صادرات ایران صفر شد، ترکیه ١٢٠درصد رشد کرد.
به گزارش شهروند، یکشنبه ٣٠ مهر امسال بود که برخی از فعالان اقتصادی ایران از این‌که نهادهای سیاسی-امنیتی ایران در یک حرکت شتابزده مجاری ورود کالا از ایران به اقلیم کردستان عراق را مسدود کرده و رفتاری برخلاف ترکیه نشان دادند، انتقاد کردند و از وزیر صنعت، معدن و تجارت خواستند راهی برای جلوگیری از هدررفتن صادرات ایران پیدا کنند؛ خواسته‌ای كه با وجود ٣ ماه از مطرح‌شدن آن هیچ اقدامی برای آن صورت نگرفته و آن‌گونه که نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ارومیه می‌گوید، به ضرر ٢میلیارد دلاری ایران منجر شده است.
کاوه زرگران، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران از دیگر فعالان بخش خصوصی است كه از ماه‌های ابتدایی بسته‌شدن مرزهای ایران با کردستان عراق نسبت به تبعات آن هشدار می‌داد، در این‌باره می‌گوید: حجم عمده‌ای از مواد خوراکی و غذایی ایران به منطقه اقلیم کردستان عراق صادر می‌شد و از همان ابتدا مشخص بود که اعمال محدودیت در تجارت با این اقلیم بخش خصوصی ایرانی فعال در این منطقه، بالاخص شرکت‌های کوچک و متوسط را دچار چالش می‌کند. کالاهایی که اتفاقا از ارزش افزوده بالایی هم برخوردار هستند، چند ماهی است که جای خود را به کالاهای ترک داده‌اند. نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ارومیه می‌گوید: مطابق آمار ارایه‌شده از سوی گمرک ایران ارزش افزوده هر تن کالای صادراتی ما ۳۵۰ دلار است در حالی که این رقم در کالاهایی که به اقلیم می‌رود ۵۰۰ دلار است.
صادرات ترکیه ١٢٠درصد رشد کرد
اما شرایط برای همسایه شمال غربی ایران که اتفاقا در رفراندوم کردستان عراق هم‌نظر با ایران بوده، بسیار متفاوت بوده و توانسته صادراتش را ١٢٠درصد افزایش دهد. به گفته علی دیلمقانیان، عراق و ایران در حالی از چند ماه پیش مرزهای خود را با اقلیم کردستان بسته‌اند که ترکیه حتی یک ساعت مرز رسمی خود (خابور) را تعطیل نکرده است. این در حالی است که تاجران و فعالان اقتصادی ما از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۷ برای برندسازی و در دست گرفتن بازار سرمایه‌گذاری زیادی انجام دادند و متحمل هزینه‌های زیادی شدند اما در عرض این چند ماه به راحتی آن را از دست دادند.
رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران هم معتقد است ترک‌ها برخلاف ایران به راحتی بازارهای صادراتی را از دست نمی‌دهند و اضافه کرد: ترکیه کشوری است که در شرایط بحران سیاسی با روسیه حاضر به عذرخواهی شد تا بازار مواد غذایی خود را در آن کشور از دست ندهد، شرایط اقتصادی کنونی نیز ایجاب می‌کند تا ترک‌ها از بستن مرزهای خود با اقلیم کردستان عراق طفره بروند تا سهم بیشتری از بازار این کشور را به دست بیاورند که در این صورت بازگرداندن سهم بازار برای ما بسیار مشکل خواهد بود.
کردستان مدیون ترکیه شد
جدای از منافع اقتصادی حاصل از بستن مرزهای ایران و کردستان عراق برای ترکیه، کردها خود را هم مدیون ترک‌ها می‌دانند. آن‌گونه که این فعال بخش خصوصی می‌گوید: تمام کردها می‌گویند که ما مدیون ترکیه هستم؛ زیرا ما را از بحران مواد غذایی و کالا نجات دادند مهم نیست که آنها برای فروش کالای خود از چه ترفندهایی استفاده می‌کنند برای ما این مهم است که آنها در موقع بحران به ما کمک کردند.
رقابت سخت ایران با رقبای ترک
حالا برخی از فعالان بخش خصوصی از حمایت دولت از تجار فعال در این بخش می‌گویند. رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران گفت: برای جبران خسارت‌های احتمالی توقف صادرات محصولات غذایی و کشاورزی به اقلیم کردستان عراق باید راهکارهای مناسبی از سوی دولت به‌ویژه سازمان توسعه تجارت لحاظ شود.
او همچنین با اشاره به لازم‌الاجرا بودن تصمیم‌گیری‌های سیاسی برای بخش اقتصادی کشور گفت: شرکت‌هایی که با صندوق ضمانت صادرات قراردادهای جاری دارند، ممکن است بتوانند بخشی از زیان‌های حاصله خود را از طریق صندوق جایگزین کنند.زرگران همچنین درباره جایگزینی بازارهای دیگر در صورت بسته‌شدن کامل مرزهای کشور با اقلیم کردستان عراق توضیح داد و گفت: ایران با وجود روابط بسیار مثبت سیاسی با کشور روسیه نتوانسته است صادرات خود را به این کشور افزایش دهد و آمارها نشان‌دهنده آن است صادرات ما به این کشور طی دوره سال‌های ١٣٩٢ تا ١٣٩٥ کاهش یافته است.
با توجه به این‌که بازار کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان و ارمنستان که ممکن است بتوانند جایگزینی برای بازار کردستان عراق باشند، زودتر توسط ترک‌ها در اختیار گرفته شده است، صادرکنندگان ما در آن‌جا رقابت بسیار سختی با رقبای ترک خواهند داشت.
حذف اقليم از مسير صادرات به عراق
بررسي آمارهاي منتشرشده از گمرك جمهوري اسلامي ايران و سازمان تجارت جهاني نشان مي‌دهد كه ارزش صادرات غيرنفتي ايران به عراق در سال ٩٥ بالغ بر ٦ميليارد و ١٣٢ميليون دلار بوده و تركيه نيز در سال ٢٠١٦ بالغ بر ٧ميليارد و ٦٤٠ميليون دلار كالا به عراق صادر كرده كه به‌دليل هم‌مرز بودن اين دو كشور با منطقه كردستان، بخش قابل توجهي از صادرات آنها از مسير اقليم به عراق وارد شده است.
گزارش وزارت امور خارجه ايران از وضعيت مبادلات تجاري تركيه و اقليم كردستان حاكي از اين است كه در سال ٢٠١٣، پيش از اينكه مشكلات فروش نفت عراق و تنش‌آفريني داعش باعث افت واردات عراق شود، از مجموع ١٢ميليارد دلار مبادلات تجاري عراق و تركيه، حدود ٨ميليارد دلار آن به مبادلات اقليم كردستان و تركيه اختصاص داشته است. در سال‌هاي بعد نيز گرچه بنا بر آمار وزارت تجارت و صنعت اقليم كردستان، با اقدام دولت مركزي عراق در وضع ماليات بر كالاهاي وارداتي از كردستان، واردات اقليم از تركيه به ميزان يك‌چهارم كاهش يافته اما باز هم واردات كردستان از تركيه در سال ٢٠١٦ حدود ٤,٢ميليارد دلار و در سال ٢٠١٦ بالغ بر ٣.٣ميليارد دلار بوده است.
از سوي ديگر در تجارت ايران و عراق نيز اقليم كردستان به‌مثابه دروازه‌اي براي مبادلات اقتصادي دو كشور بوده است؛ به‌گونه‌اي كه كيوان كاشفي، رئيس اتاق بازرگاني كرمانشاه در گفت‌وگو با همشهري مي‌گويد: در سال‌هاي اخير حدود ٥٠ تا ٦٠درصد كالاهاي ايراني از سه مرز رسمي پيرانشهر، مريوان و پرويزخان به عراق صادر مي‌شد و اكنون نيز گر چه صادرات از مسير اقليم كردستان كاهش داشته اما باز هم رقمي در حدود ٢٥ تا ٣٠درصد از كالاهاي ايراني از اين مسير به خاك عراق مي‌رسد.