فرارو- تسهیلات ودیعه مسکن یا وام مستاجران، یکی از طرح‌های دولت برای حمایت از مستاجر‌ها دربرابر افزایش مبلغ اجاره است. هر چند روز یک بار مسئولان وزارت راه و شهرسازی جزئیات جدیدی از این طرح را اعلام می‌کنند با این حال سوال‌های اصلی درباره وام ودیعه مسکن همچنان بدون جواب باقی باقی مانده؛ سوالاتی مثل اینکه رقم وام چقدر است؟ به کدام مستاجران تعلق می‌گیرد؟ اقساط آن چقدر است؟ پول را به صاحبخانه می‌دهند یا مستاجر؟ بعد از پایان سال قرارداد تکلیف گیرنده وام چه می‌شود؟ اگر بخواهیم صادق باشیم، بسیاری از این سوالات جواب ندارند یا لااقل هنوز برای آن‌ها جوابی پیدا نمی‌کنیم. معلوم نیست مبلغ این وام چقدر است و کی قرار است دعوای مستاجران و مالک را بر سر پول پیش خانه تمام کند، اما با همین اطلاعاتی که الان داریم هم می‌توان درباره آن قضاوت کرد.
جزییات پرداخت وام و تسهیلات مستاجران
فصل جابجایی مستاجران رسیده است؛ دولت تلاش داشت با ابلاغ مصوبه سقف افزایش اجاره‌بها بازار مسکن را کنترل کند، اما همه می‌دانیم اگر صاحبخانه کوتاه نیاید، مستاجر چاره‌ای جز گشتن دنبال خانه جدید ندارد. یکی دیگر از سیاست‌های دولت برای کنترل بازار اجاره پرداخت تسهیلات مستاجران است که البته از مدت‌ها قبل درباره آن حرف و حدیث‌هایی شنیده بودیم.
یک | بسته حمایی دولت در بخش مسکن که بخشی از آن مربوط به افزایش قدرت مستاجران به خصوص در کلانشهر‌ها است در آستانه تصویب نهایی قرار دارد و با موافقت نهایی بانک مرکزی، به زودی در مرحله اجرا و ابلاغ قرار خواهد گرفت.
دو | آمار‌ها می‌گویند ۳۰درصد از جمعیت کشور اکنون مستاجر هستند. آمار نشان می‌دهد در شهر تهران ۴۳درصد جمعیت مستاجر هستند. برای همین مصوبه حمایتی دولت، بیشترین تاثیر خود را در بخش ساماندهی بازار اجاره در پایتخت خواهد داشت و می‌تواند از کوچ اجباری جمعیت اجاره‌نشین به اطراف پایتخت تا حدودی جلوگیری کند. اعطای این وام در کنار مصوبه سه هفته پیش درباره تعیین سقف اجاره‌بها، ممکن است باعث شود حدود ۵۰ درصد قرارداد‌های اجاره با نرخ عادلانه به مرحله تمدید برسند.
سه | محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی بخشی از منابع ۷۵هزار میلیارد تومانی که برای مبارزه با کرونا تخصیص داده شده است ظرف هفته‌های آتی برای کمک به مستاجران واجد شرایط اختصاص پیدا می‌کند. بر اساس تصمیم‌گیری‌های انجام‌شده برای پرداخت این تسهیلات، واحد مسکونی که در اختیار مستاجران قرار دارد باید مطابق با الگوی مسکن باشد؛ به این معنی که حداکثر متراژ واحد مسکونی مستاجران تهرانی برای برخورداری از این تسهیلات ۷۵مترمربع و در سایر شهر‌های کشور ۹۰مترمربع در نظرگ رفته شده است. دولت همچنین با این هدف که این وام به جامعه هدف تعلق بگیرد داشتن کد رهگیری را اجباری کرده است. آن دسته از مستاجران که کد رهگیری ندارند باید به دفاتر املاک مراجعه کرده و بدون نیاز به پرداخت وجه کد رهگیری بگیرند.
چهار | رقم و میزان سود تسهیلات مستاجران هنوز اعلام نشده است و دلیل اصلی، این است که نهاد‌های مسئول در حال بررسی سه پیشنهاد وزارت راه هستند. آنطور که وزیر راه اعلام کرده است این وام به مالکان تعلق می‌گیرد و مستاجران فقط سود این تسهیلات را به صورت ماهیانه به بانک بازمی‌گردانند. همچنین این تسهیلات به کسانی پرداخت می‌شود که بر اساس قانون ساماندهی و تولید مسکن، فرم آن‌ها سبز باشد به این معنی که از تسهیلات دولتی بخش مسکن استفاده نکرده باشند.
چرا نباید خیلی به تسهیلات مستاجران دل بست؟
پرداخت وام مستاجران طرح بدی نیست؛ حداقل بعد از این قضیه می‌توان امیدوار بود که مالکان به خاطر در اختیار گرفتن مبلغ تسهیلات مدت زمان قرارداد اجاره را تا دوسال افزایش دهند، اما خودتان که بهتر می‌دانید؛ هر چیزی عیب و ایرادی هم دارد. به‌طور کلی با توجه به آنچه تا الان مشخص شده بهتر است اصلا منتظر مشخص شدن مبلغ و زمان پرداخت وام مستاجران نمانیم. برای این حرف پنج دلیل داریم:
یک | آنطور که محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده، برای پرداخت تسهلات ودیعه مسکن، واحد مسکونی که در اختیار مستاجران قرار دارد باید مطابق با الگوی مسکن باشد. یعنی حداکثر متراژ واحد مسکونی مستاجران تهرانی برای برخورداری از این تسهیلات ۷۵ مترمربع و در سایر شهر‌ها ۹۰ مترمربع در نظرگرفته شده است. با این حساب کسانی که در خانه‌ای با متراژ بیشتر ساکن هستند، مشمول دریافت وام ودیعه مسکن نخواهند بود.
دو | یکی از شرایط اصلی پرداخت وام ودیعه مسکن، وجود قرارداد رسمی اجاره، بین مالک و مستاجر است. به این معنا که قرارداد مورد نظر باید در سامانه املاک ثبت شده و برای آن کد رهگیری صادر شده باشد. اگر چه گفته شده مستاجران می‌توانند با مراجعه به مشاور املاک برای قرارداد‌های قبلی به‌شکل رایگان کدرهگیری بگیرند، اما کاملا مشخص است که مشاوران املاک از ترس پرداخت مالیات ارزش افزوده قرارداد از چنین کاری شانه خالی می‌کنند. خیلی از مالکان هم از ترس پرداخت مالیاتی که اصلا گرفته نمی‌شود و خودشان هم اسمش را نمی‌دانند زیر بار صدور کدرهگیری نمی‌روند. تعداد زیادی از قرارداد‌های اجاره به همین دلیل ساده و احمقانه بدون کد رهگیری صادر شده‌اند.
سه | محمود محمودزاده، معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی می‌گوید تسهیلات ودیعه مسکن به کسانی پرداخت می‌شود که بر اساس قانون ساماندهی و تولید مسکن، فرم ج آن‌ها سبز باشد. به عبارتی کسانی که قبلا از هرگونه تسهیلات دولتی حوزه مسکن مثل وام خرید، جعاله یا طرح ملی مسکن استفاده کرده باشند، امکان دریافت وام ودیعه مسکن ندارند. بخشی از مستاجران که در طرح‌های مثل مسکن ملی ثبت‌نام کرده‌اند، اما هنوز مستاجر هستند، به‌این ترتیب قادر به دریافت وام و تسهیلات مستاجران نخواهند بود.
چهار | کسانی که تسهیلات بانکی دریافت می‌کنند هم سود و هم اصل این رقم را بازمی گردانند، اما در تسهیلات ودیعه مسکن، مستأجران فقط سود این تسهیلات را به بانک باز پس می‌دهند. وام ودیعه رهن و اجاره مسکن، پس از نهایی‌شدن به‌عنوان کمک‌هزینه ودیعه مسکن از طریق شبکه بانکی در اختیار مالکان قرار می‌گیرد و مستاجران کارمزد تسهیلات را پرداخت می‌کنند. اصل ودیعه هم در زمان سررسید قرارداد به بانک بازپرداخت می‌شود. فکر می‌کنید برای گروه خاص هدف که در حقیقت طبقه کم‌درآمد و قشر ضعیف اقتصادی معرفی شده‌اند پرداخت همین مقدار پول علاوه بر تامین اجاره ماهیانه کار ساده‌ای است؟
پنج | زمان پرداخت وام ودیعه مسکن هنوز مشخص نیست. چند هفته از آغاز فصل جابه‌جایی‌ها گذشته و دو ماه تا پایان فصل اوج معاملات اجاره مسکن باقی مانده است. از طرف دیگر وزیر راه و شهرسازی می‌گوید مبلغ وام ودیعه مسکن نامشخص است و بعد از پرداخت تسهیلات به مشاغل آسیب‌دیده از کرونا، در مراحل بعدی تسهیلات مستاجران پرداخت می‌شود. همچنین گفته شده این وام از محل منابع ۷۵هزار میلیارد تومانی که برای مبارزه با کرونا تخصیص داده شده پرداخت خواهد شد. با توجه به اینکه کرونا فعلا قصد ندارد دست از سرمان بردارد، احتمالا تعیین تکلیف وام مستاجران به‌این زودی‌ها انجام نخواهد شد یا اصولا پول زیادی برای پرداخت وام مستاجران باقی نمی‌ماند.