یک روز ملخ‌های دریایی مخرب، روز دیگر پروانه‌های رنگارنگ، یک روز سوسک‌های بدبو، روز دیگر کرم‌های پشمالو؛ طبیعت هر روز حشره جدیدی برای ما رو می‌کند. مثل سه روز پیش که ملخ‌ها سه مدرسه فردیس کرج را قرق کردند و مثل همین حالا که بسیاری از نقاط تهران و کرج پر از پروانه‌های رنگارنگ است. سر و کله ملخ‌ها قبل از همه حشرات پیدا شده بود؛ درست بعد از بارندگی و سیل گسترده فروردین، آن‌ها ٦ استان را محاصره کردند.
به گزارش شهروند، اما آن ملخ‌های صحرایی کوچنده با ملخ‌هایی که دیروز به مدرسه رفته‌اند فرق دارند؛ این‌ها خطری برای آدم‌ها ندارند، مثل پروانه‌های تهران و کرم‌های پشمالوی لرستان که تبدیل شدند به شب‌پره. مردم شاید به طغیان حشرات چندان عادت نداشته باشند، اما از نظر حشره‌شناسان طغیان حشرات طبیعی است. تا جایی که حتی مسئول بخش حشرات سازمان حفاظت محیط زیست به «شهروند» می‌گوید تا وقتی هوا معتدل است، باز هم باید منتظر افزایش گونه‌های دیگری از حشرات باشیم.
سه مدرسه در قرق ملخ‌ها
سه روز پیش صد‌ها ملخ به سه مدرسه فردیس حمله کردند. تعداد این حشرات جهنده آن‌قدر زیاد بود که آتش‌نشانی منطقه هم برای مهارشان به صحنه آمد و تیم‌های جهاد کشاورزی هم شروع کردند به سمپاشی کانون‌های آلوده به ملخ در سطح شهر.
این‌طور که محسن موسوی، رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان فردیس توضیح داده، این ملخ‌ها، از نوع شاخک کوتاه مراکشی‌اند و بومی ایران که از یک نقطه به نقطه دیگر کوچ می‌کنند.
تا عصر دیروز از هجوم ملخ‌ها به مزارع کشاورزی فردیس خبری داده نشد، اما گفته شد که دو تیم کارشناسی از جهاد کشاورزی استان البرز و شهرستان فردیس به مزارع کشاورزی و باغی این شهرستان اعزام شده‌اند تا مطمئن شوند که خطری محصولات زراعی و باغی را تهدید نمی‌کند.
ملخ مراکشی یکی از مهمترین گونه‌های ملخ زیان‌آور در ایران است و در نقاط خشک و نیمه‌صحرایی کشور به مراتع، مزارع غلات و صیفی حمله و آسیب وارد می‌کند. همین ملخ‌ها پنج روز پیش، با فروکش کردن سیل و گرم شدن هوا، به شهر سیل‌زده آق‌قلا در گلستان هجوم برده و ٥٥٠ هکتار از مراتع را آلوده کرده بودند. براساس صحبت‌های مدیر جهاد کشاورزی آق‌قلا، این ملخ‌ها هر سال می‌آمدند و سمپاشی برای کشتن آن‌ها تا ٢٥ اردیبهشت تمام می‌شد، اما این‌بار سمپاشی از اواخر فروردین آغاز شده و تا ٥ خرداد ادامه خواهد داشت.
کرم‌های پشمالو، فرصت پروانه‌شدن ندارند
علاوه بر ملخ‌ها، از سه روز پیش هزاران کرم پشمالو به مناطق مسکونی، معابر، مزارع کشاورزی و باغ‌های ساوجبلاغ هجوم آورده‌اند. حضور این همه کرم که ردشان در خانه‌ها هم پیدا می‌شود، خیلی‌ها را غافلگیر کرد. دیروز محمود صفاخیل، معاون خدمات شهر شهرداری گلسار شهرستان ساوجبلاغ استان البرز در این‌باره گفت که براساس بررسی‌ها، بارندگی‌ها و سیلاب امسال از علل اصلی هجوم کرم‌ها به منطقه است.
او با صحبت از غافلگیری مدیران شهری و شهروندان گلسار گفت: «اگرچه وجود کرم‌ها خوان گسترده‌ای برای پرندگان است، اما آفت بزرگی برای درختان و کشاورزی پایین‌دست این شهر به شمار می‌رود.» با آمدن کرم‌های پشمالو، هر چند آن‌ها عمر کوتاهی دارند و به‌زودی تبدیل به پروانه خواهند شد، طرح آفت‌زدایی با استفاده از سموم سازگار با محیط زیست در گلسار آغاز شده است. نگرانی‌ها از این است که در همین مدت کوتاه، مزارع خسارت ببیند.
کرم‌های پشمالو در هفته گذشته، در لرستان هم دیده شدند؛ منازل مردم گلدشت، خیرآباد و اسپستان پر از کرم‌های پشمالوی سیاه شد و مردم از نگرانی با محیط زیست تماس گرفتند. محمدحسین بازگیر، مدیرکل محیط زیست لرستان به «مهر» توضیح داد که در این مناطق خانه‌های مردم در کنار اراضی کشاورزی قرار دارد و همین باعث شده این کرم‌ها به مناطق مسکونی بروند.
ملخ‌های دریایی، مهاجمان خطرناک
اواخر فروردین ملخ‌های صحرایی، رطوبت ایران را مناسب دیدند، از خلیج فارس گذشتند و ۶ استان جنوبی را به محاصره درآوردند. این آفت‌ها که خسارت ناشی از هجوم‌شان در منابع تاریخی هم گفته شده، بعد از ٤٠سال بزرگترین حمله ملخ‌ها را در ایران رقم زدند. دسته‌های ملخ‌های صحرایی که به دلیل توانایی گذشتن از دریا، ملخ دریایی هم نامیده می‌شوند، از شبه‌جزیره عربستان به سرزمین ما پرواز کردند. تهدید این گونه برای امنیت غذایی کشور چنان پراهمیت است که سازمان فائو هم درباره هجوم آن‌ها هشدار داد.
سوسک‌ها و ملخ‌ها در مناطق سیل‌زده
اوایل اردیبهشت سوسک‌ها به ٢ روستای دهلران حمله کردند. این اتفاق برای اهالی خیلی عجیب بود و شایعه مهاجربودن سوسک‌ها دهان به دهان می‌گشت و کشاورزان به هراس افتاده بودند که ملخ‌های تازه‌وارد، همان‌هایی باشند که از عربستان آمده‌اند و هیچ محصولی را سالم باقی نخواهند گذاشت. با این‌همه هجوم این حشرات به اندازه آن‌چه در شایعه‌ها گفته شده بود، گسترده نبود و همان‌وقت مجید عسگری، فرماندار شهرستان دهلران ماجرا را تکذیب کرد و به فارس گفت: «این ملخ‌ها محلی‌اند که با توجه به شرایط مناسب آب و هوایی و مطلوب‌بودن شرایط تغذیه‌ای شاهد طغیان آن‌ها بوده‌ایم.» چند روز بعد از این هم تعداد زیادی سوسک سیاه در مناطقی از آبدانان و دره‌شهر مشاهده شده است. در خبر‌ها آمده بود که این سوسک‌ها که بویی بسیار نامطبوع دارند، به مناطقی از بخش سیل‌زده ماژین هم هجوم برده اند. در روز‌های گذشته گزارش‌هایی از هجوم همین سوسک به مناطق سیل‌زده خوزستان داده شد.
کسی نگران پروانه‌ها نیست
هفته پیش بود که اهالی جنوب‌شرق تهران پروانه‌ها را دیدند. نهصد یا هزار پروانه، میلیون‌ها پروانه. خیلی طولی نکشید که پروانه‌ها به نقاط مختلف تهران رسیدند و در کرج هم دیده شدند. جهاد کشاورزی از پیش اعلام کرده بود که این حشرات، آفت نیستند و نباید آن‌ها را از بین برد. در طول دودهه گذشته، این چهارمین موج پروانه‌هاست که اتفاق افتاده، هرچند تا پیش از این خشکسالی‌های طولانی و نباریدن باران، چشم‌ها را به ندیدن این زیبایی عادت داده بود. موج پروانه‌ها قبل از این‌که به تهران برسد، اما به نقاط دیگری از کشور رسیده بود. براساس گزارش سازمان محیط‌زیست از اواسط دی‌ماه پارسال، حضور جمعیت بالایی از این پروانه‌ها در جنوب استان سیستان‌وبلوچستان گزارش شده بود.
جمعیت آن‌ها با گرم‌تر‌شدن فصل و رفتن به سمت بهار در عرض‌های شمالی‌تر بیشتر شد و پیش‌بینی شد که با بهاری‌شدن مناطق شمالی کشور، پروانه‌ها در تمام این مناطق به وفور یافت شوند. بعد از بارندگی‌های نوروز در اواخر فروردین، استان‌های سیل‌زده جنوبی هم از پروانه پر شد و حالا نوبت تهران و کرج است که میزبان این زیبای رنگارنگ باشد. دلیل حضور این حشرات هم این‌طور عنوان شد: «با تغییر دوره‌های بارشی در کشور که هرچند سال اتفاق می‌افتد، افزایش بارش‌ها و معتدل‌شدن زمستان‌ها، اقلیم مدیترانه‌ای می‌شود و گیاهانی که میزبان این پروانه‌اند، پوشش مناسب و وسیع‌تری پیدا می‌کنند.
پروانه‌ها به سرعت با تخم‌گذاری روی این گیاهان وارد دوران دگردیسی و پروانه‌های بالغ در کمتر از سه هفته ظاهر می‌شوند. این پروانه‌ها هم دوباره تخم‌گذاری و این چرخه را باز هم تکرار می‌کنند، تا جایی که هنوز پوشش گیاهی و رطوبت و دما مناسب باشد.» بر این اساس با هرچه گرمتر شدن هوا و کاهش بارندگی‌ها، جمعیت این پروانه‌ها هم رفته‌رفته کمتر خواهد شد، تا زمانی شرایط مناسب رشد آن در سال‌های آینده دوباره فرا برسد.
پشه‌ها هم آمدند
ایسنا گزارش داده که با وجود مانداب‌های ناشی از افزایش بارندگی، شمار پشه‌ها در تهران زیاد شده است. در این‌باره علیرضا نادری با توضیح این‌که پشه‌های خانگی، حشره‌ای از خانواده Culicidae است، گفته: «آب‌های راکد بر تکثیر و افزایش جمعیت این‌گونه تاثیرگذار است. امسال هم ممکن است به دلیل افزایش حجم بارش و ایجاد مانداب‌ها و آب‌های راکد در اطراف شهر‌هایی مثل تهران فرصت تخم‌گذاری برای این پشه‌ها فراهم شده باشد، البته این پشه‌ها خیلی زود از بین می‌روند، چون با افزایش دما و تبخیر این آب‌ها خشک می‌شود و همین وضع فرصت تکثیر را از آن‌ها می‌گیرد.»
این همه حشره از کجا آمده‌اند؟
علیرضا نادری، مسئول بخش حشرات سازمان حفاظت محیط زیست به «شهروند» می‌گوید همه این اتفاقات طبیعی است: «وقتی اکولوژی به دلیل بارش‌ها تغییر می‌کند، جمعیت هر حشره‌ای ممکن است زیاد شود، چون غذای آن افزایش یافته است. وقتی پوشش گیاهی گسترش پیدا می‌کند، حشراتی که وابسته به گیاهان هستند، افزایش جمعیت پیدا می‌کنند و این طبیعی است؛ بنابراین در روز‌های آینده باید منتظر باشیم که حشرات دیگری مثل سنجاقک‌ها زیاد شوند.»
نادری توضیح می‌دهد که پس از بارش به دلیل افزایش پوشش گیاهی و آب، حشرات زیاد می‌شود و این اتفاقی طبیعی در مناطق معتدله است: «در مناطق سردسیر و حاره‌ای یا گرمسیر چنین طغیان‌هایی کمتر اتفاق می‌افتد، اما در مناطق معتدله وقتی ابتدا خشکسالی است و ناگهان شرایط خوب می‌شود، همه حشرات برای حفظ نسل، در کوتاه‌مدت تکثیر می‌شوند و تعدادشان افزایش می‌یابد. این اتفاقی که شاهدیم تلاش حشرات برای حفظ بقاست؛ بنابراین باز باید انتظار داشته باشیم که انواع دیگری از حشرات در یکی دو هفته اخیر افزایش پیدا کند تا زمانی که بارندگی‌ها کاهش پیدا کند و هوا رو به گرمی برود.»