بسیاری از اویغور‌های پناهنده به افغانستان مانند بسیاری از اقشار دیگر در این کشور نگران روی کار آمدن طالبان هستند.
به گزارش عصر ایران، در سال‌های اخیر، چین با درخواست از برخی کشور‌های مسلمان مانند عربستان سعودی یا مصر خواستار بازگرداندن اویغور‌های مهاجر دهه‌های اخیر به کشورش شده است. این در حالی است که سازمان‌های حقوق بشری از شرایط اویغورها ساکن منطقه «سین کیانگ» (ترکستان شرقی) در غرب چین، مرتبا ابراز نگرانی می‌کنند.
دولت چین متهم است که شهروندان مسلمان منطقه سین کیانگ (ترکستان شرقی) یا همان اویغورها را تحت اقدامات ضدحقوق بشری قرار داده و تلاش می‌کند این اقلیت را حذف و در اکثریت جمعیت این کشور حل کند. پکن این اتهامات را رد می‌کند.
این اقدامات ضدحقوق بشری شامل اعزام اجباری شهروندان سین کیانگ به اردوگاه‌های بازداشت، تخریب مساجد، بازداشت و مجازات شهروندان به دلیل اعتراض به اقدامات غیرقانونی دولت یا پیگیری سرنوشت اعضای خانواده در بازداشت خود هستند.
سی ان ان در گزارشی نوشت: خانواده اویغور تبار «توحان» ۴۵ سال پیش از دست آزار و اذیت مقامات منطقه «سین کیانگ» در غرب چین فرار کردند و به افغانستان گریختند. اویغورها چین اقلیت نژادی از مسلمانان ترک تبار استان سین کیانگ هستند که پیشتر با نام «ترکستان شرقی» در چین شناخته می‌شد.
حالا و پس از تسلط طالبان بر افغانستان، توحان می‌ترسد که او و دیگر اقلیت‌های قومی اویغور ساکن افغانستان به خاطر دوستی چین با طالبان به سین کیانگ بازگردانده شوند. چین در سال‌های گذشته به نسل کشی و آزار اقلیت مسلمان اویغور در کشورش متهم شده است.
توحان که نام مستعار زن اویغور برای حفظ هویت او در برابر طالبان است، بین سرزمین سرکوب کننده اویغورها و کشوری که در آن غریبه محسوب می‌شود، گرفتار شده است.
چیزی که آن‌ها را بیشتر نگران می‌کند این است که طالبان آن‌ها را به چین بازگردانند.
در چند سال گذشته دولت چین سرکوب امنیتی و مذهبی خود در سین کیانگ را افزایش داده است.
به گفته وزارت خارجه آمریکا، بیش از دو میلیون اویغور و دیگر اقلیت‌های مسلمان در شبکه‌های گسترده مراکز ویژه سین‌کیانگ نگهداری می‌شوند.
سازمان ملل و بسیاری از فعالان حقوق بشر از حضور اجباری اویغورها در این کشور حرف می‌زنند.
سی ان ان می‌نویسد: زندانیان سابق این مراکز ادعا می‌کنند تحت تعلیمات ویژه سیاسی، کار اجباری، شکنجه و حتی سوء استفاده جنسی قرار گرفته‌اند.
چین ادعا‌های نقض حقوق بشر را رد می‌کند و می‌گوید این اردوگاه‌ها مراکز داوطلبانه «آموزش کار حرفه‌ای» هستند که برای از بین بردن افراط گرایی مذهبی و تروریسم طراحی شده‌اند.
توحان می‌گوید نگران آن است که در صورت بازگشت اجباری چه اتفاقی برای او و خانواده‌اش می‌افتد.
وی با اشاره به تسلط طالبان گفت: «در تمام سال‌های گذشته زندگی آن‌ها سخت بوده، اما آنچه اکنون اتفاق می‌افتد، بدترین است».
او گفت: الان همه چیز به گذر زمان ربط دارد تا زمانی که (طالبان) دریابندما اویغور هستیم. جان ما در خطر است".
توحان در ۷ سالگی به همراه والدینش از آبادی «یارکند» در حاشیه جاده «ابریشم باستانی» استان سین کیانگ در نزدیکی افغانستان گذشت و از چین فرار کرد.
در آن زمان کابل به عنوان «پاریس شرق» شناخته می‌شد و برای اقلیت قومی اویغور پناهگاهی برای فرار از یک دهه آشوب و هرج مرج سیاسی و اجتماعی ناشی از انقلاب فرهنگی چین بین سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶ محسوب می‌شد. در دوران انقلاب فرهنگی چین اسلام مانند بقیه ادیان به شدت مورد سرکوب قرار گرفت.
به گفته «شان رابرتز» استاد دانشگاه «جورج واشنگتن» و نویسنده کتاب «جنگ با اویغورها» توحان یکی از ۳ هزار اویغور ساکن افغانستان است. همین آمار آن‌ها را به اقلیتی کوچک در کشور ۳۷ میلیون نفری تبدیل می‌کند.
رابرتز می‌گوید: بسیاری از ایغور‌های ساکن افغانستان پس از قدرتگیری حزب کمونیست در سال ۱۹۴۹ در سین کیانگ از چین فرار کردند. برخی نیز مانند توحان در اواسط دهه ۱۹۷۰ و در جریان هرج و مرج آخرین سال‌های انقلاب فرهنگی چین از گذرگاه‌های کوهستانی جنوب سین‌کیانگ مهاجرت کردند و به افغانستان پناهنده شدند.
براساس تصویر کارت شناسایی اویغور‌های ساکن افغانستان که با سی ان ان به اشتراک گذاشته شده، عبارت «پناهنده چینی» روی کارت اویغور‌های ساکن افغانستان به ویژه نسل دوم مهاجران درج شده است.
«عبدالعزیز ناصری» می‌گوید که والدینش در سال ۱۹۷۶ از سین کیانگ فرار کردند و خودش در کابل به دنیا آمده است، اما کارت شناسایی او دارای عبارت «پناهنده چینی» است.
او می‌گوید: پناهندگان اویغور نگران چین و نگران روابط پشت پرده طالبان و چین هستند.
ناصری که اکنون در ترکیه زندگی می‌کند، گفت که نام بیش از ۱۰۰ خانواده اویغوری که می‌خواهند از افغانستان فرار کنند را جمع آوری کرده است.
او افزود: اویغور‌های ساکن افغانستان می‌ترسند که در روابط پشت پرده چین و طالبان به چین فرستاده شوند.
کارشناسان می‌گویند دلیلی برای نگرانی اویغور‌های افغانستان وجود دارد.
در ماه جولای (تیر) نمایندگان طالبان با اعضای بلند پایه شهر تیانجین ملاقات و در آنجا با «وانگ یی» وزیر امور خارجه این کشور دیدار کردند. «وانگ» طالبان را «یک نیروی مهم نظامی، سیاسی در افغانستان» خواند و اعلام کرد که آن‌ها نقش مهمی در روند صلح و بازسازی این کشور (افغانستان) ایفا خواهند کرد.
براساس بیانیه وزارت خارجه چین، طالبان پس از این دیدار چین را «دوست خوب» خواند و متعهد شد که «هرگز اجازه ندهد هیچ نیرویی از خاک افغانستان برای انجام اقدامات مضر علیه چین استفاده کند».
در هفته گذشته نیز سخنگوی طالبان در مصاحبه با شبکه دولتی CGTN چین خواستار روابط نزدیک با پکن شد.
ذبیح الله مجاهد گفت: «چین یک کشور بسیارمهم و قوی در همسایگی ما است و ما در گذشته روابط بسیار خوبی با چین داشته ایم». وی افزود: «ما می‌خواهیم روابط را قویتر کنیم و سطح اعتماد متقابل را افزایش دهیم».
رابرتز می‌گوید ترس اویغورها از طالبان برای اخراج آن‌ها به چین و جلب رضایت بیشتر پکن منطقی و درست است.
طالبان دلایل زیادی برای جلب توجه پکن (خودشیرینی) دارد.
رابرتز افزود: طالبان دلایل زیادی در زمینه جلب توجه پکن دارد. به رسمیت شناختن در زمینه بین المللی، و دریافت کمک‌های مالی از جمله این دلایل است. این تلاش طالبان در حالیکه جامعه بین الملل به آن‌ها کمک مالی نمی‌کند، پراهمیت‌تر است.
نگرانی توحان درباره بازگشت احتمالی- اجباری به چین با توجه به تلاش سال‌های گذشته پکن برای بازگرداندن اویغورها خارج از کشور به ویژه اویغور‌های ساکن کشور‌های مسلمان بیشتر شده است.
سی ان ان ده‌ها حساب و درخواست مقامات چینی برای برگرداندن اویغور‌های سین کیانگ و جزئیات مربوط به بازداشت آن‌ها را جمع آوری کرده است. این درخواست‌ها خطاب به کشور‌های عربستان سعودی، مصر و امارات متحده عربی نوشته شده است.
در گزارش ماه ژوئن (خرداد) «پروژه حقوق بشری اویغورها» آمده است که از سال ۱۹۹۷ تا کنون حداقل ۳۹۵ مورد اخراج یا بازگردانده شدن اویغورها از کشور‌های جهان به چین وجود داشته است.
وزارت امور خارجه چین در بیانیه‌ای خطاب به سی ان ان، سازمان «پروژه حقوق بشری اویغورها» را «یک سازمان جدایی طلب و کاملا ضد چینی» خواند.
در این بیانیه آمده است: «این به اصطلاح آمار، داده و گزارش‌ها اعتبار، بی‌طرفی و انصاف ندارند و به هیچ وجه ارزش تکذیب ندارند».