فرارو- با خروج دونالد ترامپ از برجام، فضایی از ابهام درباره آینده اقتصادی کشور شکل گرفته است. پرسش‌های فروانی درباره فردای اقتصاد ایران مطرح است. پرسش‌هایی که پاسخ آن‌ها بیشتر به اتفاقات سیاسی بستگی دارد. با این حال پاسخ این پرسش‌ها تاثیر عمیقی بر اقتصاد ایران خواهد داشت.
به گزارش فرارو، وزارت دارایی آمریکا اعلام کرده است که مهلت‌هایی ٩٠ و ١٨٠ روزه برای بازگرداندن تحریم‌ها وجود دارد. ضرب‌الاجل اول ٦ اوت است و مبادله دلار، تجارت طلا، چند فلز دیگر و همچنین صنایع هوایی و خودروسازی را هدف می‌گیرد. موعد بعدی ٤ نوامبر است و نهاد‌های مالی و نفتی ایران را هدف می‌گیرد.
تصمیم آمریکا قطعی است، اما هنوز اتحادیه اروپا تصمیم قطعی نگرفته است. در این شرایط اگر بخواهیم جدای از تصمیم اروپا، صرفا به تاثیرات منفی تصمیم آمریکا برای خروج از برجام بپردازیم، چه شرایطی را برای آینده اقتصاد ایران می‌توانیم پیش بینی کنیم؟
وحید شقاقی تحلیلگر مسائل اقتصادی در این باره به خبرنگار فرارو گفت: «با خروج آمریکا از برجام حالا ما باید منتظر واکنش اروپا بمانیم. از دید اقتصادی برداشت من این است که اروپا در بدترین شرایط تاریخی از لحاظ اقتصادی است. قدرت اقتصادی اروپا تضعیف شده، بریتانیا به دنبال خروج از اتحادیه است، وضعیت اقتصادی ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، فرانسه و یونان خوب نیست. حالا مهمترین نقش را آلمان دارد. ما حالا با یک اروپای قدرتمند و مستقل روبه رو نیستیم و ممکن است با فشار آمریکا دنبال رو این کشور شود؛ لذا همانطور که رهبر انقلاب تاکید کردند نمی‌توان به اروپا خوشبین بود.»
او افزود: «از طرف دیگر بخش خصوصی در اروپا نیز با دولت متفاوت است و دولت‌ها نمی‌تواند برای بخش خصوصی تعیین تکلیف کنند. برداشت من این است که کمپانی‌های اقتصادی اروپا منافع بلند مدتشان با آمریکا را رها نخواهند کرد. حتی شرکت‌هایی مثل توتال ممکن است جایی شیطنت کنند، از زیر کار در بروند و یا هزینه‌ها را افزایش دهند.»
این تحلیلگر مسائل اقتصادی ادامه داد: «از طرف دیگر برجام یک کلیتی داشت، ده‌ها بند داشت که تعدادی از مهمترین مواد آن مختص خود آمریکا بود. وقتی که این بند‌های مهم اجرا نشود اجرای کل برجام در واقع پایان یافته تلقی می‌شود و به نوعی با خروج آمریکا برجام عملا از حیز انتفاع خارج شده است.»
این کارشناس مسائل اقتصادی درباره تبعات خروج آمریکا از برجام بر اقتصادی ایران گفت: «اولین تاثیرش این است که در نود روز فشار می‌آورند که شرکت‌های اروپایی از ایران خارج شوند و از طرف دیگر شرکت‌های جدیدی وارد فعالیت اقتصادی با ایران نشوند.»
او افزود: «بحث بعدی در نود روز این است که فعالیت‌های مالی، معاملات بانکی و بیمه‌ای را تحت تاثیر قرار دهند. در بحث فلزات گرانبها از آلومینیوم وفولاد گرفته تا طلا اقدام آمریکا اثرگذار است. در مراودات اقتصادی با دلار نیز در نود روز تاثیرات منفی بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت.»
شقاقی درباره اثرات اقدام آمریکا در بازه زمانی ۱۸۰ روز گفت: «کشتیرانی ایران را دچار مشکل می‌کنند. احتمالا اجازه بیمه نفتکش‌هایی که نفت ایران را جابه جا می‌کنند را ندهند. بازار نفت ایران با خطراتی مواجه خواهد شد و سعی می‌کنند شرکای نفتی ایران را وادار کنند که از ایران خرید نکنند، از جمله کشور‌های اروپایی، کره، ژاپن و هند. چین احتمالا تن به این خواسته ندهد اما در کل آمریکا و همپیمانان منطقه‌ایش تلاش می کنند مشتریان نفت ایران را بدزدند.»
به گفته این کارشناس اقتصادی "در شرایط کنونی وضعیت کسب و کار و فضای اقتصادی از حالت عادی و معمولی خارج خواهد شد. طبیعتا بخشی از تحریم‌ها باز می‌گردد. فشار اقتصادی بیشتری از بیرون به کشور تحمیل می‌گردد و این باعث می‌شود تصمیمات ویژه‌ای در اقتصاد گرفته شود. سرمایه‌گذاری خارجی، فاینانس و تامین مالی کاهش می‌یابد، ریسک فعالیت اقتصادی در ایران افزایش می‌یابد. هزینه‌های واردات برخی کالا‌ها افزایش می‌یابد، چرا که ما ناچاریم تعدادی از کالا‌ها را با واسطه وارد کشور کنیم. هزینه‌های تولید افزایش می‌یابد. احتمالا برخی مواد اولیه ممکن است دیگر وارد ایران نشود و یا به سختی وارد شود، که این کارخانه‌ها و بخش تولید را تحت تاثیرقرار می‌دهد. "
او افزود: «دولت مجبور می‌شود بخشی از هزینه‌های خود و بودجه را کاهش دهد. خروج ترامپ از برجام روی افزایش تورم از زوایای مختلف تاثیر دارد. هزینه مبادلات بالا می‌رود، نرخ ارز را هم نوسانی می‌کند که حداقل از این دو کانال بر تورم موثر است.»
شقاقی معتقد است: «خروج آمریکا بر رشد اقتصادی کشور از کانال انرژی و رکود تاثیر منفی خواهد داشت. یکی از مهمترین بخش‌های اقتصاد انرژی است که با تضعیف برجام به بخش انرژی فشار می‌آید و هر فشاری که به بخش انرژی وارد شود در رشد اقتصادی تاثیر منفی خواهد داشت.»
این تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره اینکه در شرایط کنونی آیا ممکن است اقتصاد ایران به وضعیت پیش از برجام مخصوصا سال ۹۰-۹۱ برسد، گفت: «سال ۹۱ وضعیت خیلی وخیم‌تر بود. در آن زمان اجماع بین المللی علیه ایران شکل گرفته بود. شورای امنیت سازمان ملل چند قطعنامه علیه ایران صادر کرده بود و حتی خطر حمله نظامی وجود داشت. آن شرایط بسیار وخیم بود، اما حالا آمریکا نمی‌تواند آن اجماع را ایجاد کند، ولی به شرکای خود فشار می‌آورد و برخی هزینه‌ها را تحمیل خواهد کرد و در مجموع در شرایط سختی قرار داریم.»
شقاقی معتقد است: «اگر دولت از ۵ سال پیش بحث مقاوم سازی اقتصاد را با جدیت دنبال می‌کرد و اصلاحات ساختاری و نهادی را با جدیت انجام می‌داد، با فساد با جدیدت مبارزه می‌کرد، برخی از حوزه‌های شکنندگی اقتصاد ایران مانند نظام بانکی، صندوق‌های بازنشستگی اصلاح می‌کرد مقاومت ما بیشتر می‌شد. در حال حاضر متاسفانه شکنندگی ما در مقابل فشار‌ها بیشتر است و آن مقاومت لازم را نداریم، شاید جا‌هایی نتوانیم مقاومت کنیم و اثرات مخرب فراوانی بر اقتصاد داشته باشد.»