چهار تخمه یک ترکیب گیاهی معروف در طب سنتی است که قرن‌ها است در فرهنگ ایرانی برای بهبود سلامتی و درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. این ترکیب از چهار نوع دانه گیاهی مختلف شامل قدومه، بارهنگ، سپستان و به دانه تشکیل شده است که هر کدام از آن‌ها دارای خواص دارویی منحصربه‌فردی هستند. این دانه‌های کوچک و مغذی به طور گسترده‌ای برای بهبود مشکلات گوارشی، درمان سرماخوردگی و حتی لاغری به‌کار می‌روند.
تاکنون تحقیقات زیادی درباره خواص گیاهان دارویی انجام شده است. در این تحقیقات، محققان در سراسر جهان خواص این گیاهان را مورد بررسی قرار داده‌اند تا بتوانند ترکیبات موثر آن‌ها را شناسایی کرده و در نهایت به تولید داروهای گیاهی یا مکمل‌های غذایی کمک کنند.
به گزارش درمانکده، با وجود دستاوردهای چشمگیری که درباره خواص گیاهان دارویی به دست آمده، ادامه تحقیقات در این حوزه ضروری است. دلیل اصلی این است که ترکیبات موجود در گیاهان بسیار متنوع هستند و هنوز بسیاری از آن‌ها به طور کامل شناسایی نشده‌اند. از سوی دیگر، برای تعیین دقیق دوز موثر و ایمن، بررسی عوارض جانبی احتمالی و شناخت تداخلات دارویی به مطالعات بیشتری نیاز است.
این موضوع در مورد خواص چهار تخمه هم صدق می‌کند. از این‌رو توصیه می‌شود قبل از امتحان کردن این ترکیب گیاهی با پزشک، متخصص تغذیه یا متخصص طب سنتی در مورد فواید و عوارض آن مشورت کنید. در ادامه خواص چهار تخمه را برای سلامتی بررسی می‌کنیم.
تقویت سیستم ایمنی یکی از مهم‌ترین دلایل مصرف چهار تخمه است. این ترکیب گیاهی با افزایش توان بدن برای مقابله با عوامل بیماریزا، روند بهبود سرماخوردگی را تسریع می‌کند. همچنین باعث دفع سموم و ترشحات از بدن و مجاری تنفسی می‌شود.
چهار تخمه به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی می‌تواند التهاب گلو، بینی و مجاری تنفسی که در اثر سرماخوردگی تحریک شده‌اند را کاهش دهد. علاوه بر این، مصرف آن به شکل دمنوش به تامین مایعات مورد نیاز بدن کمک می‌کند و جلوی کم‌آبی را می‌گیرد.
چهار تخمه به دلیل داشتن ترکیبات ضد التهاب طبیعی به کاهش تورم گلو کمک می‌کند. به‌علاوه، با آزاد کردن موسیلاژ در مجاورت آب، یک لایه محافظ روی مخاط گلو و مجاری تنفسی تشکیل می‌دهد که التهاب و خشکی را تسکین می‌دهد.
چهار تخمه با تشکیل یک لایه نرم و محافظ روی مخاط مجاری تنفسی از تحریک آن‌ها توسط عوامل خارجی مانند آلاینده‌ها، گردوغبار، سرما و عوامل بیماریزا جلوگیری می‌کند و باعث کاهش سرفه می‌شود. همچنین با کنترل سرفه به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند.
چهار تخمه با کاهش التهاب در مجاری تنفسی و رطوبت‌بخشی به مخاط آن‌ها، جریان هوا را در ریه‌ها بهبود می‌بخشد و جلوی انسداد مجاری تنفسی را می‌گیرد. این خاصیت به بهبود تنفس و کاهش علائم مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس و خس‌خس سینه کمک می‌کند.
چهار تخمه به دلیل محتوای بالای فیبر و موسیلاژ، پس از ترکیب شدن با آب حجیم می‌شود و احساس سیری طولانی‌مدت ایجاد می‌کند. این خاصیت به کاهش اشتها و جلوگیری از پرخوری کمک می‌کند و در نتیجه باعث می‌شود کالری کمتری مصرف شود.
علاوه بر این، چهار تخمه سرعت جذب قند را در روده کاهش می‌دهد و از این طریق از نوسان قند خون که می‌تواند در نهایت به گرسنگی و مصرف غذاهای ناسالم منجر شود، جلوگیری می‌کند.
شواهد در مورد خواص چهار تخمه بارهنگ، قدومه، به دانه و سپستان نشان می‌دهد که این ترکیب گیاهی خاصیت ضد میکروبی دارد و از رشد باکتری‌های مضر در بدن جلوگیری می‌کند. باکتری‌ها خطر ابتلا به عفونت و بیماری‌های مختلف را در انسان افزایش می‌دهند.
چهار تخمه به دلیل داشتن فیبر فراوان برای درمان یبوست و بهبود عملکرد دستگاه گوارش بسیار مفید است. در یک تحقیق که روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شد، استفاده از عصاره به دانه با افزایش حرکات دستگاه گوارش و کاهش خطر ابتلا به یبوست همراه بود.چهار تخمه نقش موثری در درمان یبوست دارد.
ترکیبات موجود در چهار تخمه به‌خصوص به دانه و بارهنگ با کاهش التهاب، جلوگیری از رشد میکروب‌ها و کاهش درد از ترمیم زخم حمایت می‌کنند. البته در بیشتر تحقیقات استفاده موضعی از این گیاهان دارویی بررسی شده است.
برای مثال، در یک مطالعه حیوانی، استفاده از پماد حاوی عصاره به دانه به درمان زخم‌های ناشی از سوختگی درجه ۲ کمک کرد. در یک مطالعه دیگر هم که روی ۴۰ شرکت‌کننده انجام شد، استفاده از ژل حاوی آلوئه‌ورا و بارهنگ با بهبود زخم پا همراه بود.
چهار تخمه ممکن است برای سلامت رحم و بهبود بعضی از مشکلات زنان هم مفید باشد. این ترکیب گیاهی خواص متعددی دارد که به تنظیم عملکرد رحم و کاهش علائم اختلالات آن کمک می‌کنند. چهار تخمه همچنین التهاب را در رحم و سیستم تناسلی کاهش می‌دهد که این موضوع به‌خصوص برای افراد مبتلا به عفونت‌های خفیف مفید است.
چهار تخمه با وجود خواص فراوان ممکن است برای بعضی از افراد مضر باشد یا در آن‌ها عوارض جانبی ایجاد کند. در ادامه به تعدادی از عوارض احتمالی این ترکیب گیاهی اشاره می‌کنیم:
کودکان بیشتر از سایر افراد نسبت به عوارض گیاهان دارویی آسیب‌پذیر هستند. از آنجا که اطلاعات کافی در مورد عوارض و خواص چهار تخمه برای کودکان وجود ندارد، توصیه می‌شود خودسرانه از این ترکیب گیاهی برای درمان فرزندتان استفاده نکنید.
طرز تهیه چهار تخمه برای سرفه و سایر بیماری‌ها به این صورت است که باید یک قاشق مرباخوری از این ترکیب گیاهی را با یک لیوان آب جوش مخلوط کنید و اجازه دهید نیم ساعت خیس بخورد. سپس آن را صاف کنید و بنوشید. برای بهبود طعم این دمنوش می‌توانید از مقدار کمی عسل و آب لیموترش استفاده کنید.
بهترین زمان مصرف چهار تخمه به هدف شما بستگی دارد. برای مثال، اگر می‌خواهید به تسکین گلودرد و کاهش سرفه‌های شبانه کمک کنید، می‌توانید قبل از خواب چهار تخمه بخورید. اما اگر هدف شما کنترل اشتها و کاهش وزن است، بهتر است نیم ساعت قبل از غذا به سراغ این ترکیب گیاهی بروید.
چهار تخمه در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد و برای گلودرد، سرفه، رفع التهاب مجاری تنفسی، تقویت سیستم ایمنی و… استفاده می‌شود. تحقیق روی چهار تخمه می‌تواند به شناخت بهتر مواد فعال این ترکیب گیاهی و عوارض احتمالی آن کمک کند. همچنین راه را برای استفاده ایمن و موثر از چهار تخمه هموار سازد.
چهار تخمه ترکیبی از دانه‌های گیاهی مختلف از جمله قدومه، بارهنگ، به دانه و سپستان است که به دلیل خواص دارویی خود برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرماخوردگی استفاده می‌شوند.
این ترکیب به کاهش سرفه و تسکین گلودرد کمک می‌کند و علائم مشکلات تنفسی را کاهش می‌دهد.
تحقیقات زیادی در مورد عوارض چهار تخمه برای زنان باردار وجود ندارد. بهتر است این افراد از مصرف گیاهان دارویی بپرهیزند یا قبل از امتحان کردن آن‌ها با پزشک مشورت کنند.
