یک شب دیگر کم خوابیده‌اید و هنوز خمیازه می‌کشید و احساس خستگی شدید دارید؟ به شما تبریک می‌گوییم، زیرا به خیل میلیون‌ها آدمی در سراسر جهان پیوسته‌اید که از محرومیت از خواب رنج می‌برند. محرومیت از خواب یک مشکل بسیار جدی است که می‌تواند سلامت جسمانی و روانی شما را به خطر بیندازد.
به گزارش فرادید به نقل از سی ان ان، برطبق آمار روز جهانی خواب، مشکلات ناشی از خواب، «یک همه‌گیریِ جهانی است که سلامت و کیفیت زندگی نزدیک به ۴۵درصد از جمعیت جهان را تهدید می‌کند.».
اما سؤال اینجاست که آیا جبران یک‌شب بی‌خوابی، به‌خصوص اگر جوان هستید، کار ساده‌ایست؟ مثلاً آیا اگر بعد از یک شبانه‌روز بی‌خوابی، یکی دو شب را خوب بخوابید، آن یک‌شب جبران می‌شود و کاملاً کارایی خود را به دست می‌آورید؟
متأسفانه نتیجه یک تحقیق جدید می‌گوید حتی برای جوانان هم این‌گونه نیست. آزمایشی که روی ۱۳ نفر که بین ۲۰ تا ۳۰ سال سن داشتند، انجام شد، نشان داد آن‌ها بعد از آنکه بعد از ۱۰شب کم‌خوابی – ۳۰درصد کمتر از نیازشان – به مدت یک هفته بدونِ محدودیت خوابیدند، باز هم بیشتر پردازش‌های شناختی خود را به طور کامل بازیابی نکردند.
دکتر هانو پراکاش کلا، متخصص پزشکی خواب در مرکز پزشکیِ خواب در مینه‌سوتا در آمریکا، می‌گوید: «این پژوهش با تعداد کمی از افراد انجام شد، اما متغیر‌های زیادی از جمله تغییرات مغزی و عملکرد شناختی در آن در نظر گرفته شدند.»
دکتر کلا می‌گوید: «بعد از آنکه مشارکت‌کنندگان هفت روز کامل خوابیدند، برخی از وظایف شناختی به سطح اولیه بازگشته بود، اما همچنان برخی از وظایف شناختی شاملِ دقت به طور کامل در آن‌ها بازیابی نشده بود.»
دکتر راج داسگوپتا، استادیار پزشکی بالینی در دانشگاه کالیفرنیا جنوبی، می‌گوید: «این پژوهش نشان می‌دهد که چیز‌هایی مانند حافظه و سرعت پردازش‌های ذهنی حتی بعد از یک‌شب بی‌خوابی هم طول می‌کشد تا به سطح اولیه بازگردند.»
او توضیح می‌دهد: «به‌طور قطع، بخش‌های عمده بی‌خوابی را می‌توان جبران کرد، اما چیز‌هایی هستند که آنقدر‌ها سریع به حالت اولیه بازنمی‌گردند. برای همین است که باید ابتدا قرضِ بی‌خوابیِ خودتان را ادا کنید.»
ممکن است این پژوهش کوچک باشد، اما نتایج پژوهش‌های پیشین را بازتاب می‌دهد. پژوهشی که در یک آزمایشگاه انجام شد نشان داد افرادی که به مدت دو هفته کمتر از ۶ ساعت خوابیده بودند و خودشان فکر می‌کردند خیلی خوب عمل می‌کنند؛ در یک آزمونِ شناختی و واکنشی به اندازه افرادی که دو شبِ کامل دچار کم‌خوابی بودند، بد عمل کردند.
علتش آن است که مغز به چرخه نامنقطع خواب نیاز دارد تا بتواند مهارت‌های تازه را جذب کند؛ خاطره‌های مهم بسازد و بدنی را که در طول روز خسته و کوفته شده را ترمیم کند. بدن شما در طول خواب در سطح سلولی ترمیم و بازیابی می‌شود.
کم‌خوابی مزمن بر توانایی تمرکز، یادگیری چیز‌های تازه، خلاقیت، توان حل مسئله و تصمیم‌گیری اثر منفی می‌گذارد. حتی یک شب وقفه در خواب نیز اثرات منفی خود را دارد.
برطبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا، ۱۸ساعت بیداری آن‌چنان توانایی شما را مخدوش می‌کند که معادل مصرف الکل با غلظت ۰.۰۵درصد است. اگر ۲۴ساعت بی‌خوابی بکشید، این مقدار به ۰.۱۰درصد افزایش پیدا می‌کند.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۷ انجام شد نشان داد در افراد میان‌سال سالمی که فقط ۱شب دچار بدخوابی بودند، میزان پروتئین بتا-آملوئید خون که مسئول بیماری آلزایمر است، افزایش یافته بود. مطالعه دیگری که اخیراً انجام شده است نشان می‌دهد که افراد مسن‌تر که دچار بی‌خوابی شبانه هستند و شب‌ها چندبار از خواب بیدار می‌شوند، در معرض خطر ابتلا به بیماری فراموشی یا مرگ زودهنگام هستند.
بسته به سن‌مان نیاز به بین ۷ تا ۱۰ ساعت خواب شبانه داریم. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا بی‌خوابی را یک «مشکل سلامتیِ عمومی» می‌نامد، زیرا بی‌خوابی در ایجاد بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، ضعف عملکرد سیستم ایمنی، چاقی، افت میل جنسی، اختلال خلق، پارانویا، افسردگی، دیابت، سکته مغزی، بیماری قلبی، بیماری قلبی-عروقی، فراموشی و برخی از سرطان‌ها نقش دارد.
چه مدت طول می‌کشد تا از بی‌خوابی بهبود پیدا کنیم؟ کلا می‌گوید: «ما هنوز دقیقاً نمی‌دانیم. این مطالعه نشان می‌دهد که بعد از بی‌خوابی شبانه انجام برخی وظایف شناختی در افراد جوان دچار اختلال می‌شود. کلیدی‌ترین نکته آن است که در وهله اول نگذاریم دچار کمبود خواب شویم.»
کلا می‌گوید: «خواب باید در اولویت‌مان باشد و حداقل ۷ ساعت خواب شبانه داشته باشیم.» پرهیز از سیگار و نوشیدنی‌های الکلی، خوردن غذای سالم، ورزش منظم، فعالیتِ ذهنی، تنظیم فشار خون و کلسترول خون می‌توانند کیفیت خواب را بهبود ببخشند.
کنار گذاشتنِ گوشی هوشمند، خاموش کردن تلویزیون و ... به این امر کمک می‌کند.
