فرارو- بار دیگر با فرا رسیدن فصل ارائه لایحه بودجه به مجلس، صحبت از اصلاح ساختاری بودجه به گوش می‌رسد. همین دو روز پیش بود که نامه محمدباقر قالیباف به حسن روحانی در این باره خبرساز شد.
به گزارش فرارو، در بخشی از نامه قالیباف خطاب به روحانی آمده است: همانطور که مستحضرید ریشه بسیاری از مسائل و چالش‌های کنونی اقتصاد ایران در کاستی‌های نظام بودجه ریزی کشور نهفته است. بویژه در سالیان اخیر و با تشدید تحریم‌های ظالمانه آمریکا و کاهش شدید درآمد‌های نفتی، کسری بودجه دولت و روش‌های جبران آن، تبعات نامطلوبی بر شاخص‌های اقتصاد کلان کشور بر جای گذاشته است؛ لذا انجام اصلاحات ساختاری در بودجه، به یکی از مطالبات جدی رهبر معظم انقلاب تبدیل شده است که در سنوات اخیر به کرات بر آن تأکید داشته اند.
وی همچنین اصلاح ساختاری بودجه را از مطالبات جدی نمایندگان دانسته بود. همچنین محسن زنگنه عضو کمیسیون برنامه و بودجه و رئیس کمیته اصلاح ساختار بودجه، در میزگرد خبرگزاری مهر درباره اصلاحات ساختاری بودجه گفته است: من معتقدم مجلس این قدرت را دارد که از دولت، اصلاحات بودجه‌ای را طلب کند. ممکن است تا کنون به دلیل مماشات یا قدرتمند نبودن مجلس، این اتفاق نیفتاده باشد، اما مجلس می‌تواند به این قضیه ورود کند. مجلس یک دستگاه نظارتی کنار خود به نام دیوان محاسبات دارد. دیوان محاسبات قدرتی دارد که حتی می‌تواند یک رئیس جمهور را بدون طرح عدم کفایت و سوال و استیضاح و … انفصال دائم از خدمات دولتی کند! دیوان محاسبات، می‌تواند یک محکمه قضائی درست کرده و حتی حکم جلب صادر کند.
اصلاح ساختاری بودجه یعنی چه؟
اما منظور از اصلاحات ساختاری بودجه چیست و آیا در زمینه اصلاحات ساختاری بودجه همانطور که رئیس مجلس و نمایندگان می‌گویند توپ در زمین دولت است؟
مهدی پازوکی کارشناس اقتصادی در گفتگو با فرارو در این باره گفت: بودجه عبارتست از حساب دخل و خرج دولت. بودجه متشکل از دو بخش است یک بخش منابع درآمدی دولت و یک بخش دیگر منابع هزینه‌ای کشور است. منظور از اصلاحات ساختاری بودجه یعنی این‌که منابع درآمدی و بودجه جاری کشور باید از محل مالیات‌ها وسایر درآمد‌های غیرنفتی باشد. در این باره هم اتفاقا مجلس نقش بسزایی دارد.
وی افزود: الان ۵۰ درصد اقتصاد ایران، معافیت مالیاتی دارد که باید حذف شود. یعنی هر کسی که در این مملکت درآمد دارد، باید طبق قانون مالیات بدهد، حالا می‌خواهد وابسته به هر جا باشد و هر قدرتی داشته باشد. اتفاقا مجلس در اصلاحات ساختاری نقش بسزایی دارد. سال گذشته دولت اصلاح ساختاری مجموع درآمد را آورد و در برنامه ششم هم آمده که منبع بودجه جاری کشور باید مالیات باشد. اما این که ساختار مالیاتی چه باشد، قوانین و نظام مالیاتی چه باشد، باید تعیین شود. این در بخش درآمدی است. همچنین پول نفت باید فقط صرف پروژه‌های زیربنایی و زیرساختی شود. اما متاسفانه خود نمایندگان خیلی از پروژه‌های عمرانی را به دلیل گرفتن رای ومسایل سیاسی به دولت تحمیل می‌کنند. چون دید ملی نداشته و دید منطقه‌ای و محلی دارند.
این کارشناس ادامه داد: اصلاحات بخش هزینه‌ای هم این است که از هزینه‌های غیرضرور باید به شدت کاسته شود. این معنی و مفهومش این است که یک سری هزینه‌ها غیرقابل اجتناب است مثلا حقوق کارمندان دولت را نمی‌شود نداد. اما مجلس باید جلوی هزینه‌های غیرضروری را بگیرد. جلوی گسترش‌ها را بگیرد مثلا هیچ نیازی نیست در هر شهرستان یک دانشگاه درست شود، وقتی مدرسه درست و حسابی ندارد. اما پس از انقلاب در شهر‌های درجه سه وچهار دانشگاه ساخته شده که نتیجه نفوذ سیاسی است. از گرمسار تا بناب و ملکان دانشگاه دارند تا اگر نماینده رای نیاورد بشود رئیس دانشگاه. این به معنای توسعه علم نیست این به معنای هدر رفت مخارج دولت است. کسی با ساخت دانشگاه مخالف نیست. بخش خصوصی بیاید بسازد. وقتی ما فارغ‌التحصیلان بیکار داریم و خیلی‌ها صاحب مدرک و بدون تخصص لازم هستند چه نیازی است به این همه دانشگاه.
وی افزود: مجلس باید جلوی خیلی از هزینه‌های غیرضروری را بگیرد. مثلا الان دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام در حد یک وزارتخانه شده است یا دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی همینطور. دبیرخانه شورای علی انقلاب فرهنگی ۵۰ هزار میلیون تومان اعتبارش است. مجلس باید بودجه این‌ها را کاهش بدهد. اگر قرار است دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی کار وزارت فرهنگ و ارشاد را کند، پس در وزارتخانه را ببندند؛ بنابراین اصلاح ساختار بودجه دربخش هزینه‌ای به معنای کاستن از هزینه‌های غیرقابل ضروری است و مجلس در این باره نقش بسزایی دارد.
پازوکی اظهار کرد: درسال‌های گذشته در خیلی از جاها بودجه‌ها پادار شدند. مثلا فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف جذب اقتصاد‌های توسعه یافته غرب می‌شوند و مدیریت ما نمی‌تواند آن‌ها را جذب کند، بعد رفتیم در شهر‌هایی مانند قم، ارومیه، تبریز و مشهد از منابع دولتی دانشگاه صنعتی ساختیم. این‌ها خنده‌دار است. مجلس در این باره می‌تواند نقش داشته باشد. یا مثلا در راه تهران و هراز دوبانده کردن بزرگراه هنوز پایان نیافته، ولی راه آهن تهران-آمل را داریم درست می‌کنیم آن هم به خاطر نفوذ یک نماینده تا رای بیاورد؛ بنابراین باید مجموع حکومت یعنی سه قوه مجریه، مقننه و قضائیه در جهت توسعه و پیشرفت کشور بیندیشند. ملی فکر کنند و منطقه‌ای عمل کنند.
او اضافه کرد: در مدیریت اقتصادی خیلی مشکل داریم، اما این به اصلاح ساختار ربطی ندارد و می‌توان ساختار بودجه را اصلاح کرد و ساختار درآمدی ومخارج دولت را در جهت منافع ملی و توسعه و پیشرفت کشور قرار داد. باید در بخش مخارج هزینه‌های غیرضرور کم شود و در بخش پروژه‌های عمرانی روی نیاز‌های واقعی تمرکز شود. مثلا ما در خیلی جاها زیر ظرفیت اشغال تخت، جمعیت داشتیم، اما بیمارستان ساختیم، چون قدرت سیاسی نمایندگان محلی خیلی تاثیر داشته است. بعد بین پاکدشت ۲۰ کیلومتری پایتخت با تهران غروب‌ها ترافیک شدیدی می‌شود، ولی اتوبان ندارد. بعد قرارگاه بین اصفهان و شیراز دارد جاده می‌سازد در حالی که بین این دو شهر در حال حاضر بزرگراهی چهار بانده وجود دارد و برای سال‌ها رفت و آمد بین این دو شهر مشکلی ندارد و ترافیکی هم نیست. پس باید اولویت‌ها و نیاز‌های اصلی را در نظر گرفت. یا در زمان آقای احمدی نژاد در قم وکرمانشاه مونوریل‌ها را ساختند الان مثل آثار تاریخی وسط شهر رها شدند آن هم با میلیارد‌ها تومان هزینه. مجلس می‌تواند جلوی این کار‌ها بایستد. اصلا یکی از وظایف مجلس نظارت است و در این زمینه تاکنون به شدت ضعیف عمل کرده است.
کارشناس اقتصادی بیان کرد: مجلس باید در حوزه اصلاح ساختار وارد شود. دولت که لایحه‌اش را می‌دهد. اگر مجلس بلد است اصلاحات را انجام بدهد و اگر راست می‌گوید اصلاحات را از خودش شروع کند. مجلس دارد روز به روز گسترش پیدا می‌کند وکم مانده برسد به میدان شهدا. چهل سال است داریم مجلس می‌سازیم. چه کسی می‌تواند جلوی مجلس را بگیرد جز نمایندگان؟ مجلس باید اول جلوی بودجه خودش را بگیرد. همین سال گذشته رشد بودجه مجلس نسبت به رشد بودجه سایر دستگاه‌ها بیشتر بود؛ چرا؟ نهارخوری مجلس چرا باید مثل هتل‌های پنج ستاره باشد، چون اعتبار دارد؛ پول دارد. چرا نهارخوری بهترین دانشگاه ما، دانشگاه صنعتی شریف این طوری نیست. در حالی که فرقی ندارد. اگر عدل علی است این به چه معناست؟
وی افزود: بودجه دست خود مجلس است. پس مجلس ابتدا باید قناعت و اصلاح ساختار بودجه را از بودجه مجلس آغاز کند؛ چه در بودجه جاری چه بودجه عمرانی‌اش. همین الان صندوق‌های بازنشستگی ورشکسته هستند. در همین بودجه امسال بیش از ۹۰ هزار میلیارد تومان به صندوق‌های بازنشستگی اختصاص پیدا کرد. یعنی از بودجه جاری ۳۸۰ هزار میلیارد تومانی حدود یک چهارم به صندوق‌های بازنشستگی کمک شد. نمی‌شود که حقوق بازنشستگان را ندارد با شعار هم که حل نمی‌شود؛ بنابراین باید از جا‌های غیرضروری کم کرد.
پازوکی با اشاره به نامه قالیباف به روحانی خاطرنشان کرد: آقای قالیباف باید به فکر قوی کردن مجلس باشد. مجلس باید نظارت کند. دولت که لایحه بودجه را دست مجلس می‌دهد. ببینید سال گذشته لایحه دولت چقدر بود، ولی مجلس قبلی چقدر افزایش داد. آقای قالیباف باید اصلاحات را در مجلس به وجود بیاورد. مجلس باید ملی فکر کند. هیچ دولتی در پی این نیست که برای کشورش هزینه عمده درست کند، البته اگر دولت ملی باشد.
وی همچنین با توجه به تأکید برخی نمایندگان بر احکام بودجه‌ای به عنوان خروجی اصلاح ساختار بودجه گفت: احکام بودجه‌ای همان تبصره‌های بودجه هستند که مجلس می‌تواند هزینه جدید برای دولت به وجود بیاورد یا برعکس بکاهد. همین بحث قیر رایگان یکی از این‌ها بود.
او افزود: وظیفه مجلس قانونگذاری است. مگر نمی‌گویند، نماینده مجلس باید فوق لیسانس باشد. خب این نمایندگان که اکثرا مدرک دارند اگر آگاهی لازم را هم دارند، باید در مقابل درخواست یا تبصره غیرکارشناسی دولت بایستند. اما تجربه نشان داده است در چهل سال گذشته، مجالس بودجه‌های زیادی را به دولت تحمیل کردند. بخشی از بودجه را نه مجلس و نه دولت نمی‌تواند کاری کند مانند حقوق معلم یا بازنشستگان، ولی بخشی را مجلس می‌تواند جلویش را بگیرد. مثلا وزارت دفاع یا وزارت کار نمی‌توانند کارخانه داشته باشند؛ بنابراین اصلاحات ساختاری در هماهنگی سه قوه صورت می‌گیرد. مجلس یا دولت به تنهایی نمی‌توانند این کار را بکنند. سال گذشته مجلس، چون نمی‌توانست پروژه جدید به بودجه اضافه کند در عناوین ده‌ها پروژه دست برد و مثلا پروژه دوخطی کردن راه‌آهن تهران-اصفهان را کرد تهران- اصفهان -اهواز و همین اضافه کردن اهواز میلیارد‌ها تومان برای ممکلت هزینه تولید کرده است.
این کارشناس در ادامه تشریح کرد: اصلاح ساختار در منابع درآمدی باید به سمت مالیات‌ها برود و معافیت‌های مالیاتی از بین برود و از همه مالیات گرفته شود. دولت هم به مالیات بر مجموع درآمد اعتقاد دارد. در بخش مخارج هم باید هزینه‌های غیرضرور کم شود. برای نمونه وزارت رفاه درست شد که کمیته امداد، سازمان بهزیستی و بنیاد شهید که از دولت پول می‌گیرند یک کاسه شوند، اما این اتفاق نیفتاد؛ بنابراین حذف سازمان‌های موازی از وظایف مجلس است. یا مجلس می‌تواند قانون بگذارد که در مراکز استان‌ها نیازی به خانه‌های سازمانی نیست. الان به خانه‌های وزارت صنایع دفاع در محله پاسداران که بروید یک سوم شان در تهران خانه دارند، اما آن را اجاره دادند؛ آمدند در خانه سازمانی می‌نشینند. اگر یک سیستم درست باشد می‌توان جلوی رانت و فساد را گرفت.
وی افزود: مجلس می‌تواند جلوی خیلی از هزینه‌های غیرضرروی را بگیرد. اما انگار آقای قالیباف توپ را به زمین دولت شوت کرده است. در حالی که دولت قطعا دنبال این است که هزینه زیادی را به بودجه تحمیل نکند، چون منابع درآمدی‌اش محدود است. در سال گذشته بودجه دولت چقدر بود و مجلس چقدر به آن اضافه کرد. مجلس گذشته تقریبا ۲۰ درصد به بودجه دولت افزود؛ بنابراین مجلس باید اصلاحات را از خودش شروع کند. اصلاحات را در مسیر صرفه جویی و منافع ملی پیش ببرد. به نظر من رسالت مجلس در این باره بیشتر است و قطعا هیچ دولتی در پی این نیست که مخارج اضافی و بیخود برای خودش بتراشد در حالی که درآمد‌ها محدود است.