دلار بازار آزاد، علامت دهنده اقتصاد ایران است

فرارو-پایان ارز نیمایی طی روز‌های گذشته با، اما و اگر‌ها و پرسش‌هایی همراه شده است. براساس اطلاعیه‌های بانک مرکزی ایران، در راستای تسهیل تجارت خارجی کشور، توسعه بازار ارز تجاری و مدیریت بازار ارز، از شنبه ۲۴ آذرماه نرخ ارز نیما و از یکم بهمن‌ماه نیز سامانه نیما به طور کامل حذف شده است. اکنون برخی تحلیلگران بازار ارز از این تصمیم استقبال می‌کنند و برخی دیگر نیز نقد‌هایی به این موضوع دارند.

به گزارش فرارو، عمده تحلیلگران بازار ارز داخل کشور می‌گویند موفقیت این سیاست نیازمند نظارت دقیق و اجرای تدریجی آن با در نظر گرفتن معیشت مردم و شرایط تحریمی کشور است و نمی‌توان با خوش خیالی، این سیاست‌های ارزی جدید را که از سوی دولت مورد حمایت و اجرا قرار گرفته، لزوما در بلندمدت موفق دانست، بلکه باید بررسی کرد این سیاست‌ها دقیقا چگونه اجرا می‌شود و آیا درباره ارز در بازار آزاد نیز واقع بینی کافی حس می‌شود یا خیر. دکتر وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه خوارزمی در گفت‌و‌گو با فرارو به بررسی این موضوع پرداخته است: 

ارز نیما یک فاجعه بود

وحید شقاقی به فرارو گفت: «به اعتقاد من «نیما» یک فاجعه بود و مثل همه نظام‌های چند نرخی که الزامات آن رعایت نشد، در نرخ نیما هم همین اتفاق افتاد و چون الزامات نظام چند نرخی ارز در ایران رعایت نمی‌شود، ماحصل نیما و اختلاف شدید آن با بازار آزاد، تبدیل به رانت بزرگ، انحراف منابع ارزی، عطش واردات، استثمار منابع ارزی کشور به نفع یک گروه اقلیت و ظهور پدیده‌هایی مثل چای دبش شد که بعد‌ها در اقتصاد ایران، بیشتر خواهیم شنید. اختلاف شدید نیما با بازار آزاد موجب شد که واردات، افزایش پیدا کند و کسری‌های تجاری غیرنفتی تشدید شود. ماحصل این شرایط، فشار بر ناترازی ارزی کشور بود. اکنون در دولت به این نتیجه رسیده‌اند که نیما فاجعه بود و تداوم این مسیر هم امکان ناپذیر است. این نتیجه گیری، درواقع، یک گام رو به جلو است. اما مسئله خطرناک این است که کسی مثل گذشته، دلار بازار آزاد را گردن نمی‌گیرد و پاسخگوی قیمت دلار در بازار آزاد نیست.»

وی افزود: «همه در حال سلب مسئولیت از بازار آزاد هستند، در حالی که به اعتقاد من بیش از ۳۰ درصد تقاضای ارزی کشور در بازار آزاد رخ می‌دهد، ان هم به دلیل قاچاق، واردات غیر رسمی ناشی از اقتصاد کثیف و زیرزمینی، پنهان کاری، عدم شفافیت و پوشش برخی از نیاز‌های بیش از حدی که جامعه دارد. این‌ها نیاز‌های مصرفی خود را از بازار آزاد تامین می‌کنند. بازار آزاد دلار، در اقتصاد ایران، سهم بزرگی را دارد و نمی‌توانیم از این بازار سلب مسئولیت کنیم و گردن نگیریم. فعلا دولت از پذیرش بازار آزاد سلب مسئولیت کرده و من از همین جهت نگرانم چرا که اگر نتوانیم بازار آزاد را مدیریت کنیم و بر این بازار کنترل نداشته باشیم، هرچه قیمت دلار در بازار آزاد رو به بالا حرکت کند، روی سایر نرخ‌ها نیز تاثیر خواهد گذاشت و سایر نرخ‌ها نیز دنباله رو این نرخ خواهند بود؛ بنابراین با پذیرش این که نرخ توافقی خوب است، اما بخش دوم این نرخ باید اجرایی می‌شد که نشده. درواقع بازار آزاد دلار باید پذیرندگی لازم را در مسئولیت داشته باشد و الزامات مدیریت بازار آزاد اجرا شود، که شامل حکمرانی و مدیریت ریال و کنترل قاچاق، واردات غیررسمی، کنترل حساب سرمایه، مدیریت واردات، کنترل کسری‌های تجاری غیرنفتی و نظارت هوشمند بر منابع ارزی کشور و نظارت هوشمند بر توزیع کالا در بازار و سایر اقداماتی می‌شود که برای مدیریت بازار ارز، الزامی در نظر گرفته می‌شود. با توجه به شرایط سختی که پیش رو داریم و احتمالا سال آینده هم تشدید خواهد شد، نمی‌توانیم نسبت به این موضوعات بی توجه باشیم.»

نرخ توافقی خوب است، اما مشروط بر نظارت بر بازار آزاد

این اقتصاددان تاکید کرد: «دولت چهاردهم باید اول دلار بازار آزاد را بپذیرد، منظور این است که ما نمی‌توانیم از واقعیت فرار کنیم. دلار بازار آزاد وجود دارد و زندگی همه ما با دلار بازار آزاد، تنظیم می‌شود. دلار بازار آزاد، علامت دهنده اقتصاد ایران است. سایر نرخ‌های ارز، دنباله رو بازار آزاد هستند و ایراد این است که دولت هنوز بازار آزاد را نپذیرفته و می‌گوید بازار آزاد ارتباطی به من ندارد. من دقیقا نگران همین موضوع هستم. مسئله اصلی این است که اگر نتوانیم دلار بازار آزاد را مدیریت کنیم، سایر نرخ ها، دنباله روی بازار آزاد خواهند بود. من هنوز برنامه‌ای برای مدیریت بازار آزاد مشاهده نمی‌کنم و دولت هنوز دلار بازار آزاد را نپذیرفته است و از این واقعیت فرار می‌کند در حالی که تمام زندگی مردم ایران و قیمت گذاری کالا‌ها و خدمات با همین قیمت گذاری بازار آزاد تامین می‌شود. مردم ایران هیچ وقت نمی‌دانند نرخ توافقی دلار چیست. شاید در حد یکی دو هفته بدانند قیمت چیست، اما خیلی زود، پیگیری را رها می‌کنند و دوباره به سراغ پیگیری قیمت دلار در بازار آزاد می‌روند. آن قیمتی که بر اذهان عمومی تاثیرگذار است و مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد، دلار بازار آزاد است؛ بنابراین دولت باید برای مدیریت دلار در بازار آزاد برنامه‌ای داشته باشد که هنوز مشاهده نمی‌شود.»