فرارو- این روزها، ویروس کرونا و شیوع آن در بیش از ۱۰۰ کشور جهان، به تیتر اول رسانه‌های خبری تبدیل شده است. مردم در کشور‌های مختلف، نسبت به این ویروس و اپیدمی آن نگران و مضطرب هستند. ویروس کرونا تاکنون موجب مرگِ بیش از ۴۲۰۰ نفر و همچنین ابتلای بیش از ۱۲۰۰۰۰ نفر در اقصی نقاط جهان شده است. این ویروس در کشورمان ایران نیز گسترش قابل توجهی داشته به نحوی که تاکنون بیش از ۸۰۰۰ نفر به آن ابتلا شده و و حدودا ۳۰۰ نفر نیز بر اثر ابتلای به ویروس کرونا، جان خود را از دست داده اند.
به گزارش فرارو، اپیدمی ویروس کرونا، تاثیرات گوناگون سیاسی، اقتصادی و البته اجتماعی را در جوامع مختلف با خود به همراه داشته است. شیوع این ویروس پدیده‌ای بوده که اخلال‌های جدی در روند‌های عادی زندگی افراد در جوامع مختلف ایجاد کرده و الگو و سبک جدیدی از زندگی را به آن‌ها دیکته کرده است. در این چهارچوب، بسیاری از شهر‌ها قرنطینه شده و رفت و آمد‌ها به حداقل رسیده اند. بسیاری از افراد به توصیه مقام‌های دولتی در خانه‌های خود مانده اند و آن‌هایی که امکان دارند، شغل خود را به صورت دورکاری پیگیری می‌کنند. استفاده از ماسک و مواد ضدعفونی کننده به یک بخشِ ثابت از زندگی روزمره انسان‌ها تبدیل شده است. ترس و اضطراب و شایعات نیز به تبعِ اوج گیری شیوع کرونا، افزایش پیدا می‌کنند. از سویی، اقتصاد کشور‌های مختلف هم با خسارت‌های سنگین مواجه شده و اگر بحران شیوع ویروس کرونا به همین نحو ادامه یابد، انتظار می‌رود که دامنه این خسارات گسترده‌تر نیز شود.
با این همه، با توجه به اینکه کشورمان از جمله کشور‌هایی است که تا حد زیادی با ویروس کرونا و مشکلات ناشی از آن درگیر شده است، سوالی که در این رابطه مطرح می‌شود این است: آسیب پذیری دولت ایران در برابر این ویروس چگونه بوده است؟ به بیان دیگر، دولت ایران، تا چه حد برای مقابله با ویروس کرونا آمادگی دارد؟ برای پاسخ به این پرسش باید آمادگی دولت را در ۴ بخش مجزا آنگونه که در ادامه می‌آید بررسی کرد:
قرنطینه:
نخستین موارد از ابتلا به ویروس کرونا در ایران در شهر قم مشاهده شد. در همان زمان بسیاری در ایران این ایده را مطرح کردند که همچون کشور چین که شهر ووهان (مرکز شیوع ویروس کرونا در جهان) را در همان روز‌های ابتدایی قرنطینه کرد، ایران نیز باید بلافاصله قم را قرنطینه کند تا از شیوع ویروس کرونا در دیگر شهر‌ها جلوگیری کند. با این حال، این مساله در همان ابتدا توسط مسوولان امر بویژه شخص رئیس جمهور کشورمان (و همچنین برخی شخصیت‌های غیرمسوول، اما بانفوذ) رد شد. حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در این باره گفت: "ما قرنطینه شهر نخواهیم داشت. قرنطینه فقط در مورد افراد اعمال خواهد شد".
در مقابل، افرادی نظیر مسعود پزشکیان نایب رئیس مجلس شورای اسلامی (که خود نیز پزشک است) با انتقاد از این سیاست گفتند: عدم قرنطینه شهر قم موجب شد تا ویروس کرونا به دیگر شهر‌ها نیز سرایت پیدا کند و در شرایط کنونی ما شاهد این مساله هستیم که دیگر منطقه سفیدی (عاری از ویروس کرونا) در کشورمان وجود ندارد.
اِعمال مقررات قرنطینه در روز‌های ابتدایی شیوع ویروس کرونا، در کشور‌هایی نظیر چین، کره جنوبی و ایتالیا به نحوی موثر و با استفاده از قوانین سخت گیرانه به اجرا درآمد. با این حال، سیاست مواجهه با شیوع کرونا در ایران اجرای قرنطینه را نپذیرفت و اکنون که بیماری تا حد زیادی گسترش یافته شاهد آن هستیم که شهر‌های مختلف با مقررات سخت گیرانه ورود و خروج و قرنطینه مواجه هستند. از یاد نبریم که اجرای قرنطینه در شهر‌ها مستلزم این است که مثلا مردم نیاز‌های اساسی خود نظیر مواد غذایی را از سوی دولت و نیرو‌های آن در درب منازل خود دریافت کنند که هنوز مشخص نیست آیا دولت ایران از آمادگی لازم برای این کار برخوردار است یا خیر.
قوانین کاری:
در شرایط کنونی که بسیاری از بازارها، شرکت‌ها و صنایع، به دلیل شیوع ویروس کرونا با مشکل مواجه شده اند، کارگران و کارمندان زیادی دغدغه‌های جدی معیشتی پیدا کرده اند. در شرایطی که توصیه اکید می‌شود که افراد تا جایِ ممکن در خانه بمانند، بسیاری از اقشار آسیب پذیر نظیر کارگران، برای تامین هزینه‌های معاش خود مجبور هستند به هر نحو که شده در محل کار حاضر شوند.
در این رابطه، "علی اصلانی" عضو هیات مدیره کانون عالی شورای اسلامی کار در گفتگو با خبرگزاری ایسنا می‌گوید: "بر اساس دستورالعمل‌های وزارت بهداشت برای کنترل شیوع کرونا، فعالیت غذاخوری هایِ کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی تعطیل شده و کارگران نیز باید از آوردن غذا به محل کار خودداری کنند. این مساله که کارگر بدون غذا کار کند بر راندمان کاری وی اثر خواهد گذاشت. از سویی، کارگران موظند هنوز که هنوز است از ساعت ۸ صبح تا ۱۶ عصر، در محل کار حاضر شوند. ما انتظار داشتیم که با دستور وزیر کار، ساعات کاری مثل ماه رمضان ۱.۵ تا ۲ ساعت کم شود و یا ساعات کاری شبیه به ادارات و نهاد‌های دولتی شود".
رویه‌هایی از این نوع و تاکید مکرر دولتمردان و رسانه‌ها بر ماندن در منزل، بدون توجه به اینکه برخی افراد نظیر کارگران مجبورند برای تامین معاش سر کار حاضر شوند، حاکی از آن است که هنوز در قالب مدیریت بحران، برای برخی اقشار که اتفاقا بخشی زیادی از جامعه ما را تشکیل می‌دهند برنامه دقیقی وجود ندارد. در این راستا، وزارت کار تاکنون صرفا اعلام کرده آن دسته از کارگرانی که مبتلا به ویروس کرونا شوند، از مقرری برخوردار خواهند شد که این مساله به نوعی به پس از وقوع یک بحران برای جامعه کارگران اشاره دارد و به پیشگیری ارتباطی ندارد.
از سویی، در اعلامِ عادی بودن و یا نبودنِ ساعات کاری ادارات و نهاد‌های دولتی نیز در برهه‌هایی میان مسوولان عدم هماهنگی مشاهده شده که با گذشت زمان این ناهماهنگی‌ها در حالِ کم شدن هستند.
درمان مبتلایان به ویروس کرونا:
در بحثِ درمان مبتلایان به ویروس کرونا نیز دولت اعلام کرده است کلیه هزینه‌های درمانی مبتلایان رایگان خواهد بود که این مساله با توجه به اینکه در کشور‌هایی نظیر آمریکا، هزینه‌های سنگینِ درمان مبتلایان به ویروس کرونا موجب انتقادات جدی به دولت شده است، رویکرد خوبی است. در حقیقت، دولت ایران با اتخاذ این سیاست تا حد زیادی نگرانی افراد مبتلا و خانواده‌های آن‌ها در مورد هزینه‌های درمانی را از بین برده است که این موضوع می‌تواند انگیزه افراد و اقشار ضعیف جامعه در مخفی کردنِ بیماری خود به دلیل مشکلات اقتصادی را از بین ببرد و در قطع کردن چرخه شیوع بیماری نقش به سزایی بازی کند.
تامین مواد بهداشتی در مبارزه با ویروس کرونا:
از نخستین ساعات مطرح شدن شیوع ویروس کرونا در ایران از سوی وزارت بهداشت و رسانه‌های خبری، بسیاری از مردم کشورمان همچون مردم دیگر نقاط جهان به داروخانه‌ها هجوم برده و اقلام بهداشتی نظیر ماسک، الکل و ژل‌های ضدعفونی کننده را خریداری کردند. این مساله موجب شده تا در مورد این اقلام کمبود‌های شدیدی ایجاد شود و بر سردرِ بسیاری از داروخانه تابلو‌هایی نصب شود که از کمبود اقلام بهداشتی خبر می‌دادند.
با این حال، رفته رفته با افزایش شیفت‌های کاری کارخانجات مرتبط، این کمبود‌ها در حال جبران هستند. در زمینه تامین کیت‌های آزمایشگاهی تشخیص ویروس کرونا نیز کشورمان با مشکلات عدیده‌ای مواجه بود که در این رابطه، با کمک‌های سازمان بهداشت جهانی و کشور‌هایی نظیر چین و روسیه و همچنین فعالیت‌های تحقیقی شرکت‌های دانش بنیان، این نقص در حال رفع شدن است. با این حال، در این زمینه نیز دولت ایران همچون دیگر کشور‌ها در ابتدای بحران دچار مشکل بود که به نوعی این مساله نمودی از شوک ناشی از شیوع ناگهانی ویروس کرونا بود. از سویی، نباید فراموش کرد که در ایران نیز نظیر دیگر کشور‌های جهان، عده‌ای شیوع ویروس کرونا را به ابزاری برای پول سازی بیشتر برای خود تبدیل کردند که دستگاه قضایی با قاطعیت با آن‌ها برخورد کرده است.