فرارو- بالاخره بعد از گذشت یک ماه دونالد ترامپ با چرخش ۱۸۰ درجه ای، موضع‌گیری سختگیرانه‌ای نسبت به عربستان در خصوص قتل خاشقچی اتخاذ کردند، اما آیا به راستی آن‌ها قصد برخورد جدی با بن سلمان دارند یا این صرفا یک نمایش با اجرای مقامات کاخ سفید است؟
دیدار دونالد ترامپ و کوشنر با محمد بن سلمان
به گزارش فرارو بعد قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد عربستانی، کاخ سفید برخلاف باقی کشور‌ها به خصوص اعضای اتحادیه اروپا، بعد از مدتی سکوت موضع گیری بسیار خنثی نسبت به ماجرا داشتند. به طوری که ترامپ در این باره گفت: «ما عربستان را برای مبارزه با تروریسم و همه اتفاق‌هایی که در ایران و مناطق دیگر می‌افتد نیاز داریم.» ترامپ در عین حال ابراز امیدواری کرد که خاندان سلطنتی عربستان در ماجرای ناپدید شدن جمال خاشقجی دست نداشته باشد. او ابراز امیدواری کرد که سرنوشت خاشقجی معلوم شود و گفت: اصل موضوع تا آخر پیگیری خواهد شد. او گفت: «امیدوارم پادشاه و ولیعهد (عربستان) از این ماجرا بی‌خبر بوده باشند.»
بنابراین ترامپ صرفا خواستار توضیح از مقامات عربستان شد. معتقد بود دلیلی وجود ندارد که به خاطر ناپدید شدن یک خبرنگار، جلوی سرمایه‌گذاری عربستان سعودی در ایالات متحده گرفته شود. این اظهار نظر وی زمینه ساز انتقاد‌های شدید به کاخ سفید و موج جدیدی از حملات به ترامپ و عربستان آغاز شد. با اینحال تا مدت‌ها در بر همان پاشنه چرخید و خبری از موضع گیری سختگیرانه در قبال عربستان نبود و حتی زمانی که پمپئو به ریاض سفر کرد عکس‌هایی از خوش و بش وی با مقامات عربستانی منتشر شد که واکنش‌های بسیاری به همراه داشت.
اما حالا چند روزی است که مواضع آمریکا تغییر فاحشی داشته و به نظر می‌رسد آن‌ها سعی دارند محمد بن سلمان را در جایگاه متهم قرار دهند. به طوری که ترامپ در جدیدترین اظهار نظر خود گفت: «محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در این مرحله عربستان را به شکل گسترده اداره می‌کند و اگر کسی در قتل خاشقجی دست داشته باشد او خواهد بود. من معتقدم سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان اطلاع قبلی از این قتل نداشته است. رئیس‌جمهور آمریکا افزود که هر کسی این توطئه را ترتیب داده، در مخمصه بدی است.
ترامپ: قتل خاشقجی احمقانه و ابلهانه بود
نکته جالب توجه این بود که به فاصله کوتاهی پس از ترامپ، مایک پامپئو، وزیر خارجه این کشور نیز گفت که کشورش مسببان را مجازات خواهد کرد و افزود که ویزای ۲۱ مظنون شناسایی شده لغو می‌شود. این تغییر ناگهانی در موضع گیری امریکا سوالات بسیاری را به وجود آورد. به عنوان مثال آیا واقعا سیاست کاخ سفید نسبت به بن سلمان تغییر کرده است یا این صرفا یک نمایش است و نباید انتظار خاصی داشت؟
آمریکا رسما لغو ویزای سعودی‌ها را اعلام کرد
موضع‌گیری ترامپ قابل اعتماد نیستدر همین خصوص علی خرم دیپلمات پیشین کشورمان طی
گفتگو با فرارو عنوان کرد: «سازوکار دونالد ترامپ در ماجرای خاشقجی بر این بود که به بن سلمان و به طور کلی عربستان کمک کند و اصلا هم فکر نمی‌کرد ماجرا تا این حد بزرگ شود و جنبه جهانی پیدا کند؛ لذا به دنبال این بود که محمد بن سلمان را نجات دهد. زیرا همانطور که در اخبار و تحلیل‌های جهانی آمده است، بن سلمان مشخصا با کوشنر داماد ترامپ کارهایش را هماهنگ می‌کرد به همین دلیل هم بود که در ابتدای کار موضع‌گیری صریحی انجام نداد و اتفاقا بعد از چند روز سکوت یک موضع بسیار خنثی اتخاذ کردند.»
وی ادامه داد: «اما در این میان ترکیه به دلیل ایستادگی و پافشاری روی مشخص شدن ابعاد مختلف این جنایت، افکار عمومی را نسبت به ماجرای قتل خاشقجی با خود همراه کند و از این طریق هم به عربستان و هم به ایالات متحده آمریکا فشار‌های زیادی وارد شد. زیرا ابتدا ماجرا از ترکیه آغاز شد و کم کم به نقاط دیگر دنیا مانند اروپا و آمریکا تسری پیدا کند و آنقدر واکنش‌ها زیاد شد که تمام ترفند‌های ترامپ برای نجات بن سلمان و عربستان با بن بست مواجه شد.»
او تصریح کرد: «البته تمام فشار بر عربستان و دولت آمریکا صرفا مختص افکار عمومی و جامعه جهانی نیست و الان چند روز است که در داخل مجلس سنا و مجلس نمایندگان موضع‌گیری‌های شدیدی در خصوص عربستان صورت می‌گیرد و خواهان تحریم عربستان و اخراج سفیر این کشور از آمریکا که برادر بن سلمان است، شده اند. اما در این میان همانطور که ترامپ هم مدتی قبل گفت، خیلی مایل نیست که معامله ۱۱۰ میلیارد دلاری تسلیحاتی با عربستان از بین برود. زیرا این معامله توانسته حدود ۶۰۰ هزار شغل در آمریکا ایجاد کند و به همین دلیل در برابر فشار‌های داخلی و خارجی مقاومت کرد و اقدام خاصی علیه عربستان انجام نداد.»
این تحلیلگر مسائل بین الملل اظهار کرد: «ولی این فشار‌ها تا حدی زیاد شده است که او را مجبور کرده که موضع گیری تندتری نسبت به عربستان داشته باشد. اما نباید اشتباه کرد. زیرا این موضع گیری اخیر وی به این معنا نیست که او در عمل تغییری کرده است و اقداماتی علیه عربستان انجام خواهد داد. او همچنان راه خود را می‌رود و همانطور که دیدیم دیروز یک
جلسه‌ای در ریاض با حضور وزیر خزانه داری آمریکا و مقامات عربستان، بحرین، امارات و چند کشور دیگر برگزار شد و علیه ایران تصمیماتی اتخاذ و ایران را متهم به کمک مالی به طالبان کردند.»
خرم در پایان تاکید کرد: «به عقیده من ترامپ قصد ندارد با عربستان برخورد کند و با توجه به اینکه هنوز این کشور تحریم نشده، نشان می‌دهد که موضع گیری‌های اخیر او صرفا برای مدیریت افکار عمومی باشد. البته با اینحال بعید هم نیست که راه خود را صرفا از بن سلمان جدا کند. زیرا در اظهار نظر جدید خود عنوان کرده که احتمالا پادشاه از ماجرا خبر نداشته است. این یعنی هنوز سعی دارد راس حکمت سعودی را در کنار خود داشته باشد، ولی با اینحل زمانی می‌توان اظهارات ترامپ را واقعی دانست که شاهد اقدامات عملی باشیم نه صرفا چند اظهار نظر کوتاه.»
قتل خاشقجی بخشی از یک پروژه بزرگ استهمچنین محسن جلیلوند مدرس روابط بین الملل در
گفتگو با فرارو اظهار کرد: «ببنید نباید ماجرای خاشقجی را یک مقوله کلان دید. یعنی منظورم این است که این اتفاق بخشی از یک پروژه است. زیرا غربی‌ها به ویژه آمریکایی‌ها بعد از روی کار آمدن بن سلمان احساس کردند عربستان در حال تبدیل شدن به یک قدرت مهارناپذیر است. زیرا مثلا همین داووس صحرا که مطرح می‌شود قرار بود عربستان تا سال ۲۰۳۰ تبدیل به قدرتی شود که تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد مبتنی بر نفت باشد و ما بقی به دلیل سرمایه‌گذاری باشد. یعنی یک دوبی و امارات در این طرف بازتولید شود، اما با یک حجم خیلی زیاد.»
وی ادامه داد: «در این میان هم کم کم عربستان واقعا به همین سمت در حال حرکت بود، زیرا از چند سال پیش چندین شرکت مشاوره‌ای خارجی به این کشور رفته بودند و در حال فعالیت و برنامه ریزی بودند و چندین اقدام در راستای آزادی‌های اجتماعی انجام داده بود و این را در کنار مباحث اقتصادی هم پیش می‌برد و این نگرانی‌های را به وجود آورد؛ لذا غرب و به خصوص آمریکا دنبال یک بهانه‌ای بودند که با استفاده از آن بتوانند عربستان را کنترل کنند. زیرا آمریکایی‌ها اصلا موافق نبودند که این پول‌ها که می‌تواند در این کشور سرمایه‌گذاری شود، در داخل خاک عربستان مورد استفاده و سرمایه گذاری قرار بگیرد.»
او تاکید کرد: «بنابراین حالا یکی از بهانه‌هایی که پیدا کرده اند قتل خاشقجی است و به همین دلیل هم دیدیم که خیلی‌ها در اجلاس داووس صحرا اصلا شرکت نکردند. البته این تنها یکی از بهانه‌های آمریکا است و ماجرا‌هایی مثل قطر هم در میان است و مجموعا با این مسائل آمریکا سعی دارد عربستان را مهار کند و الان می‌خواهد نهایت استفاده را از وضعیت به وجود آمده، ببرد. این، اما صرفا جنبه اقتصادی ماجرا است و یک جنبه سیاسی نیز دارد.»
این استاد دانشگاه افزود: «در جنبه سیاسی ماجرا بر سر خاورمیانه بزرگ و خاورمیانه جدید است که در دوره اوباما با قدرت نرم نسبت به آن‌ها برخورد شد و دیدیم که خیلی از کشور‌ها در پی بهار عربی دچار تحول شدند. اما تنها دو کشور در این نقاط بودند و هستند که دارای یک ثبات نسبی هستند. یکی ایران است و دیگری عربستان و باید آمریکا با این دو کشور تسویه حساب می‌کرد. خب با ایران که با استفاده از تحریم‌ها تسویه حساب کردند و عربستان هم که به این شکل فعلی در حال کنترل و مدیریتش هستند؛ بنابراین ماجرای خاشقجی تنها یک بخش کوچک ماجرا است.»
این تحلیلگر مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که چقدر احتمال دارد در این روند آمریکایی‌ها بن سلمان را کنار بگذارند، گفت: «به نظر من کاخ سفید اصلا به دنبال این نیست که بن سلمان را کنار بگذارد بلکه می‌خواهد او را به شدت تضعیف کند و در چنگ خود داشته باشد. اصلا آمریکایی‌ها یک ضرب المثلی دارند که می‌گویند گرگی که دندانش را بکشیم از گرگ ناشناخته بهتر است؛ لذا الان هم درباره بن سلمان ماجرا اینگونه است که فقط می‌خواهند دندان‌های بن سلمان را بکشند و در کنترل خود نگه دارند؛ بنابراین من فکر نمی‌کنم به این راحتی‌ها حاضر باشند بن سلمان را کنار بگذارند.»
جلیلوند در پایان تاکید کرد: «بنابراین خیلی نباید به اظهارات ترامپ خوشبین بود. ترامپ قطعا سعی نمی‌کند برخورد عملی با عربستان داشته باشد و خیلی جلو نخواهند رفت. آن‌ها قصد دارد صرفا بن سلمان را تحت فشار قرار دهند و به گونه‌ای عملل کنند که با وجود اینکه فشار وارد می‌کنند، اما عربستان و پول آن‌ها را از دست ندهند. مثل ماجرای کشیش ترکیه‌ای که با فشار به اردوغان او را آزاد کردند. ان دوره هم همه فکر می‌کردند آمریکایی‌ها قصد دارند تا ته خط بروند، اما اینگونه نبود؛ لذا این صرفا یک شو است و این ماجرا را نهایتا جمع و جور می‌کنند.»
اما پوتین در ماجرای این قتل هیچ موضعی علیه عربستان نگرفت.
معامله سر نگرفته .