نقش یمن در گفتگو‌های تهران و ریاض چیست؟

تهران و ریاض خود را برای پنجمین دور از گفتگو‌های خود در بغداد اماده می‌کنند. امیدواری‌هایی وجود دارد که مسیر دو کشور به سمت رسیدن به توافقی برای برقراری مجدد روابط ایران و عربستان، هموار شود.

به گزارش خبرآنلاین، در هفته‌های اخیر، اما و اگر‌های زیادی در مورد اینکه گفتگو بین دو کشور تاکنون در چه مسیری بوده و چه پیشرفتی حاصل شده وجود داشت. اما با نزدیک شدن دور بعدی مذاکرات به نظر می‌رسد که دو طرف پیشرفت‌هایی را می‌بینند. پیش از این تهران از گفتگو‌ها رضایت داشت، اما مقامات سعودی اعلام کرده بودند که گفتگو‌ها پیشرفت کافی نداشته است. اما روز گذشته وزیرخارجه عربستان گفته بود که در مذاکرات با ایران پیشرفت داشته ایم.

اختلافات بر سر چیست؟

فیصل بن فرحان در پاسخ به اینکه آیا بازگشایی کنسولگری‌های دو کشور روی میز صلح قرار دارد، به خبرگزاری فرانس بیست و چهار گفته است که قطعا ما آماده ایم که تمامی پیشنهاد‌ها و مسائل را اگر جدی و در جهت نتیجه ملموس باشد بررسی کنیم. موضوع بازگشایی کنسولگری‌ها می‌تواند روی دهد، اما هنوز هیچ تصمیمی در این رابطه گرفته نشده است.

این مقام سعودی درباره از سرگیری مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب مدعی شد: ما شک و شبهه‌های زیادی در این خصوص داریم. سطح غنی سازی که شاهد آن هستیم بسیار بیشتر از سطح مورد نیاز برای یک برنامه اتمی صلح آمیز است. این کاملا نگران کننده است. ما امیدواریم که این گفتگو‌ها برگزار شود و به روشی مثبت به جلو برود و امیدواریم که ایران به توافقی برسد که به ما و همسایگان آن این اطمینان را بدهد که برنامه اتمی آن تنها برای مقاصد غیرنظامی است، زیرا تهدید ناشی از یک برنامه اتمی تسلیحاتی موضوع مهمی برای ما در منطقه است. ما باید شاهد شفافیت درباره این برنامه اتمی همزمان با پیشرفت مذاکرات باشیم.

عربستان یکی از مخالفان توافق هسته‌ای بوده و حتی با شروع گفتگو‌های مجدد برای احیای برجام هم مخالف است و حالا در صدد آن است که ایران در مورد فعالیت‌های هسته‌ای خود ضمانتی بدهد.

اما هنوز مهم‌ترین اختلاف بین دو کشور موضوع یمن است. از زمان قدرت گرفتن بن سلمان در عربستان روابط تهران و ریاض روز به روز سردتر شد. توافق هسته‌ای ایران با ۵+۱، فاجعه منا و حوادث سفارت عربستان در ایران از یک سو و اغاز جنگ یمن از سوی دیگر به اختلاف‌ها تا جایی دامن زد که روابط به طور کامل بین دو کشور قطع شد. با این حال با کنار رفتن ترامپ از قدرت و روی کار آمدن دموکرات‌ها در آمریکا، سعودی‌ها بالاخره به حرف ایران برای یافتن راهی برای گفتگو‌های منطقه‌ای رسیدند و با وساطت عراق گفتگو‌هایی در بغداد در سطح مقامات امنیتی و نظامی سر گرفت.

عربستان این روز‌ها در بحرانی سخت به نام یمن به سر می‌برد. این کشور که تصور می‌کرد به سرعت می‌تواند یمن را تصرف کرده و به جنگ پایان دهد، حالا در باتلاق گیر کرده و به هر سو سرک می‌کشد تا از میزان این بحران کم کند. اخیرا وزیراطلاع رسانی لبنان که یکی از مشهور‌ترین چهره‌های تلویزیونی جهان عرب هم هست، در گفتگویی با الجزیره، عربستان را باعث و بانی مرگ غیرنظامیان در یمن دانسته بود.

این اتفاق باعث شد تا روابط ریاض و بیروت هم قطع شود و سعودی‌ها تصمیم بگیرند لبنان را وادار کنند که هر چه سریع‌تر خود را از داشتن یک وزیر با وابستگی به گروه حزب الله خلاص کند. پیشنهادی که البته تا امروز از سوی سردمداران لبنانی جدی گرفته نشده است.

ایران در مقابل این اقدام زورگویانه ریاض گفته بود که عربستان سعودی باید بداند که منطق محاصره و افزایش فشار بر لبنان به نتیجه‌ای نمی‌رسد.

به نظر می‌رسد که بحران یمن کماکان حل نشدنی‌ترین مشکل در روابط بین تهران و ریاض باشد. ایران از مردم یمن بویژه حوثی‌ها حمایت می‌کند و عربستان سعودی از مقامات پیشین یمنی که حالا حتی در این کشور هم زندگی نمی‌کنند.

عربستان دست از بمباران شبانه روزی کوچک‌ترین کشور عربی نمی‌کشد و حوثی‌ها هم در مقابل به دفاع از خود با استفاده از پهپاد‌ها می‌پردازند. این وضعیت تبدیل به یک بن بست در خاورمیانه شده است. هر چند بن سلمان به دلیل راه انداختن این جنگ از سوی جهان متهم شناخته می‌شود، اما فشار‌های بین المللی برای رفع بحران یمن کافی نبوده است. بسیاری معتقدند تنها در صورتی که ریاض و تهران بتوانند به توافقی با یکدیگر دست پیدا کنند، اوضاع رو به بهبود خواهد رفت.

این روزها، اما پای حزب الله لبنان هم در ماجرای یمن پیش کشیده شده است. عربستان خود را در مقابل دو نیروی مهم در منطقه می‌بیند که منتقد اصلی جنگ در یمن هستند. ایران دیگر در حمایت از یمنی‌ها تنها نیست و نزدیکان حزب الله هم از هر تریبونی برای متهم کردن بن سلمان به کشتار مردم در فقیرترین کشور عربی اعتراض می‌کنند.

سعودی‌ها برای اینکه حزب الله را مجبور به سکوت کند، با تمام قوا علیه لبنان دست به اقدام زده است. این در شرایطی است که بیروت با بحران‌های شدید مالی و سیاسی رو به روست و ریاض هم از همین زاویه سعی دارد تا دولت را مجبور کند دست حزب الله را در خود لبنان ببندد تا دردسر کمتری برای ولیعهد سعودی ایجاد شود.

بحران یمن حل شدنی است؟

در روز‌های اخیر خبر‌هایی در مورد جابه جایی نیرو‌های سعودی از یمن یا خروج آن‌ها از برخی از مناطق این کشور به گوش می‌رسد. اتفاقی که برخی از گمانه زنی‌ها را در مورد به نتیجه رسیدن گفتگو‌های بین ریاض و تهران بر سر یمن، ایجاد کرده بود. اما سعودی‌ها خیلی زود خروج خود را از مناطق خاصی از یمن تکذیب کردند و گفتند که ماجرا یک جابه جایی ساده بوده است.

صلح در یمن به نتیجه‌های گفتگو‌های «محترمانه» بین ایران و عربستان بستگی دارد. سعودی‌ها که به تازگی باز هم توانسته اند سلاح‌های پیشرفته‌ای را از امریکا بخرند، علاقه زیادی به عقب نشینی از این کشور، بدون دستاوردی برای خود نشان می‌دهند. با این حال به نظر می‌رسد که از پرداخت هزینه‌های جنگ هم خسته شده باشند.

سفرای پنج عضو دائمی شورای امنیت اعلام کرده اند که همه طرف‌های درگیر در یمن می‌بایست برای دستیابی به راه‌حل سیاسی جامع برای پایان دادن به جنگ در یمن و کاهش آلام مردم این کشور، گفت‌وگوی واقعی داشته باشند. این راه حلی است که همه به آن اذعان دارند، اما تا پیش از آنکه گفتگو‌ها میان ایران و عربستان به سرانجامی نرسد، دست یافتن به یک راه حل سیاسی در وضعیتی که دولت سعودی مدام تجهیزات نظامی بیشتری می‌خرد و به حملاتش به یمن ادامه می‌دهد، غیر ممکن به نظر می‌رسد.