در بحرانی‌‏ترین وضعیت شهر، شهردار تهران کجاست؟

هم‌میهن نوشت: بعد از چند روز آلودگی ممتد هوای تقریبا تمام شهر‌های بزرگ کشور، دیروز به‌واسطه بارش برف و باران و وزش باد هوا دستکم برای ۲۴ ساعت در وضعیت سالم قرار گرفت.

این اولین‌بار نیست که بارش برف و باران و وزش باد به داد هوای تهران می‌رسد، تقریبا داستان هر‌ساله است و دریغا که هرسال بدتر از پارسال. بارش برف و باران هم البته بدون تبعات نیست، چنانچه افزایش ترافیک، یخ‌زدگی و آب‌گرفتگی معابر از بدیهی‌ترین انتظارات شهروندان بعد از این اتفاق است.

در واقع بارش، و البته که در اینجا بارش شدید و خارج از عرف منظور نیست، نعم و نقم همزمان است. مثلا فقط بعد از یک بارش چندساعته، سرپرست معاونت خدمات شهری شهرداری اهواز از آب‌گرفتگی شهر اهواز خبر داده است.

چنانچه وزش باد هم که از طرفی اگر زورش برسد آلودگی را جابه‌جا می‌کند، اما از طرف دیگر درختان خشک، هرس‌نشده یا رسیدگی‌نشده را روی عابران و خیابان‌ها می‌اندازد.

به همه این‌ها مشکلات ناشی از تردد بعد از بارش را هم اضافه کنید. اختلال دوچندان در حرکت اتوبوس‌ها که همین‌طور هم وضعیت خوبی ندارند، شلوغی بیش از حد مترو که حال و روز خوشی ندارد و چه و چه و چه. اما فقط این هم نیست، برف و باران پیامد و پیشامد سرماست و اکنون بر همگان روشن شده آنکه باید انتظار زمستان سخت را بکشد.

نه اروپا که اینجا در قلب خاورمیانه، نشسته روی میلیارد میلیارد مکعب گاز، ما ایرانی‌ها هستیم. دیروز هم آنچه از پیامد سوز سرما و بارش سراسری از گوشه و کنار کشور به گوش رسید، هشدار مصرف و کاهش فشار و قطع گاز است. مثلا قافیه تا آنجا تنگ آمد که گاز شرکت گاز شهرستان یزد به‌دلیل مصرف بالا قطع شد.

برق هم که از سال‌ها قبل تکلیفش روشن بود، اما بد نیست بدانیم بعد از بارش برف دیروز فقط در یک استان برق ۶۰۷ روستا قطع شد که تا ساعات پایانی دیروز فقط ۳۶۱ روستا وصل شد.

در کوهرنگ هم ورودی یک تونل ریخت و دستکم یک نفر کشته شد. ۴ یا ۵ نفر هم در اراک کشته شدند؛ بنابراین فقط چند ساعت بعد از ورود جبهه سرد مملو از برف و باران به آسمان کشور و کمی بهتر شدن هوای شهر‌ها و رفع نگرانی بابت کمبود آب، آنچه بیشتر خودنمایی کرد بحران‌های پیامد و مشکلات تازه بود.

به خوبی روشن است در چنین وضعیتی، شرایط ما تابعی از وضعیت جوی و جبری حاکم بر طبیعت است. به این معنی که اگر نبارد، نگرانی آب داریم و تولید محصول و اگر ببارد کمی خیال‌مان از بابت آب، آسوده و برای چند روز از بابت هوا راحت است.

البته در همین اثنا باید دست‌به‌دعا هم باشیم که بیشتر از حد توان و پذیرش زمین نبارد «چون افتد مشکل‌ها». تردیدی نیست تا این حد وابسته به شرایط جوی و جبری بودن خصیصه‌ای پیشامدرن است، اگرچه اینجا کسی آن را نپذیرفته و اتفاقا تلاش زبانی مستمری به شکل خودآگاه یا ناخودآگاه در رد و مقابله با این ایده وجود دارد.

استفاده مداوم از کلماتی، چون قطار، سرعت، صعود، پیشرفت، دانش، دانشگاه، علم، نانو و... فقط بخشی از این مقاومت است که فارغ از درستی یا نادرستی آن ناخواسته نظر را به‌سمت دیگری جلب می‌کند.

در واقع اگر همگام با مقامات دولتی و حاکمیتی بپذیریم اوضاع نه به ماهیت کار بلکه وابسته به اداره امور است، باید درباره مدیریت و کارآمدی مدیران بیاندیشیم.

دراین‌باره، تابه‌حال دو دسته نظر وجود داشته است؛ اول کسانی که ضعف نهاد‌های مدیریتی را موثر بر این اتفاقات می‌دانند و دوم، مدیرانی که ایراد‌ها را نه صرفا از مدیریت خرد بلکه ناشی از عوامل بازدارنده استفاده از تکنولوژی‌های مدرن و روز دنیا می‌دانند.

در صدر این فهرست مسئله تحریم‌ها وجود دارد. این نظر که بخصوص ظرف ۱۰ سال گذشته بیشتر شنیده شده است، مشکلات پیش‌آمده را نه‌تنها از ضعف نیروی انسانی ندانسته، بلکه باور دارد از این بابت کشور در وضعیت خوبی قرار دارد، اما می‌گوید مدیرِ بدون در اختیار داشتن تجهیزات و تکنولوژی روز کارایی چندانی ندارد.

البته همزمان این نظریه، گروه مخالف کوچک، اما پرهیاهویی پیش رو داشت که باور داشتند تمام این دلایل بهانه است و آنچه علت‌العلل مشکلات است ناتوانی نیروی انسانی تعهدناباور است.

نظریه‌پردازان این گروه، همان‌هایی هستند که هم‌اکنون در صدر امور نشسته‌اند. مثلا شهردار تهران که باور داشت فقط ۱۵ تا ۲۰ درصد مشکلات کشور ناشی از تحریم و کمبود امکانات است و مابقی آن مرتبط با بی‌عرضگی و بی‌فکری مسئولان است.

او البته بعد‌ها در توییتی اعلام کرد «بی‌غیرتی» هم یکی از عوامل ایجاد مشکلات کشور بوده و نمی‌داند چرا حذف شده است. او پرسیده بود: «به چه کسی برخورده است؟».

این علت‌یابی البته متعلق به زمانی است که شهردار فعلی تهران خارج از هرگونه مسئولیت اجرایی قرار داشت و اطلاعی از نظر فعلی ایشان در دست نیست.

خبرنگاران در تمام یک هفته آلودگی شدید هوای تهران دسترسی به علیرضا زاکانی شهردار تهران نداشتند تا در این باره نظر او را جویا شوند؛ هرچند دیروز هم درباره لغزندگی خیابان‌ها و ترافیک بعد از بارش چندساعته نه نشانی از شهردار بود و نه شهرداری.