توافق ایران و عربستان با میانجی گری چین برای جنوب آسیا چه معنایی دارد؟

فرارو- مایکل کوگلمن؛ رئیس برنامه آسیا در مرکز ویلسون است. او پژوهشگری برجسته در امور افغانستان، هند و پاکستان و روابط آن کشور‌ها با ایالات متحده است. او برای نیویورک تایمز، فارین پالیسی، فارین افرز و دیگر نشریات نوشته است و موضوعاتی از سیاست ایالات متحده در افغانستان گرفته تا تروریسم تا آب، انرژی و امنیت غذایی در منطقه را پوشش می‌دهد.

به گزارش فرارو به نقل از فارین پالسی؛ یک پرسش اساسی در مورد توافق هفته گذشته با میانجی گری پکن بین ایران و عربستان سعودی برای احیای روابط دیپلماتیک این است که آیا این توافق برقرار باقی خواهد ماند یا خیر. آیا این دو رقیب سرسخت واقعا از نزدیکی پایدار برخوردار خواهند شد؟

هند و پاکستان علاقه زیادی به موفقیت این توافق دارند. روابط بهتر ایران و عربستان به هر دو کشور واقع شده در جنوب آسیا فضای دیپلماتیک بیش تری به منظور تقویت ارتباطات شان به ویژه در روابط تجاری شان با تهران و ریاض خواهد بخشید. با این وجود، اسلام آباد و دهلی نو به دلیل تمایل خود برای ناراحت نکردن واشنگتن با نزدیک شدن بیش از حد به ایران بدون توجه به نتیجه توافق رویکردی دقیق را اتخاذ خواهند کرد.

علیرغم اختلافات گاه و بیگاه عربستان سعودی یکی از نزدیک‌ترین متحدان پاکستان است. ریاض یک شریک قدیمی نظامی و منبع مکرر حمایت اقتصادی از اسلام آباد از کمک‌های مالی گرفته تا حواله‌های ارسالی است. بسیاری از رهبران نظامی و غیر نظامی پاکستان نیز روابط نزدیکی با پادشاهی سعودی دارند.

در مقابل، پاکستان و ایران اغلب در تضاد با یکدیگر بوده اند. دو کشور یکدیگر را به پناه دادن به شبه نظامیانی متهم کرده اند که یکدیگر را هدف قرار می‌دهند و در جریان درگیری در افغانستان از طرفین مخالف حمایت کرده اند. دولت‌های متوالی پاکستان خود را در رقابت عربستان و ایران بیطرف جلوه داده اند و اسلام آباد پیش‌تر به دنبال میانجی گری برای ایجاد روابط نزدیک‌تر بود، اما برای جلوگیری از تحریک عربستان سعودی از نزدیک شدن به تهران خودداری ورزیده است. فارغ از برخی از پیوند‌های تجاری همکاری‌ها میان ایران و پاکستان نسبتا محدود بوده است.

در همین حال، هند به طور سنتی اقدام موفق تری را در عرصه موازنه روابط انجام داده و روابط تجاری قوی تری را به ویژه از طریق تجارت انرژی با سعودی‌ها و ایرانی‌ها دنبال می‌کند. با این وجود، دهلی نو از سال ۲۰۱۹ میلادی واردات انرژی خود را از ایران به شدت کاهش داده تا مرتکب نقض تحریم‌های اعمال شده از سوی ایالات متحده علیه ایران نشود و تجارت با عربستان سعودی و دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس از جمله بحرین، کویت، عمان، قطر، امارات متحده عربی و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس را افزایش داده است. هند هم چنین روابط خود را با سازمان همکاری اسلامی که به شدت تحت تاثیر عربستان سعودی و متحدان آن کشور در خلیج فارس قرار دارد تقویت کرده است.

حمایت دهلی نو از توافق ابراهیم و مشارکت در ابتکار عمل‌های برخاسته از آن مانند مجمع چهارجانبه هند، اسرائیل، امارات متحده عربی و ایالات متحده آن کشور را در تضاد با تهران قرار داده است. روابط هند و ایران به دلیل روابط رو به رشد دهلی نو با اسرائیل و هم چنین روابط تهران با پکن تضعیف شده است. در ماه گذشته وزیر امور خارجه ایران سفر خود را به هند برای دیدار با همتای هندی اش پس از انتشار یک ویدئوی تبلیغاتی مرتبط با ایران در هندوستان که در آن تصاویری از معترضان اعتراضات اخیر در ایران نمایش داده شده بود لغو کرد.

روابط بهتر ایران و عربستان سعودی به نفع دیپلماسی هند و پاکستان خواهد بود. هر دو پایتخت در حال حاضر باید رقابت قدرت‌های بزرگ را که شامل کشور‌هایی است که روابط مهمی با آنان دارند (رقابت آمریکا - روسیه برای هند و رقابت ایالات متحده - چین برای پاکستان) مدنظر قرار دهند. یک رقابت با تلخی کم‌تر تسکینی برای آنان خواهد بود.

هم‌چنین، نزدیکی ایران و عربستان سعودی می‌تواند فرصت‌هایی را برای هند و پاکستان ایجاد تا بر پروژه‌های کلیدی اقتصادی با ایران تمرکز کنند. این پروژه‌ها توسعه بندر چابهار در جنوب شرقی ایران را شامل می‌شوند که هند آن را به عنوان بخشی از یک کریدور ارتباطی که در نهایت به افغانستان و آسیای مرکزی گسترش می‌یابد (دهلی نو پیش‌تر وعده کمک به اجرای این پروژه را داده بود) و تکمیل خط لوله گاز ایران - پاکستان که بخشی از آن ساخته شده شامل می‌شود که می‌تواند امنیت انرژی مورد نیاز پاکستان را تقویت کند.

پاکستان سهم بزرگی در توافق موفق ایران و عربستان دارد. آن کشور با ایران همسایه است و تا ۲۰ درصد جمعیت پاکستان شیعه هستند. در عین حال، پاکستان به دلیل ائتلاف نظامی با ریاض اغلب نیرو‌های نظامی خود را برای اهداف آموزشی به عربسنان سعودی و برای ایجاد ثبات به بحرین و بمن اعزام می‌کند. پاکستان از این نظر برای پشبرد منافع امنیتی ریاض از سوی عربستان سعودی تحت فشار قرار گرفته است. پاکستان با برخی از این درخواست‌ها موافقت کرده و برخی دیگر را رد نموده، اما از ادامه فشار از سوی ریاض ناراضی بوده است.

با این وجود، نباید درباره مزایای توافق موفق ایران و عربستان سعودی برای هند و پاکستان اغراق کرد. هر دو کشور در تعاملات خود با ایران محتاط خواهند بود و این به دلیل توجه شان به خواسته‌های واشنگتن است و نه ریاض.

ایالات متحده نمی‌خواهد شرکایش با تهران تجارت کنند. هند شراکت نزدیکی با روسیه داشته، اما روابط اش با تهران نسبتا معتدل‌تر است. این بدان معناست که برخلاف مسکو دهلی نو انگیزه کمی برای تعامل بیش‌تر با رقیب اصلی ایالات متحده دارد و می‌داند که نزدیک شدن بیش‌تر به تهران خطر مواجهه با خشم واشنگتن را به دنبال خواهد داشت.

به همین ترتیب پاکستان که در بحران اقتصادی حادی قرار دارد نمی‌خواهد ایالات متحده را از طریق تعامل بیش‌تر با ایران آزرده خاطر سازد. ایالات متحده مقصد اصلی صادرات پاکستان، منبع اصلی کمک‌های اقتصادی دوجانبه و کشوری با نفوذ در صندوق بین المللی پول و تصمیم گیری‌های آن نهاد است. در نتیجه، فارغ از هرگونه فضای دیپلماتیک تازه‌ای که از توافق موفقیت امیز ایران و عربستان سعوی ایجاد شود اسلام آباد و دهلی نو با دقت عمل و احتیاط رویکرد خود را تنظیم خواهند کرد.