از نهنگ قاتل تا کفتار: ملکه‌های قلمروی حیوانات

فرارو-از ملکه زنبور‌های عسل گرفته تا فیل‌ها و خواهران بونوبو (شامپانزه‌های قد کوتاه) رهبران زن را می‌توان در سراسر جهان حیوانات یافت.

زنبور‌ها

به گزارش فرارو به نقل از گاردین، زنبور ملکه تنها ماده موجود در کلنی است که قادر به تولید مثل است و می‌تواند روزانه ۱۵۰۰ تخم بگذارد. ملکه فرومونی را از خود ترشح می‌کند (یک عامل شیمیایی ترشح شده یا دفع شده است که موجب پاسخ اجتماعی در اعضای یک گونه می‌گردد) که پیامی در مورد سلامت و بهره وری او به کارگران می‌فرستد. زنبور‌های کارگر آن چه او می‌خورد را کنترل می‌کنند.

در طول فاز لاروی زنبور ملکه از ژل رویال ماده‌ای غنی از مواد مغذی که توسط زنبور‌های کارگر تولید می‌شود تغذیه می‌کند و در زمان‌های معینی از سال کارگران ملکه خود را تحت رژیم غذایی قرار می‌دهند تا زمانی که ازدحام در کانی رخ می‌دهد زنبور ملکه بتواند مسافت‌های طولانی را پرواز کند. زنبور‌های زیادی برای یک ملکه وجود دارند.

شیر‌ها

اگرچه آنان به عنوان «پادشاه جنگل» شناخته می‌شوند، اما شیر‌ها در گروه‌هایی زندگی می‌کنند که عمدتا از ماده تشکیل شده است و وظیفه شکار و تامین نیاز‌های سایر اعضای خانواده را بر عهده دارند. زندگی و کار مشترک شیر‌ها منحصر بفرد است. شیر‌های ماده همزمان توله به دنیا می‌آورند و توله‌ها را به طور مشترک در درون کلنی خود پرورش می‌دهند و توله‌ها می‌توانند از هر ماده شیر دیگری شیر بنوشند.

شیر‌ها در فهرست قرمز اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت در میان گونه‌های در خطر انقراض قرار دارند. تعداد شیر‌های آفریقایی در سه نسل گذشته بیش از ۴۰ درصد کاهش یافته و از بیش از ۹۰ درصد محدوده تاریخی خود ناپدید شده‌اند. تهدید‌های اصلی برای شیر‌ها قتل تلافی جویانه یا پیشگیرانه برای محافظت از جان انسان و دام، از بین رفتن زیستگاه و کاهش طعمه طبیعی است.

نهنگ قاتل

نهنگ قاتل در هر اقیانوسی بر روی سیاره زمین پیدا می‌شود و یکی از پراکنده‌ترین پستانداران در جهان است. در بیش‌تر آنان رهبری گروه از مادر به دختر انتقال می‌یابد. نهنگ‌های قاتل یکی از معدود پستاندارانی هستند که یائسه می‌شوند و ماده‌ها تا ۹۰ سال عمر می‌کنند. زنان مسن‌تر دانش ارزشمند و پیچیده‌ای را در مورد منابع غذایی و عادات اجتماعی منتقل می‌کنند که می‌تواند تفاوت بین مرگ و زندگی باشد. نتیجه یک مطالعه نشان داد که نهنگ‌های جوان با مادربزرگ بیش‌تر از نهنگ‌های جوانی که بدون مادربزرگ هستند زنده می‌مانند.

نهنگ‌های قاتل توسط مادرشان تنبیه می‌شوند و مادر با ضربه زدن به دم در آب و ایجاد صدا با دندان‌هایش علائم بروز خشم را از خود نشان می‌دهد. با تشدید فعالیت‌های انسانی، تهدید علیه اقیانوس‌های جهان افزایش می‌یابد و نهنگ‌های قاتل با خطرات زیادی مانند گرفتار شدن در وسایل ماهیگیری، کمبود غذا به دلیل صید بی‌رویه و تغییر در توزیع طعمه مرتبط با بحران آب و هوا مواجه هستند. هم چنین، با تشدید کشتیرانی و پر سر و صدا شدن اقیانوس‌ها استفاده از پژواک برای یافتن طعمه برای نهنگ‌های قاتل دشوارتر می‌شود. آلاینده‌های سمی هم چنین می‌توانند به سیستم ایمنی و تولید مثل نهنگ‌های قاتل آسیب برسانند.

کفتار‌های خالدار

کفتار‌های خالدار در قبیله‌هایی با ۸۰ عضو زندگی می‌کنند که توسط ماده‌های آلفا (اصطلاحی برای اشاره به رهبر گله یا گروه جانوران) رهبری می‌شوند. در این جوامع مادرسالار ماده‌ها بیش از نر‌ها تکامل یافته‌اند و بیش‌تر شکار را انجام می‌دهند ساختار اجتماعی را دیکته می‌کنند و توله‌ها را بزرگ می‌کنند.

زنان تقریبا همیشه با قبیله‌ای که در آن متولد شده‌اند باقی می‌مانند و رتبه مادری خود را در نردبان اجتماعی پیچیده و رقابتی به ارث می‌برند. آنان مدت کوتاهی پس از تولد به ویژه در محیط‌های با حضور کفتار‌های همجنس شروع به درگیری برای تسلط می‌کنند.

بیش‌تر نر‌ها برای پیوستن به قبیله‌های دیگر پراکنده می‌شوند جایی که از بخش پایین سلسله مراتب گروه شروع می‌کنند به این معنی که مردی با بالاترین رتبه اغلب تابع کوچک‌ترین زن است. این ساختار مادر سالارانه به حفظ تنوع ژنتیکی کمک می‌کند. کفتار‌های ماده غالب می‌توانند در یک زمان تعداد زیادی توله به دنیا بیاورند و اغلب چندین شریک دارند.

فیل‌ها

فیل‌های ماده و فرزندان جوان آنان در گروه‌های خانوادگی نزدیک به سرپرستی مادرسالار اغلب مسن‌ترین و بزرگ‌ترین فیل ماده در خانواده زندگی می‌کنند. مانند سلطنت، فیل‌ها سلسله مراتبی برای جانشینی دارند: با مرگ مادر، دختر بزرگ او معمولا جای او را به عنوان رهبر می‌گیرد.

نتیجه یک پژوهش نشان داد که تثبیت خرد با افزایش سن نشان می‌دهد که فیل‌های بزرگ‌تر در ارزیابی تهدیدات متوجه از جانب شکارچیان نسبت به همتایان جوان‌تر خود بهتر عمل می‌کنند و این ویژگی آنان را در محافظت از گروه موثرتر می‌سازد. فیل‌های ساوانای آفریقایی گونه‌ای در خطر انقراض هستند و فیل‌های جنگلی آفریقایی به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارند و تعداد آنان رو به کاهش است. آفریقا در قرن گذشته حدود ۹۰ درصد از فیل‌های خود را از دست داده که عمدتا به دلیل تجارت عاج بوده است.

از دست دادن زیستگاه، درگیری انسان و فیل و تغییرات آب و هوایی نیز این گونه را تهدید می‌کند. فیل‌ها در آفریقا نیاز به نوشیدن ۳۰۰ لیتر آب در روز دارند. دمای بالاتر، بارندگی کم‌تر و دوره‌های خشکسالی شدیدتر بقای آنان را تهدید می‌کند و باعث مرگ و میر بیش‌تر فیل‌ها می‌شود.

لمور‌ها (پریمات‌ها)

حدود ۱۰۰ گونه لمور وجود دارد و در اکثر ساختار‌های اجتماعی آنان ماده‌ها نقش غالب را بر عهده دارند. آنان تنها گونه پستاندارانی هستند که نر‌ها و ماده های‌شان از نظر اندازه بسیار شبیه به یکدیگر هستند. معمولا ماده‌ها کوچکتر هستند. لمور‌های ماده با روش‌هایی که قلمروشان را در گروه مشخص می‌کنند علائمی از تسلط را از خود نشان می‌دهند.

لمور‌ها هم چنین به این معروف هستند که غذا را از نر‌ها می‌ربایند لمور‌های وحشی را تنها در جزیره ماداگاسکار می‌توان یافت جایی که یک سوم گونه‌های لمور‌ها به شدت در خطر انقراض قرار دارند. آنان در معرض خطر تخریب زیستگاه، شکار برای گوشت، و تغییرات آب و هوایی قرار دارند. نتیجه پژوهشی انجام شده توسط صندوق جهانی طبیعت نشان داد که اگر دمای کره زمین تا پایان قرن جاری بین ۲ تا ۴ درجه سانتیگراد افزایش یابد جمعیت ۵۷ گونه لمور ۶۰ درصد کاهش می‌یابد.

بونوبو یا شامپانزه قد کوتاه

بونوبو‌ها یا شامپانزه‌های قد کوتاه تنها جامعه میمون‌های بزرگی هستند که در آن گروه‌های اجتماعی توسط زنان رهبری می‌شوند. در حالی که سلسله مراتب بین مردان و زنان متعادل است معمولا گروهی در بالاترین سطح وجود دارد که توسط یک ماده مسن‌تر رهبری می‌شود.

بونوبو‌های ماده بسیار کوچک‌تر از نر‌ها هستند. بنابراین، رهبر ماده به جای این که با قدرت فیزیکی محض حکومت کند تمایل دارد جایگاه خود را از طریق سن، تجربه و توانایی‌اش در ایجاد پیوند‌ها و اتحاد‌های قوی با سایر زنان در گروه به دست آورد. بونوبو‌های ماده به گروه‌هایی با نر‌هایی که سعی در آسیب رساندن یا ارعاب یک زن دیگر در گروه خود دارند می‌پیوندند (حتی زمانی که آن ماده با آنان ارتباطی ندارد) و از طریق زور از تسلط نر‌ها جلوگیری می‌کند. شکار غیرقانونی و از بین رفتن زیستگاه تهدید اصلی برای این گونه در معرض خطر است که تنها در جنگل‌های جمهوری دموکراتیک کنگو یافت می‌شود.