هزاردستان روسیه در اسرائیل

با شروع جنگ روسیه علیه اوکراین، اسرائیل با کی‌‌یف ابراز همبستگی کرده اما از انتقاد مستقیم از مسکو پرهیز کرده و این امر باعث ایجاد سوالاتی درباره بازرگانان روسی-اسرائیلی نزدیک به کرملین ایجاد کرده است. به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، هنگامی که آویگدور لیبرمن، وزیر دارایی شوروی‌‌الاصل اسرائیل، جنایات آشکار در بوچای اوکراین را در هفته گذشته محکوم کرد، مراقب بود روسیه را سرزنش نکند. لیبرمن دوشنبه گذشته در یک ایستگاه رادیویی گفت: «روسیه اوکراین را متهم می‌‌کند و اوکراین روسیه را متهم می‌‌کند.» وی افزود: «ما در اینجا باید موضع اخلاقی اسرائیل از یکسو و منافع اسرائیل را از سوی دیگر حفظ کنیم.» این اظهارنظری بود که بر دو جنبه از اسرائیل امروز تاکید دارد: «رویکرد محتاطانه اسرائیل در قبال جنگ در اوکراین و نقش سیاسی-اجتماعی اسرائیلی‌‌های روسی‌زبان، به‌‌ویژه بازرگانان روسی و اسرائیلی‌‌های مرتبط با کرملین.»

به گزارش دنیای اقتصاد، اسرائیل بارها از اوکراین که رئیس‌‌جمهوری آن، ولادیمیر زلنسکی، یهودی است، حمایت کرده است. این رژیم کمک‌‌های به اصطلاح بشردوستانه ارسال کرده، یک بیمارستان صحرایی در غرب اوکراین راه‌اندازی کرده و روز پنج‌شنبه هم به تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر سازمان ملل رای داد. اما تجهیزات نظامی ارسال نکرده یا تحریم‌‌های رسمی علیه الیگارش‌های روسیه اعمال نکرده است.

نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل به‌طور کلی از انتقاد مستقیم از روسیه اجتناب کرده و محکومیت کرملین را به وزیر امور خارجه، یائیر لاپید واگذار کرده است. اخیرا هم در روز یکشنبه، وزارت امور خارجه حمله هوایی اخیر روسیه به ایستگاه قطار در اوکراین را که منجر به کشته شدن حداقل ۵۰ نفر شد، محکوم کرد. این اقدام مبتنی بر موازنه ظریف، دارای چندین بعد است: ابتدا به اسرائیل اجازه میانجی‌گری بین دو طرف را می‌‌دهد، دوم، یهودیان روسیه و اوکراین را از حمله مستقیم دور نگه می‌‌داد و در آخر نیز به حفظ روابط ظریف تل‌‌آویو با ارتش روسیه در سوریه کمک می‌‌کند.

با این وجود اکراه اسرائیل برای خشمگین کردن روسیه، بررسی نفوذ تجار و سیاستمداران روسی زبان بر سیاستگذاری در اسرائیل را تشدید کرده است. از ۲/ ۹میلیون اسرائیلی، حدود ۱۳درصد از اتحاد جماهیر شوروی سابق هستند. برخی مانند لیبرمن یا زیو الکین، یکی دیگر از وزیران کابینه، به چهره‌های اصلی سیاسی تبدیل شده‌‌اند. دیگران مانند یتزچاک میریلاشویلی که صاحب یک کانال تلویزیونی راست‌‌گرای اسرائیلی است، رسانه‌هایی را کنترل می‌کنند که به شکل‌‌گیری گفتمان عمومی کمک می‌‌کنند. چندین نفر از جمله رومن آبراموویچ میلیاردری که در بریتانیا به‌دلیل ارتباطش با رئیس‌جمهوری روسیه ولادیمیر پوتین، شهرت دارند، به کمک‌‌کنندگان اصلی به موسسات اسرائیلی تبدیل شده‌‌اند.

دست‌‌کم به چهار اسرائیلی روسی‌‌زبان دیگر تحریم‌‌هایی علیه آنها، توسط کشورهای دیگر به‌دلیل ارتباط با دولت روسیه اعمال شده‌‌ است. اگرچه الیگارش‌‌های روسیه و اسرائیل از نفوذ قابل توجهی برخوردارند، اما کارشناسان می‌‌گویند که آنها دلیل موضع بی‌طرف اسرائیل در قبال جنگ اوکراین که ناشی از نگرانی‌‌های امنیتی است، نیستند. لئونید نِوزلین، یک میلیاردر روسی-اسرائیلی که مالک سهام یک روزنامه بزرگ اسرائیلی به نام هاآرتص با گرایش چپ است، گفت: «صادقانه بگویم، من تاثیری از سوی الیگارش‌‌های طرفدار پوتین بر کابینه اسرائیل نمی‌‌بینم.» نوزلین در یک مصاحبه تلفنی گفت: «موضع اسرائیل درباره اوکراین مبتنی بر نظر مشترک ساختار اسرائیل است. اولویت اصلی در اینجا منافع اسرائیل است.» مانند بسیاری از اعضای جامعه روسی‌‌زبان اسرائیل، نوزلین از مخالفان قدیمی پوتین است و او گفت که مدت کوتاهی پس از حمله روسیه به اوکراین، پاسپورت روسی خود را واگذار کرده است. بر اساس داده‌های دولتی، حدود یک‌سوم از روسی‌‌زبان اسرائیل دارای پیشینه اوکراینی هستند که تقریبا به همان تعداد روسی هستند. تحلیلگران می‌‌گویند که اسرائیلی‌های برجسته روسیه سرمایه اجتماعی گسترده‌تری دارند که به آنها امکان دسترسی به عقاید و تصمیم‌گیرندگان را می‌‌دهد. اما آنها این تاثیر را به شیوه‌هایی اعمال می‌‌کنند که مستقیم، ملموس یا قابل سنجش نیستند. ورا میشلین شاپیر، کارشناس روسیه و اسرائیل در کینگزکالج لندن و یکی از مقامات سابق شورای امنیت ملی اسرائیل گفت: «آنها در این اکوسیستم ثروت، سیاست و رسانه قرار دارند.»

کسانی که نفوذ فرهنگی دارند، عبارتند از: میریلاشویلی که مالک کانال ۱۴، یک کانال تلویزیونی کوچک جناح راست و شرکت‌های مختلف املاک و مستغلات و فناوری است. پدر میریلاشویلی، میخائیل میریلاشویلی، هنوز سرمایه‌‌گذاری قابل‌‌توجهی در انرژی و املاک در روسیه دارد و یوگنی وی.پریگوژین که اکنون یک الیگارش نزدیک به پوتین است، به‌عنوان مدیر یکی از رستوران‌‌هایش در دهه۱۹۹۰ استخدام کرد.

لن بلاواتنیک، یک شهروند آمریکایی-بریتانیایی دوگانه که ثروت خود را در روسیه به‌دست آورده، سهامدار اصلی کانال۱۳، یکی از دو شبکه تلویزیونی خصوصی برجسته اسرائیل است. ویکتور اف.وکسلبرگ، یک تاجر روسی-اسرائیلی که توسط ایالات متحده تحریم‌‌هایی علیه او اعمال شده است، زمانی یک شرکت جاسوس‌‌افزار به ریاست بنی گانتز، وزیر جنگ کنونی اسرائیل را تامین مالی می‌‌کرد. این شرکت پس از مجازات وکسلبرگ توسط ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ منحل شد.

رومن آبراموویچ از زمانی که در سال۲۰۱۸ پاسپورت اسرائیلی گرفت، صدها میلیون دلار به گروه‌های اسرائیلی از جمله یک بیمارستان بزرگ، یک دانشگاه و یک سازمان شهرک‌‌نشینان کمک کرده است و این کمک‌‌ها باعث جلب لطف به او شده است. اخیرا، چند اسرائیلی برجسته، از جمله دریافت‌‌کنندگان پول وی، به سفیر آمریکا در بیت‌المقدس نامه نوشتند و از واشنگتن درخواست کردند که آبراموویچ را از تحریم‌‌ها معاف کند.

لیبرمن، وزیر دارایی مدت‌هاست که از برنامه خود برای دور کردن انتقادات از پوتین استفاده کرده است. در سال۲۰۱۱، زمانی که وزیر امور خارجه بود، با وجود نگرانی‌های گسترده بین‌‌المللی درباره عادلانه بودن انتخابات در روسیه، از انتخابات پارلمانی آن کشور به‌عنوان آزادترین و دموکراتیک‌‌ترین انتخابات تمجید کرد. پس از الحاق کریمه به روسیه در سال۲۰۱۴، او مخالف پیوستن به تحریم‌‌های آمریکا علیه روسیه بود. نوزلین می‌‌گوید با گذشت زمان، این نوع مداخله به‌طور اجتناب‌‌ناپذیری بر برخی از اسرائیلی‌‌ها و حتی همکاران لیبرمن در کابینه تاثیر گذاشته است. او افزود که بدون لیبرمن، شاید لفاظی‌‌های کابینه واضح‌‌تر و حمایت و کمک به اوکراین برجسته‌‌تر بود.

میچل باراک، تحلیلگر اسرائیلی که تحقیقات افکار عمومی را در اسرائیل و روسیه انجام می‌‌دهد، گفت: به‌طور کلی، الیگارش‌‌های یهودی‌‌الاصل شوروی عموما در اسرائیل نسبت به برخی از کشورهای دیگر استقبال گرم‌‌تری دارند؛ زیرا میراث یهودی آنها به این معناست که آنها لزوما خارجی به حساب نمی‌‌آیند.» باراک تصریح کرد: «الیگارش‌‌ها از نظر تاریخی، فرهنگی و مذهبی با اسرائیل ارتباط واقعی احساس می‌کنند. آنها همچنین از نظر فیزیکی در اینجا احساس امنیت می‌‌کنند و کمک‌‌های مالی‌‌شان به آنها امکان دسترسی و پذیرش در میان تمام اقشار اسرائیل را می‌دهد.»

دکتر میشلین شاپیر می‌‌گوید: «اما شهرت تجار روس‌‌زبان به آنها این قدرت را نمی‌‌دهد که به سیاستمداران اسرائیلی بگویند، به حرف کرملین گوش دهند. او درخصوص تاثیرگذاری‌‌شان بر سیاست‌‌های اسرائیل این‌گونه ادامه داد: «این داستان به سادگی به آنها بستری می‌‌دهد تا استدلال کنند که این داستان جنبه‌های مختلفی دارد، بیایید به همه طرف‌‌ها گوش کنیم، صبر کنیم و ببینیم روس‌‌ها در این مورد چه می‌گویند.» با وجود درخواست‌‌های مکرر مقامات اوکراینی و آمریکایی، اسرائیل تحریم‌‌های رسمی را علیه اسرائیلی‌‌های روسی مرتبط با پوتین اعمال نکرده است. اما اسرائیل با این وجود نشان داده است که نمی‌‌خواهد به مرکزی برای پولشویی روسیه تبدیل شود. وزارت خارجه اسرائیل این هفته آشکارا به سفارت‌‌های خود هشدار داد که از پذیرش کمک‌‌های مالی افراد تحت تحریم خودداری کنند. مقامات اسرائیلی می‌‌گویند بانک‌‌های اسرائیلی از جریمه‌هایی که ممکن است از سوی مقامات آمریکایی در صورت پردازش پول از آن افراد متحمل شوند، آگاه هستند.

اسرائیل قایق‌‌های تفریحی و هواپیماهای ثبت‌شده خارجی را از اقامت بیش از ۴۸ساعت در اسرائیل منع کرده است، این اقدامی با هدف بازدارندگی الیگارش‌‌های روسی از نقل مکان به سرزمین‌‌های اشغالی است. لاپید، وزیر امور خارجه در ماه مارس گفت: «اسرائیل راهی برای دور زدن تحریم‌‌های اعمال‌شده علیه روسیه توسط ایالات متحده و سایر کشورهای غربی نخواهد بود.» بازرگانان اسرائیلی روسی‌‌زبان نیز لزوما ثروتمندتر از مهاجران با ملیت‌‌های دیگر نیستند. از میان افرادی که در فهرست اخیر فوربس منتشر شده است، از ۱۰۰ نفر از ثروتمندترین افراد اسرائیلی تنها ۱۰ نفر روس‌‌زبان بودند که به نسبت جمعیت‌‌شان در سرزمین‌‌های اشغالی، کم محسوب می‌‌شود. اکثر کمک‌‌کنندگان خارجی عمده به موسسات اسرائیلی هنوز از آمریکای شمالی و اروپای غربی هستند.

موسسه «یاد واشم» اخیرا از گرفتن پول آبراموویچ امتناع کرد و پس از جریمه شدن آبراموویچ توسط بریتانیا، کمک مالی برنامه‌ریزی‌شده ده‌ها میلیون دلاری را به حالت تعلیق درآورد. نوزلین، منتقد میلیاردر پوتین گفت: «در واقع، برای یک مدیر رسانه‌‌ای روسی-اسرائیلی، کاملا غیرممکن خواهد بود که روزنامه‌‌نگاران را به سمت طرفداری از کرملین سوق دهد.» او افزود مدیران اجرایی در زمانی که به دنبال حفظ وجهه خود هستند، با واکنش محلی و بین‌‌المللی مواجه خواهند شد.