داستان ابرتورم؛ ونزوئلا چطور درگیر تورم دو میلیون درصدی شد و چه کشید؟

فرارو- بر اساس گزارشی که در اندیشکده «شورای روابط خارجی» آمریکا با عنوان «ونزوئلا، ظهور و سقوط یک دولت نفتی» منتشر شده، ونزوئلا، نمونه‌ای از یک کشور نفتی به شمار می‌رود که در آن، از یکسو دولت به شدت وابسته به درآمد سوخت‌های فسیلی است و از سوی دیگر، قدرت به شدت متمرکز است و فساد نیز در آنجا بیداد می‌کند. 

کشورهای نفتی به شدت در برابر آنچه اقتصاددان‌ها آن را «بیماری هلندی» می‌نامند، آسیب‌پذیر هستند. در واقع بیماری هلندی زمانی به وجود می‌آید که دولت یک کشور، وابستگی زیاد و نامتعارفی به صادرات منابع طبیعی خود پیدا کند و همین امر نیز سبب شود آسیب به بخش‌های دیگر جامعه وارد گردد. 

ونزوئلا که بزرگترین ذخایر عظیم نفتی را در جهان داراست، نمونه‌ای روشن از خطر تبدیل شدن به یک کشور نفتی را گوشزد می‌کند. از زمانی که در دهه بیست قرن بیستم میلادی نفت در این کشور کشف شد، این مایع گرانبها کشور را در مسیر رونق و رکودی خطرناک قرار داده که در حقیقت درسی برای دیگر کشورهای غنی از نفت شده است.

انقلاب بولیواری چاوز

«هوگو چاوز»، رئیس جمهور سابق ونزوئلا که از او به عنوان «رهبر انقلاب بولیواری» یاد می‌شود، در سال ۱۹۹۸ با یک برنامه سوسیالیستی انتخاب شد و پس از آن متعهد شد که از ثروت عظیم نفتی ونزوئلا برای کاهش فقر و نابرابری‌ها استفاده کند؛ اما تصمیم‌های او از جمله تصمیم به اخراج هزاران کارگر فعال در صنعت نفت ونزوئلا که در اعتصاب‌های سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳ شرکت کرده بودند، شرکت نفت این کشور را از تخصص فنی محروم کرد؛ در نتیجه در طول دوران ریاست جمهوری او که تا سال ۲۰۱۳ ادامه داشت، ذخایر استراتژیک نفتی ونزوئلا کاهش یافت و بدهی دولت بیش از دو برابر شد. 

ابر تورم چند ده میلیون درصدی در ونزوئلا

اما ماجرای آغاز ابرتورم ونزوئلا به سال ۲۰۱۶ باز می‌گردد، زمانی که بی‌ثباتی ارزی در این کشور در طول بحران سیاسی و اقتصادی- اجتماعی به وقوع پیوست. اگرچه بایستی در پرانتز بگوییم که ونزوئلا از سال ۱۹۸۳ به طور پیاپی شاهد نرخ تورمی دو رقمی بوده، اما در سال ۲۰۱۴ و در دوران ریاست جمهوری نیکلاس مادورو، این مسأله به بالاترین سطوح خود در مقیاس‌های جهانی رسید و در سال‌های بعد نیز ادامه یافت؛ تا جایی تا سال ۲۰۱۸ نرخ تورم از یک میلیون درصد نیز فراتر رفت. 

طبق آنچه در ویکیپدیای انگلیسی در خصوص بحران ابرتورم ونزوئلا آمده، نرخ تورم سالانه در ونزوئلا در سال ۲۰۱۴ به ۶۹ درصد، در سال ۲۰۱۵ به ۱۸۱ درصد، در سال ۲۰۱۶ به ۸۰۰ درصد، در سال ۲۰۱۷ به بیش از ۴ هزار درصد و در سال ۲۰۱۸ به یک میلیون و ۷۰۰ هزار درصد و در نهایت به دو میلیون درصد رسید. این در شرایطی بود که دولت ونزوئلا از اوایل سال ۲۰۱۸ از اعلام میزان نرخ رسمی تورم خودداری کرده بود. 

طبق اعلام برخی منابع، بانک مرکزی ونزوئلا نرخ تورم تجمیعی در میانه سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ را تا میزان ۵۳ میلیون و ۷۹۸ هزار و ۵۰۰ درصد برآورد کرده است. با این حال برخی منابع دیگر نرخ تورم را در این سال‌ها بسیار پایین‌تر عنوان می‌کنند. به طور مثال نشریه معتبر فوربز در اول ژانویه سال ۲۰۱۹ نرخ ابرتورم ونزوئلا در سال ۲۰۱۸ را ۸۰ هزار درصد اعلام کرد. 

تعطیلی کسب و کارها و مهاجرت میلیونها نفر 

اما وقوع این بحران عظیم در ونزوئلا سبب شد تا میلیونها نفر کشور را ترک کرده و شمار فراوانی از کسب و کارها تعطیل شوند. پایگاه بریتانیایی «Economic Observatory» در گزارشی با عنوان «چرا اقتصاد ونزوئلا فروپاشید» می‌نویسد: «در طول چهار سال بعد [پس از شروع ابرتورم] و همزمان با اینکه تورم، آنچه را که از اقتصاد داخلی باقی مانده بود، نابود کرد، تعداد بی‌شماری از کسب و کارها در این کشور تعطیل شدند و شمار فراوانی به کشورهای شیلی، کلمبیا، پرو و حتی آمریکا مهاجرت کردند که بیشتر این افراد حتی با پای پیاده حاضر شدند تا مهاجرت کنند. تخمین زده می‌شود که بیش از ۷.۷ میلون نفر از آغاز این بحران این کشور را ترک کرده باشند.» 

پدیدار شدن بحران غذایی و بحران در حوزه سلامت

اگر به گزارش‌های بین المللی که در آن سال‌ها در خصوص وضعیت ونزوئلا منتشر شده، مراجعه کنیم، شاهد وضعیت وخیمی هستیم، که این کشور در پی ابرتورم با آن دست و پنجه نرم می‌کرده است؛ هرچند هنوز نیز طبق گزارش‌ها ونزوئلا با وضعیت و خیمی روبروست. 

در گزارشی که در آوریل ۲۰۱۹ در پایگاه «دیدبان حقوق بشر» با عنوان «وضعیت اضطراری بشردوستانه ونزوئلا؛ نیاز به واکنش گسترده ونزوئلا برای بررسی بحران‌های بهداشتی و غذایی» منتشر شده، آمده است: گرسنگی، سوء تغذیه و کمبود شدید غذا گسترده است و از میان ده‌ها نفر [ونزوئلایی] که با تیم دیدبان حقوق بشر و [دانشگاه] جانز هاپکینز در مرزها گفت‌وگو کرده اند، اعلام کرده‌اند وزن خود را از دست داده‌اند و برخی تنها یک یا دو وعده غذا در کشورشان می‌خوردند. 

در سال ۲۰۱۸ «سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد» (فائو) گزارش داد در میانه سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷. ۳.۷ میلیون نفر دچار سوء تغذیه بوده‌اند که این رقم در قیاس با سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ نشان از نوعی جهش دارد. همچنین در فوریه ۲۰۱۹ سخنگوی سازمان بهداشت جهانی بر اساس گزارش مشترک فائو، برنامه جهانی غذا و یونیسف تأیید کرد که ونزوئلا شاهد افزاش شمار افرادی است که دچار سوء تغذیه شده اند.»

همچنین در این گزارش که بر اساس مصاحبه با بیش از ۱۵۰ نفر از متخصصان بهداشتی تهیه شده، آمده است: ما شاهد یک سیستم بهداشتی هستیم که کاملا در حال فروپاشی است و شمار مرگ و میر مادران و نوزادان در حال افزایش است. 

بازگشت به ابرتورم؟ 

اما این روزها با بالا گرفتن درگیری‌ها میان آمریکا و ونزوئلا، یکی از نگرانی‌هایی که وجود دارد، مسأله بازگشت به روزهای فاجعه باری است که این کشور در دوران ابرتورم شاهد آن بود. پایگاه خبری شبکه فرانس ۲۴ ماه گذشته میلادی در گزارشی با عنوان «بازگشت به روزهای بد ابرتورم در ونزوئلا پدیدار شده» نوشت: مردم ونزوئلا اکنون گرفتار هرج و مرج سیاسی و اقتصادی هستند؛ مهاجرت گسترده جمعیت و نگرانی از حمله نظامی آمریکا وجود دارد و در حالی که بازگشت ابرتورم در حال پدیدار شدن است، کیف پولهای آن‌ها در حال کوچک و کوچک‌تر شدن است.