استان رئیس‌جمهور‌پرور سمنان که به گواه اطلاعات و آمار ارائه‌شده از سوی استانداری این استان، تمام روستاهایش هم آب دارند و شاید روزگاری جمعیت سرریز تهران در این استان سکونت و آن را با مشکل کمبود آب مواجه کند، چشم به آب‌های مازندران دوخته است.
به گزارش شرق؛ چندی است که احداث سد فینسک در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته است و به ساکنان سه روستا با جمعیت متغیر و حدود ۱۹۰ خانوار، اجازه هیچ فعالیتی نمی‌دهند؛ زیرا آن‌ها محکوم‌اند که سرزمین آبا و اجدادی‌شان را برای اجرای روش منسوخ‌شده انتقال آب بین‌حوضه‌ای به دولت واگذار کنند. داستان فقط به این سه روستا ختم نمی‌شود و نگرانی‌هایی درباره اختلال تأمین آب برای ۲۵ روستای پایین‌دست سد فینسک با پنج هزار سکنه هم وجود دارد.
مسئولان وزارت نیرو در‌حالی‌که مانع تدفین اموات در قبرستان‌های سه روستای مخزن سد می‌شوند، به مردم منطقه هیچ توضیحی نداده‌اند که آن‌ها باید به کجا کوچ کنند. مردم منطقه می‌گویند که آب مازندران قرار است به سمنان برای کشت خربزه و سبزی و صیفی منتقل شود. روستاییان سرگردان، از عملکرد وزارت نیرو ناراضی هستند؛ اما تلاش‌های ما هم برای دریافت پاسخ مسئولان وزارت نیرو تا لحظه تنظیم این گزارش بدون نتیجه باقی ماند.
سد فینسک که در ۲۵ کیلومتری بالادست سد شهید رجایی کلنگ ساخت آن به زمین خورده، ادامه همان مسیر منسوخ‌شده انتقال آب بین‌حوضه‌ای است که جدال آب در ایران را به مرز‌های خطرناکی می‌کشاند. وزارتخانه‌ای که باید متولی توزیع عادلانه آب باشد، معلوم نیست در کدام دفتر حساب‌و‌کتاب انجام می‌دهد که رأی بر انحراف رودخانه‌های مختلف ایران می‌دهد.
بار دیگر پروژه‌ای عمرانی که برای فردای ایران آبادانی به همراه ندارد، کلید خورده است و این بار باز هم قرار است بهای سودای آرزو‌هایی را که سیاسیون در سر می‌پرورانند، مردم بی‌پناه روستا‌هایی پرداخت کنند که عمر خود را برای ساختن خانه و کاشانه کوچک‌شان صرف کرده‌اند.
۳ روستای فصلی در مخزن سد
بنا به گفته منابع محلی تمام روستای تُم، ۸۰ درصد روستای تَلاجیم و ۶۰ درصد روستای مُلاده که در دامنه شمالی رشته کوه‌های البرز (واقع در استان مازندران) قرار گرفته‌اند، در مخزن سد فینسک غرق می‌شوند تا آب همسایه جنوبی خود یعنی سمنان را تأمین کنند. باباقلی قلی‌پور از اهالی روستای تلاجیم درباره اقدامات وزارت نیرو برای ساخت سد فینسک می‌گوید: اگرچه روستای ما پشت سد قرار می‌گیرد؛ اما اصرار دارند که ما را هم از اینجا کوچ بدهند. در نقشه‌ای که خودشان داده‌اند، ما پشت سد قرار می‌گیریم.
او می‌گوید: از گردنه قوچک به سمت فشم که بروید، پِی تمام برج‌ها داخل رودخانه تأمین‌کننده آب سد لتیان قرار گرفته است. آن سد که تأمین‌کننده آب تهران است، وضعیتش به این شکل است. معلوم نیست چرا درباره سد فینسک می‌گویند که روستای ما باید تخلیه شود.
به گفته قلی‌پور، چند روز پیش یک فوتی روستا را از تهران می‌آورند؛ اما به خانواده متوفی اجازه دفن داده نمی‌شود تا اینکه بازماندگان تعهد می‌دهند. او تأکید می‌کند: شما مکان را بدهید، بعد اجازه دفن را از اهالی بگیرید. نه اجازه دفن می‌دهند و نه به امورات مردم رسیدگی می‌کنند.
خرید زمین به قیمت یک متر موکت
محمد محمدپور، عضو شورای روستای تم، نیز می‌گوید: وزارت نیرو اعلام کرده است که می‌خواهد آب را به سمنان ببرد و زمین‌های ما را به قیمتی که کارشناس کانون وکلا تعیین می‌کند، خریداری خواهد کرد. قیمتی هم که کارشناس کانون وکلا اعلام کند، اندازه یک متر موکت است.
او ادامه می‌دهد: هنوز مبلغی به اهالی اعلام نشده است؛ اما به نظر می‌رسد به ازای هر متر زمین بین ۵۰ تا صد هزار تومان پرداخت شود. این در حالی است که در روستای هم‌جوار ما زمین متری دو تا سه میلیون تومان قیمت دارد. محمدپور با اشاره به وجود درختان چند‌صد‌ساله در روستا تأکید می‌کند: ما باید صد سال دیگر صبر کنیم که درختان گردوی‌مان به بار بنشیند و بتوانیم گردو جمع کنیم و درآمد داشته باشیم. ضرر و زیان ما جبران‌پذیر نیست.
او درباره فرایند قیمت‌گذاری درختان میوه عنوان می‌کند: برای یک درخت ۵۰ساله، دو‌میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان هزینه می‌دهند؛ یعنی به ازای هر سال ۵۰ هزار تومان پرداخت می‌کنند. این رقم به اندازه پول محصول یک سال هم نیست؛ زیرا از هر درخت می‌توان پنج هزار گردو چید. به گفته این عضو شورای روستای تم، در‌حال‌حاضر «کالورت» سد فینسک در حال احداث است و وزارت نیرو کارش را در کف رودخانه و اراضی ملی آغاز کرده است. چند روستایی هم پذیرفته‌اند به مجریان سد زمین داده‌اند یا اینکه راضی بودند و زمین‌های خود را به پروژه واگذار کرده‌اند.
او ادامه می‌دهد: ما آقای علیزاده کارشناس کشوری را برای قیمت‌گذاری زمین‌های‌مان انتخاب کرده‌ایم؛ زیرا شاید او قیمت بهتری برای زمین‌های‌مان بگذارد؛ اما امور آب هنوز تأییدش نکرده و می‌گویند حتما باید کارشناس از کانون وکلا باشد؛ ولی مردم معتقدند کارشناس باید بی‌طرف باشد و امور آب روی آن نفوذ نداشته باشد.
خانه‌های‌مان را به قیمت مناسب نمی‌خرند
پنجعلی اسدی از اهالی روستای تم نیز درباره ساخت سد فینسک می‌گوید: به ما گفته‌اند که باید روستا را تخلیه کنیم. کل روستای تم در مخزن سد غرق می‌شود. خانه‌های‌مان را به قیمت مناسب نمی‌خرند و هنوز هیچ کاری برای ما نکرده‌اند. او اضافه می‌کند: سه ماه است که کار سد را شروع کرده‌اند. گرد و خاک‌شان را به ما می‌دهند.
به گفته او روستای تم یک روستای فصلی است که در تابستان‌ها صد خانوار و در زمستان ۱۰ تا ۱۵ خانوار در آنجا ساکن هستند و خودش یکی از ساکنان دائمی روستاست. این ساکن روستای تم بیان می‌کند: از سال ۶۴ تاکنون اجازه نداده‌اند که کسی ساخت‌وساز انجام دهد. همواره گفته‌اند که می‌خواهند سد بزنند. یک نامه به بنیاد مسکن زده‌اند که برای کسی سند صادر نکند. خانه برادر من در حال تخریب است و اجازه بازسازی و بهسازی نمی‌دهند؛ به‌همین‌خاطر او با استفاده از پایه تلاش کرده است که خانه‌اش را حفظ کند تا خراب نشود.
اسدی با اشاره به اینکه اهالی روستا سند ندارند و همه آن‌ها دارای سابقه سکونت طولانی در منطقه هستند، عنوان می‌کند: به ما می‌گویند شما قاچاقی آمده‌اید. ما می‌گوییم هفت پشت ما در این منطقه بودند. در روستای‌مان درختان گردویی داریم که حدودا سه‌هزار‌ساله هستند. دور آن‌ها ۱۵ تا ۲۰ متر است. او می‌گوید: اصلا مردم را بی‌تکلیف کردند؛ مثلا من سه پسر دارم و می‌خواهم برای‌شان خانه بسازم. از سال ۶۴ تا حالا اجازه نمی‌دهند خانه بسازیم یا باغ احداث کنیم.
خطر در کمین ۵ هزار نفر از مردم پایین‌دست
علی رمضانی‌پاچی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان مازندران که تاریخ خوانده است، به‌عنوان یک مطلع محلی درباره وضعیت مردم مخزن سد فینسک به «شرق» می‌گوید: سه روستای مخزن سد در تابستان و زمستان جمعیت متفاوتی دارند. در زمستان، ۹۰ خانوار و تابستان ۱۸۰ خانوار در این روستا‌ها ساکن هستند. او ادامه می‌دهد: مردم آنجا بیشتر باغ‌داری و دامداری می‌کنند. باغات زردآلو، سیب، زرشک، گیلاس و گردو دارند.
رمضانی‌پاچی یادآور می‌شود: بیشتر مخالفت با انتقال آب مازندران برای پایین‌دست سد فینسک است. ۲۵ روستای پایین‌دست، دو‌هزار‌و ۱۰ هکتار زمین شالیزاری داشتند. این روستا‌ها پنج هزار نفر جمعیت دارند و آب مورد نیازشان را از رودخانه‌ای می‌گیرند که روی آن سد زده می‌شود.
او بیان می‌کند: قبل از تصمیم به احداث سد، به دلیل کمبود آب، این روستا‌ها شالیزار‌های خود را تبدیل به خشکه ریشه (یعنی باغ) کردند. این استاد دانشگاه می‌گوید: به ما اعلام شده است که ۳۰ میلیون متر مکعب آب از طریق سد فینسک به سمنان می‌رود؛ اما در ۴۰ کیلومتری پایین‌دست سد شهید رجایی سد دیگری زده می‌شود تا همین حجم آب انتقالی را برای مردم منطقه تأمین کند؛ ولی در محاسبات‌شان شرایط کم‌آبی ۲۵ روستای پایین‌دست سد فینسک را ندیده‌اند.
او با اشاره به جنگل انبوه هیرکانی منطقه که در جریان سدسازی آسیب می‌بیند و حیات وحش مناطق حفاظت‌شده که سد در مسیر تردد آن‌ها قرار خواهد گرفت، تأکید می‌کند: سد فینسک را در ۲۵ کیلومتری بالادست سد شهید رجایی می‌سازند. چه کسی در بالادست یک سد، سازه دیگری احداث می‌کند.
رمضانی‌پاچی یادآور می‌شود: آب سد فینسک را به سمنان منتقل می‌کنند؛ در‌حالی‌که این منطقه مشکل تأمین آب شرب ندارد. درباره نیاز سمنان هر بار اعداد متفاوتی اعلام می‌شود. یک بار گفتند که ۵.۵ متر مکعب بر ثانیه آب می‌برند. بعد گفتند ۹ متر مکعب بر ثانیه و حالا می‌گویند ۱۳.۲۰ متر مکعب بر ثانیه قرار است آب منتقل شود. اصلا معلوم نیست نیاز آبی سمنان چقدر است.
او می‌گوید: در سمنان می‌خواهند با این آب خربزه و هندوانه بکارند. می‌خواهند پنج هزار هکتار زمین زیر کشت ببرند. سمنان در مصرف آب رتبه ششم را دارد و فقط به دنبال احداث کارخانه و تولید خیار و محصولات جالیزی است. رمضانی‌پاچی تأکید می‌کند: اگر ۱۳.۲۰ متر مکعب آب منتقل کنند، آبی باقی نمی‌ماند. ما طرح مطالعاتی را هم ندیده‌ایم.
انفعال وزارت نیرو در پاسخ‌گویی
وزارت نیرو فقط در پاسخ‌گویی به مردم منفعل عمل نمی‌کند. خبرنگار «شرق» دو روز قبل از انتشار گزارش در پیامکی خواستار دریافت پاسخ از قاسم تقی‌زاده‌خامسی، معاون آب و آبفای وزارت نیرو شد؛ اما درخواست او بدون پاسخ باقی ماند. یک روز قبل از انتشار هم در پیامکی به روابط‌عمومی شرکت مدیریت منابع آب ایران موضوع تنظیم گزارش را اعلام کرد؛ اما پاسخ روشنی دریافت نکرد.