فرارو- کوروش احمدی؛ در این هفته دولت ترامپ باید به کنگره در مورد پایبندی ایران به برجام گزارش دهد و نیز در مورد تمدید تعلیق تحریم‌ها اقدام کند.
به گزارش فرارو، هفته جاری یکی از مقاطع مهم در تاریخ برجام است. دوشنبه این هفته دولت ترامپ باید در چارچوب "قانون بررسی موافقتنامه هسته ایران" (INARA) مورخ مه ۲۰۱۵ برای دومین بار نظر خود را در مورد پایبندی یا عدم پایبندی ایران به تعهداتش ذیل برجام و نیز اینکه تعلیق تحریم‌ها علیه ایران همچنان حائز اهمیت حیاتی برای منافع امنیت ملی آمریکا هست یا خیر، به اطلاع کنگره برساند. مطابق این قانون چنین گزارشی باید هر ۹۰ روز یکبار به کنگره داده شود و در صورت منفی بودن نظر دولت در دو مورد مذکور، کنگره می‌تواند بلافاصله نسبت به اعاده تحریمهای تعلیق شده اقدام کند.
در این چارچوب، دولت ترامپ برای اولین بار در ۱۷ آوریل گذشته به کنگره گزارش داد و پاسخ در هر دو مورد مثبت بود. گزارش قبلی در شرایطی ارائه شد که هنوز آنچه را که دولت ترامپ"بررسی" لزوم تعلیق تحریم‌ها علیه ایران و کلیت روابط ایران و آمریکا می‌نامد، آغاز نکرده بود؛ لذا فرض بر این بود که دولت، چون هنوز سیاست مشخصی در مورد برجام و ایران بطور کلی نداشت، تصمیم به ادامه وضعیت موجود گرفت با این فرض که تصمیم قطعی را به سررسید بعدی یعنی ۹۰ روزبعدموکول کند. در حال حاضر نیز گفته میشود که هنوز "بررسی" خاتمه نیافته و لذا به احتمال زیاد نظر بر ادامه وضع موجود است.
طی هفته گذشته ضمن اینکه مذاکرات در داخل دولت ترامپ در مورد ایران ادامه داشت، محافلی نیز از بیرون دولت کوشیدند بر تصمیم دولت در مورد گزارش تاثیر بگذارند. ۴ سناتور تندرو طی نامه‌ای به وزیر خارجه آمریکا در مخالفت با تایید پایبندی ایران و ۳۸ ژنرال بازنشسته طی یک نامه سرگشاده در موافقت با برجام اظهار نظر کردند. ژنرالهای بازنشسته اجرای کامل برجام را تامین کننده امنیت آمریکا و متحدانش و تمامی خاورمیانه خوانده و از دولت و کنگره خواسته اند تا شانس کافی به مسیر دیپلماتیک داده شود.
در مقابل، چهار سناتور جمهوریخواه (تام کاتن، تد کروز، مارک روبیو و دیوید پردیو) در نامه خود خواستار خودداری از تمدید تعلیق تحریم‌ها و تایید پایبندی ایران به برجام شده و اظهار عقیده کرده اند که سیاست آمریکا در مورد ایران باید خیلی وقت قبل تغییر می‌کرد. آن‌ها ضمن این که تایید پایبندی ایران در آوریل را به دلیل نیاز به زمان بیشتر برای بررسی موضوع، قابل درک خوانده اند، از تیلرسون خواسته اند تا "موارد نقض برجام توسط ایران و نیز رفتار تهاجمی و بیثبات ساز" ایران در منطقه را اعلام کند. آن‌ها ضمن تکراراتهامهای همیشگی، مدعی شده اند ایران در ۴ مورد برجام را نقض کرده است.
این چهار مورد شامل: بکارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر ورای آنچه برجام اجازه داده و اعلام توانایی تولید انبوه این گونه سانتریفیوژها، دو بار افزایش موجودی آب سنگین ایران به بیش از حد مجاز، اعلام آژانسهای اطلاعاتی آلمان در ۲۰۱۶ و ۲۰۱۵ مبنی بر اینکه ایران در تلاش برای خرید غیرقانونی تکنولوژی موشکی و هسته‌ای بوده است و نهایتا خودداری ایران از اعطای مجوز برای بازدید از تاسیسات تحقیقات هسته‌ای و نظامی است.
در نامه هیچ منبع معتبری برای این ادعا‌ها ذکر نشده و تن‌ها به برخی منابع رسانه‌ای و کارشناسی اشاره شده است. ۴ سناتور در خاتمه اظهار امیدواری کرده اند که اگر نهایتا دولت تصمیم به اعلام پایبندی گرفت، این مقدمه‌ای برای تکمیل "بررسی" برای تدوین سیاست دولت در مورد برجام بوده و با تدابیری قوی برای حساب کشی از ایران در قبال فعالیتهای نامناسب اش همراه باشد. " در این جمله آخر در واقع پیشنهاد شده که در صورت تایید پایبندی ایران، مجازاتهایی نیز اعلام شود. یادآوری میشود که در ۱۷ آوریل و ۱۷ مه، اعلام پایبندی ایران به برجام و تمدید تعلیق برخی از تحریم‌ها با اعلام تحریم برخی اشخاص و شرکت‌ها بر اساس قوانین قبلی و به بهانه نقض تحریمهای موشکی همراه بود.
در مورد اینکه اگر به احتمال ضعیف پایبندی ایران به برجام تایید نشود چه خواهد شد، دو احتمال وجود دارد: نخست اینکه دیگر اطراف برجام این امر را به عنوان خروج آمریکا از توافق به حساب آورند و این امر به خاطر نقش مهم آمریکا در برجام به معنی خاتمه آن باشد. دوم اینکه الزاما اینطور نخواهد بود. به این معنی که در صورتی که کنگره بعد از اعلام عدم پایبندی ایران اقدام به اعاده تحریم‌ها نکند در آن صورت اتفاقی نخواهد افتاد و وضعیت کنونی ادامه خواهد یافت.
با توجه به نص قانون نظر دوم درست است. چرا که در قانون تصریح شده که در صورت اعلام عدم پایبندی ایران نسبت به برجام کنگره "می تواند" بلافاصله نسبت به اعاده تحریم‌ها اقدام کند. طبعا کنگره می‌تواند دست به هیچ اقدامی نزند و اجازه ادامه وضع موجود را بدهد. البته با این تفاوت که در صورت اخیرفرض بر این است که تهدید اعاده تحریمهای ثانوی آمریکا بطور جدی و پیوسته وجود خواهد داشت و از این جهت دولت ترامپ می‌تواند خیال کند که برای تحت فشار گذاشتن ایران در موضع بهتری قرار دارد.
در هر حال، گزارش دولت به کنگره در باره پایبندی ایران به برجام در شرایطی باید در این هفته ارائه شود که هنوز هیچ خبری در مورد تاریخ تکمیل "بررسی" جامع روابط ایران و آمریکا در دولت این کشور وجود ندارد. برخی گزارشهای رسانه‌ای حاکی از آن است که این "بررسی" که بدوا قرار بود ۹۰ روز طول بکشد، همچنان ادامه دارد و ممکن است تا اواسط اکتبر یعنی تاریخ بعدی گزارش دولت به کنگره در مورد پایبندی ایران به برجام ادامه یابد.
در چنین صورتی باید انتظار داشت که مبارزه اصلی بین دو جناح در دولت آمریکا (یعنی عملگراهای مخالف ایران مانند تیلرسون و ماتیس از یک سو و ایدئولوگهای مخالف ایران مانند استیو بنن و ازرا کوهن و ...) بر سر تایید یا عدم تایید پایبندی ایران در آستانه سررسید بعدی صورت گیرد. البته با توجه به بهم ریختگی کاخ سفید و آشفتگی در دولت، این احتمال هم وجود دارد که هیچگاه این "بررسی" به سرانجامی نرسد.
اهمیت این مقطع همچنین از جهت الزام ترامپ به تصمیم گیری در مورد تمدید تعلیق برخی از تحریم‌ها است. توضیح اینکه رئیس جمهوردر قوانین تحریم که به تصویب کنگره می‌رسد، معمولا به رئیس جمهور اختیار داده میشود که در صورتی که به نظر او منافع حیاتی امنیت ملی آمریکا ایجاب کند، اختیار دارد نسبت به تعلیق تحریم‌ها برای دوره مشخص مندرج در قانون اقدام کند. دولت در ۱۷ مه گذشته نسبت به تمدید تعلیق تحریمهای مندرج در قانون NDAA که ۱۲۰ روزه بود، اقدام کرد.
در حال حاضر دولت ترامپ در آستانه سررسید دوره تعلیق تحریمهای قوانین IFCA و ISA, ITRSHRA قرار دارد که ۱۸۰ روزه یا شش ماهه است. با توجه به اینکه دقیقا مشخص نیست برک اوباما در چه روزی در ژانویه گذشته تعلیق این تحریمهای را تمدید کرده، تاریخ دقیق الزام ترامپ به تمدید آن نیز مشخص نیست. اما باید یکی از روزهای این هفته یا اوائل هفته آینده باشد.
در این مورد نیز قابل توجه است که دولت ترامپ در ۱۷ مه تمدید تعلیق تحریمهای مندرج در قانون NDAA را با اعلام تسری تحریمهای موشکی به برخی از اشخاص و شرکت‌ها همراه کرد. این بار نیز بعید نیست دست به اقدام مشابهی بزند که کاربرد اصلی آن مصرف داخلی و جلبرضایت پایگاه رای ترامپ خواهد بود.
خسارت محض
برجام بی جسم و روح به چه کار آید؟
با حلوا حلوا دهان شیرین نمیشود!