مرداد سال گذشته بود که صدای انفجار مین قلب پدران و مادران ساکن روستای «لنگریز» از توابع شهرستان سروآباد را لرزاند. دو کودک ١٢ ساله در حین چرای گوسفندان بر روی مین رفتند؛ یکی از آنها چشمش را از دست داد و دیگری با بدن خون‌آلود با زندگی وداع گفت و گونه مادر را ریش‌ریش كرده و دل پدر را تیغ الماس کشید.
در این حادثه «بهزاد ابراهیمی» ١٢ ساله در حین انفجار مین بلافاصله فوت شد و «فرشاد یعقوبی» دوست چوپان او از ناحیه سر، چشم و اندام فوقانی مجروح و در بیمارستان بوعلی مریوان بستری شد. دست آخر این قربانی کودک مین هم چشم راستش را از دست داد و به ادامه سرنوشت تلخ زندگی با یک چشم، چشم دوخت. این روزها که سالروز مرگ بهزاد است، فضای این روستای مرزی را غم و ماتم فرا گرفته و مثل حادثه فراموش‌نشدنی ٢٦ مهر ١٣٩٢ روستای نشکاش بر ذهن مریوانی‌ها حک شده است. هرگز از یاد‌ها نمی‌رود در روز عید قربان مین خزیده از پایگاه متروکه، شادی و هلهله هفت کودک نشکاشی را در حین بازی فوتبال زیر درخت گردوی چسبیده به خانه پدری گشین به غم و ماتم تبدیل کرد.
در این حادثه «گشینِ» ١٠ ساله سال ٩٢ و ١٣ ساله سال ٩٥ پنجه پای چپش قطع شد و آلا دختر ٧ ساله روز این حادثه در پی این انفجار چشم راستش را از دست داد و چشم چپش هم در حال حاضر ٦٠درصد بینایی دارد. در حادثه تلخ روستای نشکاش مریوان، بهنوش، سینا، خبات، زانا و متین همبازی‌های گشین نیز مصدوم شدند و هنوز لکه‌های زخم داغمه بسته براده‌های برنده مین گوجه‌ای برجای مانده از دوران جنگ تحمیلی بر بدن کودکی‌شان هویداست؛ اما این همه ماجرا نیست. مردم روستای بسطام مریوان هم بعد از گذشت سال‌ها، شاهد غم چشمان مادر «محمد»، کودک هفت ساله قربانی مین هستند که مادر سینه سوخته از سال١٣٨٧، هنوز بر مزار کودک کوچ کرده‌اش سینه می‌ساید و سنگ مرمرین سنگین روی سینه محمد را با آب دیده می‌شوید.
پایان صدای انفجار مین از رویا تا واقعیت
با آن‌که دولت در تلاش است که صدای انفجار مین را از گوش مردمان کردستان بزداید، اما هنوز صدای نامهربان و بی‌رحم این قاتل خفته در دل زمین از اقصی نقاط روستاهای کردستان به گوش می‌رسد.
«وحید بهاری» رئیس مرکز مین‌زدایی استان‌های غرب کشور در گفت‌وگویی روند پاکسازی و بازنگری میادین و پایگاه‌های آلوده به مین را در کردستان در سال‌جاری تشریح كرده و امیدوار است که دولت با اختصاص اعتبارات ویژه، مین‌روبان این مرکز را یاری دهد.
به گفته نماینده مرکز مین‌زدایی در کردستان، نبود نقشه برای برچیدن مین‌های خفته در دل زمین، عملیات مین‌روبی را در پایگاه‌های آغشته به مین مشکل و طاقت‌فرسا کرده است.
بهاری شمار پایگاه‌های آلوده به مین بعد از پایان جنگ تحمیلی را ٣هزار پایگاه اعلام می‌کند: «نبود نقشه فرآیند شتاب‌بخشی پاکسازی مین‌های کاشته‌شده در پایگاه‌ها را کند می‌کند.»
این مقام مین‌روبی در کردستان برداشتن علایم خطر میدان مین ازجمله سیم‌خاردارها و نبشی‌ها توسط ساکنان روستاهای استان را از دیگر مشکلات عملیات مین‌روبی می‌داند: «مین‌روبان به دلیل برداشتن علایم خطر میدان مین باید مختصات وسعت اراضی آغشته به مین پایگاه‌ها را از روی ستون‌های بتنی نبش‌ها پیدا و محدوده عملیات مین‌روبی را مشخص کنند که این مایه تأسف است. تاکنون بانک اطلاعاتی مشخص و دقیقی از پایگاه‌های آلوده به مین در کردستان وجود ندارد و تنها شناسنامه ٣هزار پایگاه که در سالیان گذشته توسط نیروهای ارتش، سپاه و شرکت‌های خصوصی پاکسازی اولیه شده است، در دسترس است.»
به گفته او شماری از پایگاه‌ها که در ارتفاعات کوه‌های کردستان قرار دارند و به دلیل صعب‌العبور بودن امکان دسترسی نیست، در لیست پایگاه‌های آلوده قرار ندارند. او پایگاه «دژن» کامیاران را ازجمله این پایگاه‌ها می‌داند: «آلودگی این پایگاه به قبضه‌های مین کاشته‌شده در دل زمین محرز و غیر قابل انکار است که تاکنون پاکسازی نشده است؛ احداث راه دسترسی به این پایگاه آلوده در دست اقدام است. در سال‌های گذشته این ٣هزار پایگاه آلوده پاکسازی اولیه شده است؛ اما هم‌اکنون در مراحل عملیات بازنگری پاکسازی مین‌های به جامانده از دوران جنگ تحمیلی با وجود یک مرحله مین‌روبی هنوز کشف وخنثی می‌شود.»
به گفته او از سال ٩١ تاکنون از مجموع ٣هزار پایگاه، ٥٣٥ پایگاه با تجهیزات مدرن و پیشرفته مین‌روبی ساخته آلمان بازنگری و پاکسازی مجدد شده و در اکثر این پایگاه‌ها مین‌های به جامانده کشف وخنثی شده است.
او پاکسازی به روش سنتی و دستی را از دلایل به جا ماندن مین‌های جنگ تحمیلی در اراضی محدوده پایگاه‌ها می‌داند که سالانه از طریق آبرفت‌ها شماری از این مین‌ها از ارتفاعات پایگاه‌ها در مناطق روستایی جابه‌جا می‌شوند و قربانی می‌گیرند.
بهاری انفجار مین نشکاش را نمونه‌ای از این مین‌ها توصیف کرد: «شرایط توپوگرافی منطقه نامهربانی وخشم مین را در زندگی مردم تشدید می‌کند و همین شرایط در هنگام بارش نزولات آسمانی موجب می‌شود که مین‌ها چنگ بر سیمای کودکان، کشاورزان و دامداران روستایی بزنند و زخمی تاریخی بر روح وروان قربانیان حک کنند.»
به گفته او فهرست پایگاه‌هايی که هر ساله از سوی استانداری به مرکز مین‌زدایی اعلام می‌شود، در اولویت بازنگری پاکسازی مجددند و امید می‌رود با اختصاص اعتبار ویژه دو هزار و ٤٦٥ پایگاه باقی‌مانده هم از حیث جولان مین پاک شود.
این مقام مین‌روبی می‌گوید: «بر اساس برنامه تعیین شده، امسال قرار است که ١٠٠ پایگاه آلوده بازنگری و از حیث مین پاکسازی صددرصد شود که تاکنون ٥٠ پایگاه انجام و مابقی در دست اقدام است.»
او شهرستان‌های مرزی کردستان را در اولویت بازنگری و پاکسازی عنوان کرد: «پراکندگی روستاها، تراکم جمعیت و فصل کاری محدود با توجه به شرایط آب‌وهوايی کردستان هم سرعت پروسه عملیات مین‌روبی را می‌گیرد. سه نوع پایگاه آلوده به مین در تعریف مرکز مین‌زدایی کشور وجود دارد که این تعاریف نقشه راه عملیات پاکسازی را برای مین‌روبان ترسیم می‌کند.»
او پایگاه‌های کنار جاده‌ها، پایگاه‌های روستایی احداثی بر ارتفاعات مشرف به روستا و پایگاه‌های نوار صفر مرزی را سه مشخصه پایگاه‌ها می‌داند: «از نظر مرکز مین‌زدایی کشور، بازنگری و پاکسازی پایگاه‌های کنار جاده‌ها و روستاها با توجه به حیات و تردد مردم در اولویت قرار دارند.»
بهاری از پاکسازی صددرصدی پایگاه‌های کنارجاده‌ای اطمینان داده و درباره پایگاه‌های روستایی هم می‌گوید: «پایگاه‌های روستایی براساس اولویت معرفی استانداری در دست بازنگری پاکسازی مجدد است که همچنان که گفته شد، هنوز در این پایگاه‌ها به‌جاماندگی مین‌های عمل نکرده دوران جنگ تحمیلی محرز و مشهود است که توسط مین‌روبان کشف و خنثی می‌شود.»
به گفته او هنوز پایگاه‌های صفر مرزی پاکسازی نشده‌اند و به دلیل عدم تردد مردم و مسائل انسداد مرزی در اولویت پاکسازی قرار نگرفته است؛ اما خوشبختانه مجوز پاکسازی این پایگاه‌ها در سال ٩٣ صادر و به مرکز مین‌روبی کشور اعلام شده است.
بهاری از شمار این پایگاه‌های نوار مرزی در کردستان اظهار بی‌اطلاعی کرد و به تصریح گفت که بانک اطلاعاتی دقیق و مشخصی در مورد آمار پایگاه‌های مرزی وجود ندارد.
به گفته او تاکنون باکمک مرزبانی حدود ١٨٠٠ هکتار از محدوده پایگاه‌های آلوده مرزی شناسایی شده است که تاکنون ٤٠٠ هکتار پاکسازی و ١٤٠٠ هکتار نیز در دست اقدام است.
به اعتقاد این مقام مین‌روبی، مین‌های این پایگاه‌ها به دلیل عدم همجواری با زندگی مردم هیچ تهدیدی برای حیات شهروندان ندارد.
به گفته بهاری در هر پایگاه به صورت میانگین ١تا١,٥هکتار آلوده به مین پیش‌بینی می‌شود که بر این اساس از مجموع ٣هزار پایگاه حدود ٤٥٠٠ هکتار آلوده به مین تخمین‌زده می‌شود که تاکنون ٥٣٥ پایگاه معادل ٨٠٣هکتار صددرصد پاکسازی شده و مابقی نیز در لیست بازنگری پاکسازی است.
او به استناد تحلیل برآوردهای جهانی هزینه ساخت هر قبضه مین را یک دلار و هزینه خنثی‌سازی آن را ١٠ دلار عنوان کرد و افزود: تحلیل شماری از مسئولان استانداری که می‌گویند هزینه برداشت و خنثی کردن هر قبضه مین ١٠میلیون تومان است، اصلا صحت ندارد.
به گفته او هزینه برداشت و خنثی‌سازی هر قبضه مین بسته به نوع مین متفاوت است و اینکه میانگین هزینه خنثی‌سازی هر مین را ١٠میلیون تومان اعلام و رسانه‌ای کنیم، غیرمنطقی است.
این مقام مین‌زدایی شهرستان‌های بانه، مریوان، سقز، کامیاران و بیجار را به ترتیب از مناطق آلوده کردستان اعلام کرد و افزود: استان‌های ایلام، خوزستان، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی نیز به ترتیب از استان‌های آلوده به مین بعد از پایان جنگ تحمیلی هستند.
بهاری از زندگی سخت و پرمشقت جان برکفان مین‌روب نیز در میدان خطر مین سخن گفت و افزود: از سال ٩١ تاکنون هشت نفر از مین‌روبان در میدان‌های مین کردستان شهید و٢٠ نفر نیز زخمی شده‌اند.
او از شمار قربانیان غیرنظامی در کردستان اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت: ثبت و ارایه این آمار از عهده مرکز مین‌روبی کشور خارج است و این مسأله از وظایف استانداری‌هاست.
زندگی زیر خاکی سه بمب عمل نکرده در کردستان
به گفته نماینده مرکز مین‌روبی غرب کشور، در کردستان هم اکنون سه بمب عمل نکرده دوران جنگ تحمیلی در زیر خاک حیات دارند که باید تا پایان سال جاری به زندگی زیر خاکی این بازمانده‌های خشن و خوفناک دوران جنگ تحمیلی پایان داده شود.
بهاری می‌گوید: مختصات محدوده جغرافیایی این بمب‌های رژیم بعثی خفته در نوار صفر مرزی کردستان برای عملیات خنثی‌سازی به دست آمده است. او به اطمینان افزود: این بمب‌های عمل نکرده به لحاظ مسافت اصلا در محدوده زندگی مردم نیست و هیچگونه تردد انسانی نیز در محور مختصات جغرافیایی این بمب‌ها صورت نمی‌گیرد.
او با اشاره به کشف دو نقطه بمب ٥٠٠پوندی در مریوان و بازارچه گله سوره بانه افزود: بمب بازارچه بانه با تدابیر کارشناسی خنثی شده و خنثی‌سازی بمب مریوان نیز در دست اقدام است.
به گفته او از سال ٩١ تاکنون ٨ بمب ٢٥٠ کیلویی عمل نکرده به‌جا مانده از دوران جنگ تحمیلی در نوار صفر مرزی کردستان به‌ویژه در سمت شهرستان مرزی بانه کشف و خنثی شده است.
او تراکم بالای جمعیت روستاهای کردستان و نبود مکان مناسب تخلیه برای خنثی‌سازی بمب‌های عمل نکرده را از مشکلات مرکز مین‌زدایی کشور در کردستان برشمرد وگفت: به لحاظ استاندارد، محدوده تخلیه و خنثی‌سازی باید حدود ٢ کیلومتر با زندگی مردم فاصله داشته باشد که این مسأله به‌دلیل همجواری روستاها و تراکم بالای جمعیت روستایی سخت و ناممکن است.
به گفته او قبل از عملیات خنثی‌سازی، روستاهای در محدوده جغرافیایی بمب‌ها باید تخلیه و خالی از سکنه شود که این مسأله حیات اقتصادی و اجتماعی ساکنان روستایی را مختل می‌کند.
بهاری با وجود این شرایط سخت عملیات خنثی‌سازی وعده داد که تا پایان امسال این ٣ بمب عمل نکرده خفته در خاک کردستان برداشت و خنثی شوند.