فرارو- اظهارات مقامات اروپایی طی یک ماه گذشته نشان دهنده این است که آنها سیاست‌های جدیدی در قبال ایران و ایالات متحده آمریکا اتخاذ کرده‌اند که می‌تواند به نوعی شرایط را برای ایران دست‌خوش تغییرات بسیاری کند.
به گزارش فرارو بعد از به روی کار آمدن دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده وی تمام تلاش و اختیارات خود را به کار بست تا همانطور که در ایام انتخابات وعده داده بود برجام را لغو کند. اما اتحادیه اروپا که در این مدت فاصله زیادی با ایالات متحده گرفته بود و به نوعی رابطه‌شان با این کشور دچار شکاف شده بود، دربرابر خواسته رئیس جمهوری آمریکا ایستادگی کرد.
آنها معتقد بودند که برجام یک توافق بین‌المللی است و نباید آن را لغو کرد. زیرا در این صورت نه تنها اعتبار ایالات متحده بر باد می‌رود، بلکه اعتماد به توافق‌های بین‌المللی هم خدشه دار می‌شود با این حال ترامپ بعد از تائید اخیر برجام اعلام کرد که دیگر قصد ندارد آن را تائید کند و به نوعی می‌خواهد از این توافق خارج شود. اما این تنها رویکرد ترامپ علیه ایران نبود و تغییراتی نیز در رفتار مقامات اروپای رخ داد.
ابتدا وزیر امور خارجه آلمان در اظهاراتی بی سابقه عنوان کرد که ایران باید سه شرط را قبول کند و این شروط با برجام در یک جایگاه و سطح قرار دارد. بازگشت ایران به داخل مرزهای خود، توقف آزمایش‌های موشکی و مسئله حقوق بشر شروطی بود که وزیر امور خارجه آلمان به آنها اشاره کرد. اما این تمام ماجرا نبود.
مدتی بعد ترزامی نخست وزیر بریتانیا نیز در اظهار نظری اعلام کرد که برای افزایش فشار به ایران در خصوص مسائل غیرهسته‌ای حاضر است با ایالات متحده آمریکا همکاری کند. کمی بعد هم مرکل صدراعظم آلمان اظهاراتی علیه ایران داشت. در مجموع با کنار هم قرار گرفتن این شائبه ایجاد شد که ممکن است همکاری میان اروپایی‌ها شکل گرفته باشد که از یک سو برجام را حفظ کنند و از سوی دیگر امتیازهایی برای ترامپ فراهم کنند تا او از توافق هسته‌ای خارج نشود. اما این تنها یک فرضیه است و دلیل تغییر رفتار اروپایی‌های می‌تواند دلایل دیگری هم داشته باشد.
ما خوب بازی نکردیم
در همین خصوص علی خرم دیپلمات سابق کشورمان در گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «آنچه که در رابطه با ایران اتحادیه اروپا و آمریکا در حال رخ دادن است، این است که اروپایی‌ها می‌بینند که ترامپ قصد برهم زدن برجام را دارد یا اگر هم نتواند یک شرایطی برای ما فراهم خواهد کرد که ما را عصبانی کند. حالا در چنین وضعیتی جمع‌بندی اروپایی‌ها این است که توافق هسته‌ای به نفع امنیت بین‌الملل است و نباید نقض یا باطل شود. از این جهت هم باید به دنبال راه حلی باشند که این توافق حفظ شود و به نوعی هم برای ترامپ هم کسب وجه باشد تا بتواند به عنوان دستاورد از آن استفاده داخلی کند.»
او افزود: «بنابراین از این زاویه اروپایی‌ها سعی می‌کنند در زمینه‌هایی که خودشان با ترامپ هم عقیده هستند یا به نفع جامعه بین‌الملل است، با ایران وارد مذاکره و صحبت شوند. ضمن اینکه آنها می‌دانند تنها عاملی و بازیگری که می‌تواند در برابر آمریکا ایستادگی کند و ترامپ را مهار کند، فقط اروپایی‌ها هستند؛ بنابراین سعی می‌کنند از این جایگاه استفاده کنند، لذا می‌گویند برای اینکه ترامپ را آرام کنند ایران در برخی مسائل کوتاه بیاید و همکاری کند.»
وی تاکید کرد: «به این جهت است که اروپایی‌ها آماده حرکت به سمت ترامپ هستند. اما یک نکته مهم در این میان است و آن هنرمندی ما است که بتوانیم اروپایی‌ها را برای خودمان نگه داریم. البته متاسفانه من تا این لحظه اقدامی ندیدم که نشان دهنده این باشد که چنین برنامه یا قصدی هست. از این نظر باعث شدیم کشور‌های اروپایی به سمت ترامپ میل پیدا کنند.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «از سوی دیگر ما نسبت به گام‌هایی که اروپایی‌ها به سمت ما برمی‌دارند هم بی تفاوت هستیم و بعضا بد برخورد می‌کنیم. مثلا وزیر امور خارجه بریتانیا به ایران می‌آید و نه تنها دست خالی برمی‌گردد بلکه چندتا هم فحش می‌خورد. خب در چنین وضعیتی چه انتظاری می‌توان از اروپایی‌ها داشت؟ ما حتی حاضر به گفت‌وگو هم نیستیم. اگر گفت‌وگو می‌کردیم به نتیجه نمی‌رسیدیم به مراتب موجه‌تر از این بود که صرفا مخالفت کنیم و بد و بیراه بگوییم.»
خرم در پایان افزود: «بنابراین ما خوب بازی نکردیم. ما می‌دانستیم که ترامپ در تلاش است که اروپایی‌ها را با خود همراه کند و با تمام توان و اختیاراتش برای رسیدن به این هدف در تلاش است، اما ما هیچ گام مثبت و رو به جلویی برنداشتیم و نه تنها در جایمان ایستادیم بلکه در برخی موارد هم شکست خوردیم و باعث شدیم اروپایی‌ها به سمت ترامپ بروند. گویا مسئولان ما فکر می‌کنند که اروپایی‌ها به ما بدهکار هستند و تا ابد قرار است از ما حمایت کنند.»
ایران در وضعیت آچمز قرار دارد
همچنین علی بیگدلی تحلیل گر مسائل بین‌الملل طی گفت‌وگو با فرارو در خصوص تغییر رفتار اروپایی‌ها گفت: «به عقیده من مسئله برجام و آنچه که آلمان و فرانسه از ما خواسته‌اند دو مقوله متفاوت است که نخستین بار وزیر امورخارجه آلمان آن را عنوان کرد و برای ایران سه شرط مشخص کرد. نخست مسئله حقوق بشر، دوم بازگشت نیرو‌های ایرانی به داخل مرزهای کشور و سومین شرط هم مسئله آزمایشات موشکی ایران بود. او در این اظهار نظر مشخصا هم اعلام کرد که این سه شرط با برجام مساوی است. همین مسئله بسیار ما را تحت فشار قرار داد.»
او افزود: «اتحادیه اروپا به دنبال این است که امضای خود را در برابر آمریکا حفظ کند و برجام را نگه دارند. این در حالی است که از سوی دیگر به آمریکا هم قول داده‌اند که در مسائلی مانند حقوق بشر و موشکی و حضور نیرو‌های ایرانی در منطقه هم با آنها همکاری کنند و ایران را تحت فشار قرار دهند تا این سه مقوله را عملی کند و به آنها پایبند بماند. این اقدامات برای آن است که نه تنها برجام حفظ شود و بازار ایران را از دست ندهند بلکه شکاف میان آمریکا و اتحادیه اروپا نیز افزایش پیدا نکند؛ بنابراین به عقیده من یک بازی دوجانبه را اتحادیه اروپا آغاز کرده است که هم بتواند ایران را داشته باشد و هم آمریکا را راضی نگه دارد.»
وی تصریح کرد: «در این میان اجرای بخشی از این شروط کار سختی نیست. مثلا در خصوص مسئله توقف آزمایش‌های موشکی و مسئله حقوق بشر مشکلات کمتری بر سر راه وجود دارد که قابل حل هستند و می‌توان امیدوار بود که این دو مقوله رفع شوند. اما در مسئله بازگشت ایران به مرزهای خود و خروج از سوریه، عراق و... شرایط بسیار متفاوت است و موانع بیشتری بر سر راه قرار دارد. زیرا با توجه به هزینه‌ای که ایران در این کشور‌ها انجام داده است و شهدایی که در این راه داده، بسیار سخت است که مقامات نظام موافقت کنند که به پشت مرزهایمان برگردیم و از این کشور‌ها خارج شویم. اما واقعیت این است که راهی جز این هم نداریم. زیرا ایران شرایط آچمز قرار گرفته است و برای عبور از این وضعیت باید سه شرط اروپایی‌ها را عملی کند.»
این استاد دانشگاه تاکید کرد: «البته لازم است به این نکته اشاره کنم که هیچ کدام از این موارد در برجام وجود ندارد، اما اینکه می‌گویم این سه شرط روی برجام تاثیر می‌گذار به این دلیل است که در برجام آمده است ایران حق خرید یا فروش اسلحه را ندارد. اما بعد از ماجرای موشک حوثی‌ها و قیل و قالی که خانم هیلی به راه انداخت، حالا آنها قصد دارند از این مسئله برای نقض برجام استفاده کنند و حفظ برجام را مشروط بر سه شرطی که گفتم کردند.»
وی در خصوص اینکه اگر قرار باشد تحریم‌های جدید اعمال شود چه تفاوتی با دوره قبل دارد، گفت: «در دوره قبل که تحریم‌های هسته‌ای اعمال شد از چند نقطه بود. کنگره آمریکا، رئیس جمهور آمریکا، سازمان ملل، اتحادیه اروپا تحریم‌های ایران را اعمال کرده بودند بنابراین در چنین شرایطی اگر برجام شکست بخورد ما وارد شرایط بسیار بسیار خطرناکی می‌شویم. زیرا قطعا اتحادیه اروپا هم تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال خواهد کرد.»