بیش از چهارماه است که چک‌های جدید بنفش رنگ صیادی با هدف جلوگیری از برگشت و جعل چک وارد شبکه بانکی کشور شده‌اند و هر روز شرایطی برای سهولت استفاده از این چک‌ها توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود. چک‌های جدید، علاوه بر آنکه باید در سامانه صیاد ثبت شوند، امکان صدور در وجه ذینفع مشخص و وجه حامل را ندارند. از سوی دیگر دارندگان چک برگشتی که سوءاثر نشده باشد، امکان صدور چک را نخواهند داشت.
به گزارش هفت صبح؛ قانون جدید چک این امکان را فراهم کرده که کسری چک از دیگر حساب‌های صادرکننده وصول شود و چنانچه چک سوءاثر نشود، نه‌تن‌ها امکان صدور چک برای افراد نیست، بلکه امکان افتتاح حساب و دریافت کارت بانکی نیز وجود ندارد، اما مهمترین قابلیت چک‌های جدید امکان بررسی و اعتبارسنجی آن‌ها در زمان قبول چک از خریدار است. در این حالت قبل از انجام معامله می‌توانید خودتان بدون نیاز به حضور در بانک، بررسی کنید که وضعیت حسابی صاحب چک چطور است؛ آیا می‌توان او را خوش‌حساب محسوب کرد یا از آن‌هایی است که چکش به‌موقع پاس نمی‌شود و باید دنبالش دوندگی کرد.
در قانون جدید، چک باید در سامانه صیاد ثبت شود و ابزار‌های مختلفی برای این کار پیش‌بینی شده است. اینترنت بانک و برنامه موبایلی بانک یکی از این راه‌هاست که دارندگان چک‌های جدید باید از بانک خود درخواست کنند. همچنین کاربر باید توجه داشته باشد که امکان ثبت چک تنها از طریق بانک صادرکننده دسته چک امکان‌پذیر است، اما در انجام سایر فرایند‌ها همچون تایید یا انتقال چک نیازی نیست بانک کاربر با بانک صادرکننده یکسان باشد.
برنامه‌های موبایلی حوزه پرداخت از دیگر ابزار‌های دسترسی به سامانه صیاد است و افراد می‌توانند برنامه‌های فوق را دانلود و استفاده کنند. البته باید توجه داشت که این برنامه‌ها تنها امکان ارائه خدمات به مشتریان حقیقی و حساب‌های انفرادی را دارد و کاربران برای ثبت، تایید یا انتقال چک حتما باید از طریق تلفن همراهی که سیم کارت آن متعلق به خود شخص است، استفاده کنند.
تمام شعب شبکه بانکی قابلیت ارائه خدمات سامانه صیاد را دارند و برای آن دسته از مشتریانی که امکان دسترسی به ابزار غیرحضوری را ندارند، اقدام‌های لازم را انجام دهند. برای ثبت چک شخص صادرکننده می‌تواند به بانک صادرکننده دسته چک مراجعه کند و در زمان تایید دریافت چک نیز شخص تایید‌کننده (ذینفع) می‌تواند به بانکی که در آن حساب فعال دارد مراجعه کند و فرایند تایید توسط فرد و بانک انجام شود. سایر ابزار‌های مورد استفاده در ارائه خدمات چک همچون ابزار پیامکی، کد‌های دستوری و سایر روش‌ها توسط شبکه بانکی اطلاع‌رسانی خواهد شد.
پس از درج مندرجات چک در برگ آن، صادرکننده به یکی از ابزار‌های دسترسی به سامانه صیاد مراجعه کرده و سپس اقدام به ورود اطلاعات چک و اطلاعات هویتی ذینفع/ذینفعان می‌کند. نحوه احراز هویت در ثبت چک متفاوت است. احراز هویت در اینترنت بانک و برنامه موبایلی پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور انجام می‌شود.
در برنامه موبایلی حوزه پرداخت، احراز هویت یکی از مراحل ثبت چک است؛ و از طریق ورود اطلاعات یکی از کارت‌های بانکی فرد صادرکننده چک توسط همان بانکی که دسته چک وی را صادر کرده انجام می‌شود. احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام می‌شود.
بعد از وارد کردن مندرجات چک در سامانه صیاد، اطلاعات تایید و ثبت اولیه انجام می‌شود. لازم به ذکر است این مرحله به‌عنوان ثبت اولیه چک تلقی شده و ثبت نهایی چک در سامانه صیاد مستلزم تایید دریافت چک توسط ذینفع آن است.
با توجه به اینکه ثبت نهایی چک منوط به استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت‌شده در سامانه صیاد است، گیرنده چک با در دست داشتن برگ چک باید به سامانه صیاد مراجعه کند و پس از انجام احراز هویت به روش قبلی که توضیح داده شد، مندرجات برگ چک همچون تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع را تطبیق دهد. در صورت تایید، چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت و در صورت رد چک، ذینفع باید چک را به صادرکننده عودت دهد.
در قانون جدید چک پشت‌نویسی با درج اطلاعات مربوطه در سامانه صیاد جایگزین شده است. براین اساس انتقال‌دهنده چک باید با مراجعه به سامانه صیاد و احراز هویت، شناسه صیادی برگ چک متعلق به انتقال‌دهنده را وارد کند و ثبت اولیه انتقال چک را انجام دهد.
مالک نهایی چک در تاریخ سررسید آن، با مراجعه به شعبه هرکدام از بانک‌های کشور می‌تواند نسبت به وصول مبلغ چک اقدام کند. بدین‌ترتیب بانک موظف خواهد بود پس از انجام استعلام‌های لازم از سامانه صیاد، نسبت به مالکیت شخص ذینفع (شخصی که وجه چک به‌حساب ایشان واریز خواهد شد) اطمینان حاصل کرده و سپس اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهد.
در صورت کسری حساب صادرکننده (شخصی که چک در ابتدا متعلق به او بوده است) می‌تواند مبلغ موجود در آن حساب را طلب کرده و همچنین خواهان پرداخت مبلغ کسری چک از محل مبالغ موجود در سایر حساب‌های انفرادی ریالی صاحب حساب در همان بانک (به ترتیب اعلامی توسط بانک مرکزی) شود. همچنین مطابق قانون جدید چک تمام حساب‌های صادرکننده چک در تمام بانک‌ها و موسسات اعتباری به میزان مبلغ کسری چک پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت غیرقابل پرداخت بودن به‌ترتیب اعلام از سوی بانک مرکزی مسدود خواهد شد.
در قانون جدید چک، نحوه برگشت زدن چک با گذشته متفاوت است. در چک‌های جدید اگر صادرکننده چک موجودی کافی در حساب جاری خود برای وصول چک نداشته باشد، بانک می‌تواند کسری مبلغ را از دیگر حساب‌های موجود فرد در همان بانک برداشت کند.
چنانچه در حساب‌های فرد صادرکننده چک مبلغ کسری چک وجود نداشت، طلبکار می‌تواند از بانک گواهی عدم پرداخت دریافت و با مراجعه به دفاتر الکترونیک قوه قضائیه و ثبت شکایت، اجرائیه دریافت کند. البته افراد باید توجه داشته باشند که در گواهی عدم پرداخت، کد رهگیری چک برگشتی که بانک مرکزی صادر می‌کند و مشخصات کامل صادرکننده و دارنده چک نیز درج شود. همچنین باید مهر یا امضای صاحب حساب در گواهی عدم پرداخت و چک تطابق داشته باشد.
براساس قانون جدید چک، ۲۴ساعت پس از عدم تامین کسری مبلغ چک، حساب‌های صادرکننده در تمام بانک‌ها و موسسات مالی به اندازه مبلغ کسری مسدود می‌شود. صادرکننده چک پس از صدور فرمان اجرایی ۱۰ روز فرصت دارد تا مبلغ چک را واریز کند در غیر این صورت مشمول قانون محکومیت‌های مالی می‌شود.
قانون جدید صدور چک برای جلوگیری از صدور چک بلامحل در مجلس تصویب و امسال اجرایی شده است. در این قانون نه‌تن‌ها تفاوت‌هایی در نحوه صدور چک نسبت به گذشته وجود دارد بلکه محدودیت‌های زیادی برای صادرکنندگان چک‌های بلامحل و برگشتی در نظر گرفته شده است. در قانون جدید چنانچه چک وصول نشود، بانک مرکزی ظرف ۲۴ساعت حساب‌های صادرکننده چک در تمام بانک‌ها و موسسات را به میزان مبلغ کسری مسدود می‌کند.
در شرایطی که چک رفع سوءاثر نشود، صادرکننده اجازه افتتاح حساب جدید، دریافت کارت اعتباری و صدور چک جدید و ثبت در سامانه صیاد را ندارد. از دیگر محدودیت‌های فردی که موفق به پرداخت کسری مبلغ چک نشوند، نمی‌تواند وام یا ضمانت‌نامه بگیرد یا از طریق گشایش اعتبار اسنادی پولی را حواله کند.
این محدودیت‌ها تا زمانی است که چک سوءاثر شود، یعنی یا باید کسری مبلغ چک واریز شود و وجه مسدود شود تا طلبکار، طلب خود را دریافت کند یا باید رضایت‌نامه رسمی از طلبکار یا لاشه چک به بانک ارائه شود.
چنانچه مبلغ کسری چک واریز شود، بانک ظرف سه روز به طلبکار اطلاع می‌دهد و او تا یک سال فرصت دارد طلب خود را بردارد. علاوه براین اگر مراجع قضایی اعلام کنند پرونده مختومه است، رفع سوءاثر انجام می‌شود. در ضمن اگر سه سال از زمان صدور گواهی عدم پرداخت بگذرد، چک رفع سوءاثر می‌شود به شرط اینکه دارنده چک در مراجع قضایی از صادرکننده چک شکایت نکند.
مهمترین قابلیت چک‌های صیادی امکان سنجش اعتبار صادرکننده آن قبل از انجام معامله است. با این کار دیگر نیازی به قسم و آیه و ریش گرو گذاشتن نیست و می‌توانید با یک پیامک ساده ببینید طرف حسابتان تا چه حد قابل اعتماد است. آنطور که بانک مرکزی اعلام کرده، برای بررسی وضعیت اعتباری حساب صادرکننده چک می‌توانید بدون مراجعه به بانک، صرفا شماره شناسه ۱۶رقمی چک را در قالب «شناسه*۱*۱» به سرشماره ۷۰۱۷۰۱ پیامک کنید.
هر بار استعلام چک از طریق این سامانه هزینه دارد که از حساب ویژه خدمات ارزش افزوده سیم‌کارت شما کم می‌شود. نتیجه استعلام و رنگ‌بندی وضعیت خوش‌حسابی صاحب چک از طریق همین سرشماره برایتان ارسال خواهد شد. همچنین باید توجه داشته باشید که در حال حاضر روزانه صرفا می‌توانید وضعیت حساب چهار صادرکننده چک را استعلام بگیرید و برای استعلام چک‌های بیشتر باید سراغ شماره تلفن‌های دیگر بروید.
امکان استعلام وضعیت اعتباری حساب در حال حاضر برای تمام مشتریان نظام بانکی فراهم است و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. بانک مرکزی در پاسخ به پیامک درخواست استعلام شما، یک پیامک به شما می‌فرستد که وضعیت اعتباری حساب بانکی صادرکننده چک را تحت عنوان رنگ‌های مختلف به شما اعلام می‌کند.
اگر بانک مرکزی در پیامک پاسخ وضعیت سفید را برای اعتبار حساب صادرکننده چک به‌کار برد، با خیال راحت به‌طرف حسابتان اعتماد کنید. چراکه این موضوع نشان می‌دهد این شخص تا به حال هیچ چک بی‌محلی نکشیده، یا اگر چک‌هایش برگشت خورده، آن‌ها را رفع سوءاثر کرده است.
وضعیت زرد یعنی کمی کلاهتان را بالاتر بگذارید. صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی است یا حداکثر پنج میلیون تومان چک بی‌محل کشیده است. این مورد تا حدودی قابل قبول است، اما باید بدانید حساب طرف مقابلتان آنچنان پاک پاک نیست.
زیاد لازم نیست بترسید، اما وقتی وضعیت اعتبار حساب صادرکننده چک نارنجی بود، باید حسابی حواستان را جمع کنید. چراکه طرف حسابتان تا اینجای کار بین دو تا چهار فقره چک برگشتی دارد یا بین پنج تا ۲۰میلیون تومان چک بی‌محل کشیده است.
اگر پیامک پاسخ بانک مرکزی، وضعیت حساب صادرکننده چک را قهوه‌ای اعلام کرد، باید بدانید که کسب و کار بر مبنای چک با طرف حسابتان ریسک زیادی دارد. چراکه او تا به حال بین پنج تا ۱۰فقره چک بی‌محل کشیده یا بین ۲۰ تا ۵۰میلیون تومان از چک‌هایش پاس نشده‌اند.
اگر بانک مرکزی در پاسخ وضعیت حساب صادرکننده چک را قرمز معرفی کرد، سریعا طرف حسابتان را از دفتر کارتان بیرون کنید. چراکه این پیامک نشان می‌دهد او تا حالا ۱۰فقره چک برگشتی دارد یا ۵۰میلیون تومان چک بی‌محل کشیده است.