگردند.
وی با تاکید بر اینکه به طور کلی نگاه دولت ایران و برنامه‌های ارائه شده توسط دولت مشخص و مدون نیست و هنوز به صورت مقطعی و موقت ارائه می شود، گفت: خروج زودهنگام مهاجران افغانستانی علی‌رغم سرمایه گذاری‌های انجام شده موجب می‌شود، بهره کافی از آنها برده نشود البته موجب نارضایتی نیز می‌شود. البته باید شرایطی فراهم شود که مهاجران پس از سرمایه گذاری‌های انجام شده در کشور به مدت کافی بمانند تا بهره لازم برده شود.
عباسی با بیان اینکه همه مسائل پناهندگی، پلیسی و امنیتی نیست ولی زمانی می‌توانیم امنیت پایدار داشته باشیم که به مسائل اقتصادی و اجتماعی توجه داشته باشیم، خاطر نشان کرد: ۵۰۰ هزار نفر از مهاجران افغانستانی در ایران دارای مجوز و مدرک هستند و بین ۲.۵ تا ۳ میلیون نفر بدون مدرک و مجوز در ایران حضور دارند و در مجموع حدود ۵ میلیون مهاجر افغانستانی در ایران سکونت دارند.