دختر یا پسر بودن نوزاد را می‌توان انتخاب کرد؟

این روز‌ها فضای مجازی و حقیقی پر شده است از انواع و اقسام راهکار‌ها و توصیه‌ها برای تعیین جنسیت جنین؛ از رژیم‌های غذایی مختلف و زمان‌بندی‌های گوناگون برای اقدام به بارداری گرفته تا گیاهان دارویی و طب سنتی و...، اما آیا این روش‌ها مبنای علمی دارد؟

دکتر مریم رفعتی _. متخصص ژنتیک و عضو هیأت علمی پژوهشگاه ابن سینا، در گفتگو با ایسنا، با اشاره به پیشرفت‌هایی که در حوزه فناوری تولیدمثل و در حوزه ژنتیک به دست آمده است، گفت: با دستاورد‌های یادشده و نیز ترکیب دستاورد‌های این دو حوزه، امروزه تعیین جنسیت جنین ممکن است. ما می‌توانیم با انجام آی وی اف یا لقاح آزمایشگاهی، جنین را در محیط آزمایشگاهی تشکیل دهیم و با نمونه‌برداری از جنین و استفاده از تکنیک ژنتیکی پی جی دی، یعنی تشخیص پیش از لانه‌گزینی، جنسیت جنین را قبل از انتقال به رحم مشخص کنیم و سپس جنین با جنسیت دلخواه پدر و مادر را به رحم مادر منتقل کنیم.

وی این راه را تنها راه قابل اعتماد و دقیق تعیین جنسیت جنین دانست و گفت: در حال حاضر تنها راه دقیق و نزدیک به صد در صد، همین انجام آی وی اف به همراه پی جی دی است. گاهی می‌شنویم و می‌بینیم که برخی پزشکان یا کلینیک‌ها روش آی یو آی را هم به‌عنوان روش قطعی انتخاب جنسیت جنین مطرح می‌کنند که متأسفانه این رویکرد نادرست است.

وی افزود: در روش آی یو آی، اسپرم از مرد گرفته می‌شود و پس از شست‌وشو و آماده‌سازی در آزمایشگاه، به داخل رحم خانم منتقل می‌شود تا بتواند آنجا با تخمک لقاح کند و جنین تشکیل شود. روش‌هایی وجود دارند که می‌توان پیش از انتقال، با استفاده از آن‌ها تکنیک اسپرم‌های دارای کرموزوم Y. را از اسپرم‌های دارای کرموزوم X. جدا کرد. یعنی در اصطلاح عامیانه، می‌توان اسپرم‌های پسرساز و دخترساز را جدا کرد و فقط اسپرم‌هایی را منتقل کرد که جنسیت دلخواه زوج را می‌سازند.

این متخصص ژنتیک با اشاره به اینکه نتیجه روش آی یو آی قطعی نخواهد بود، تصریح کرد: بسته به تکنیک‌های مورد استفاده دقت این روش در انتخاب جنسیت، بین ۶۰ تا ۸۰ درصد است. البته، در مورد جنسیت دختر دقت این روش بالاتر بوده و به ۹۰ درصد هم می‌رسد، اما در مورد جنسیت پسر این جدا سازی به مراتب کمتر می‌باشد. بنابراین، این ادعا که می‌توان با استفاده از روش آی یو آی به‌صورت قطعی تعیین جنسیت کرد، نادرست است.

وی درخصوص اینکه روش‌های تغذیه‌ای چه نقشی در تعیین جنسیت جنین دارند، گفت: شواهد موجود در منابع علمی معتبر نشان داده‌اند که رژیم غذایی تاثیر قابل توجه و معنا داری در جنسیت جنین ندارد.

وی علت گرایش مردم به برخی روش‌های کمتر بازده برای تعیین جنسیت فرزندشان را در چند دسته معرفی و اظهار کرد: یک دلیل می‌تواند نداشتن آگاهی و اطلاعات لازم باشد. شاید خیلی‌ها از وجود چنین امکاناتی در کشور خبر ندارند. دلیل دیگر احتمالاً زمان‌بر بودن، هزینه‌بر بودن و پیچیده بودن این روش است. مثلا آی یو آی در مقایسه با آی وی اف بسیار ارزان‌تر و راحت‌تر است و برای انتخاب جنسیت به روش آی یو آی، نیازی به‌ای وی اف و نمونه‌برداری از جنین و استفاده از تکنیک‌های ژنتیکی نیست. به همین خاطر خیلی‌ها ترجیح می‌دهند آن روش‌ها را امتحان کنند.

رفعتی اعمال تعیین جنسیت را پیچیده و هزینه‌بر معرفی کرد و افزود: از نگاه پزشکی و بالینی ما به هیچ وجه خانواده را تشویق به انجام این امر نمی‌کنیم؛ چرا که از سویی اقدامی پر هزینه و پیچیده است و از سوی دیگر هیچ نفع بالینی برای خانواده به همراه ندارد. به خصوص که اندک مواردی هم که در گذشته به دلیل وجود بیماری‌های وابسته به جنس در خانواده، انتخاب جنسیت به عنوان روش درمانی توصیه می‌شد، در حال حاضر وجود ندارند و با روش‌های پیشرفته می‌توان جهش را شناسایی کرد و بدون انتخاب جنسیت، از تکرار بیماری در خانواده پیشگیری کرد.

وی تاکید کرد:، اما ما در مقام و جایگاه قضاوت درباره تصمیم مراجعان یا توصیه به آن‌ها نیز نیستیم. اگر زوجی بنا به هر دلیل شخصی، خانوادگی یا فرهنگی، تصمیم به تعیین جنسیت جنین می‌گیرند و متقاضی این خدمت هستند، مشروط به اینکه انتخاب‌شان آگاهانه باشد و در طی مشاوره ژنتیک به کلیه جوانب و توانایی‌ها و محدودیت‌های این روش آگاهی پیدا کنند، این خدمت به آن‌ها ارائه می‌شود و همواره مهم‌ترین اولویت ما حفظ سلامت مادر است.