درگیری اصلی در منطقه بین ایران و عربستان است، اما ...

فرانسیس فوکویاما، نظریه‌پرداز مشهور علوم سیاسی در یادداشتی برای American Purpose نوشت: در اوایل سال ۲۰۱۰ که من برای اولین بار با پهپادها شروع به کار کردم، پیش‌بینی کردم که اگر می‌توانم یک پهپاد داشته باشم، هرکس دیگری نیز می‌تواند، و این تأثیرات بزرگی برای سیاست جهانی خواهد داشت.

به گزارش انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: در آن زمان، فناوری پهپادها تا حد زیادی توسط ایالات متحده و اسرائیل کنترل می‌شد، اما من متذکر شدم که گسترش وسیع آن و تغییر ماهیت درگیری‌های بین کشورها امری اجتناب ناپذیر است. معتقد بودم که از آن‌ها برای استفاده‌های خاص از جمله ترورهای هدفمند بکار گرفته خواهد شد و هنری سوکولسکی اخیراً پیش‌بینی کرده بود که می‌توان از آن‌ها علیه زیرساخت‌های حیاتی مانند نیروگاه‌های هسته‌ای استفاده کرد. هنوز هیچ یک از این تهدیدها عملی نشده است، اما فضای جهانی، دیگر توسط پهپادهای نظامی تغییر کرده است.

بازیگر اصلی این تحول، ترکیه، و در دوره رئیس جمهوری رجب طیب رجب اردوغان است. این کشور پهپادهای داخلی خود را تولید کرده و در چندین درگیری نظامی اخیر از آن‌ها به نحو احسن استفاده کرده است: لیبی، سوریه، در جنگ قره باغ بین ارمنستان و آذربایجان و جنگ با پ‌ک‌ک در داخل مرزهای خود. در این روند، این کشور خود را به یک بازیگر اصلی و قدرت منطقه‌ای با توانایی بیشتری در شکل دادن به نتایج درگیری‌ها در مقایسه با روسیه، چین و ایالات متحده ارتقا داده است.

پهپادهای ترکیه‌ای مانند بایراکتار تی‌بی۲ و عنقا-اس توسط بایکار ماکینه، شرکت صنایع دفاعی ترکیه به رهبری سلچوک بایراکتار، ساخته شد. انگیزه ایجاد پهپادهای تولید داخل ناشی از تحریم نظامی ایالات متحده در سال ۱۹۷۵ بود وعدم تمایل واشنگتن به فروش پهپادهای پیشرفته «پریدیتور» و «ریپر» به این کشور. موجب شد تا ترکیه پهپادهای «هرون» را از اسرائیل خریداری کند، اما متوجه شد که این رابطه نیز مشکل ساز است. با این وجود ساخت پهپادها برای ترکیه چندان هم سخت نشد و جدیدترین پهپادهای ترکیه نیز بسیار چشمگیر هستند. بایراکتار تی‌بی۲ می‌تواند ۲۴ ساعت در آسمان بماند و مأموریت‌های شناسایی و تهاجمی را انجام دهد.

کارآیی این سلاح‌ها اولین بار در مارس ۲۰۲۰ در خارج از مرزهای ترکیه در سوریه نشان داده شد؛ جایی که آنکارا به تلافی حمله سوریه با حمایت روسیه که منجر به کشته شدن ۳۶ سرباز ترکیه شد، حمله ویرانگری به نیروهای نظامی سوریه که در حال انتقال به استان ادلب در مرز ترکیه بودند انجام داد. تصاویر ویدئویی نشان می‌داد که آن‌ها خودروهای زرهی سوریه را یکی پس از دیگری از جمله بیش از ۱۰۰ تانک، نفربر زرهی و سیستم‌های دفاع هوایی را منهدم می‌کنند.

حمله سوریه به طور کامل متوقف شد و استان ادلب به عنوان پناهگاهی برای پناهندگان امن شد. سپس در ماه مه، پهپادهای ترکیه برای حمله به یک پایگاه هوایی در لیبی که توسط نیروهای ژنرال خلیفه حفتر مورد استفاده قرار می‌گرفتند استفاده شدند، این حمله با تحمیل تلفات سنگین به نیروهای حفتر که می‌خواستند طرابلس را تصرف کنند، پایان یافت.

سرانجام، در طول جنگ قره باغ در ماه سپتامبر، پهپادهای ترکیه که در ارتش آذربایجان علیه ارمنستان استفاده می‌شدند، تخمین زده شد که دست کم ۲۰۰ تانک، ۹۰ خودروی زرهی و ۱۸۲ قبضه توپ را منهدم کرد و این ارمنستان را مجبور کرد که از خاک آذربایجان خارج شود. این موضوع به یک افتخار ملی در ترکیه تبدیل شده است.

به نظر من ترکیه با استفاده از پهپادها قصد دارد ماهیت قدرت زمینی را تغییر دهد به گونه‌ای که ساختارهای موجود نظامی را تضعیف کند؛ به روشی که پیش‌تر درِدناوت‌ها ناوهای جنگی را منسوخ کرد؛ یا ناوهای هواپیمابر که ناوهای جنگی را در جنگ جهانی دوم منسوخ کرد. تسلیحات زمینی ترکیبی از آن نوع هستند که دو بار عراق را در جنگ‌های خلیج فارس شکست دادند و در آن تسلیحات زمینی با توجه به تانک‌ها ساخته می‌شدند و برتری آن‌ها به این دلیل بود که سال‌ها فقط یک تانک می‌توانست یک تانک دیگر را نابود کند.

یکی از واقعیت‌های کم شناخته شده در مورد جنگ خاورمیانه ۱۹۶۷ این بود که در حمله هوایی گسترده اسرائیل تنها چند تانک مصری از هوا منهدم شدند، زیرا ضربه زدن به یک هدف بسیار کوچک با هواپیما بسیار دشوار بود. در طی سال‌های بعدی، مهمات‌هایی با هدایت دقیق شروع به تولید انبوه شدند و هدف قرار دادن تانک‌ها بسیار آسان‌تر شد. اما آن‌ها هنوز هم به تسلیحات گران قیمتی مانند هواپیمای تهاجمی ای-۱۰ احتیاج داشتند و این به نوبه خود دفاع هوایی گران قیمتی را برای استفاده در برابر یک تجهیزات پیچیده طرف مقابل ضروری می‌کرد.

پهپادها اکنون این روند را به میزان قابل توجهی تغییر داده اند، زیرا نسبتاً ارزان هستند، هدف قرار دادن آن‌ها سخت است و بدلیل نبود خلبان، جان نیروی انسانی را نیز به خطر نمی‌اندازند. نظامیان در سرتاسر جهان اکنون در چالش هستند تا دریابند که چگونه از خود در برابر پهپادها دفاع کنند و مشخص نیست چه کسی در مسابقه تسلیحاتی بین پهپادها و اقدامات متقابل پهپادی پیروز خواهد شد. اما این احتمال وجود دارد که جهان آخرین جنگ مبتنی بر تانک خود را در طول جنگ ۲۰۰۳ عراق دید.

پهپادها برای ارتقاء ترکیه به عنوان یک قدرت منطقه‌ای در سال ۲۰۲۰ اقدامات زیادی انجام داده اند. این کشور اکنون نتایج سه درگیری را به طور قاطع شکل داده و گفته است که موارد مشابه بیشتری را انجام خواهد داد. خاورمیانه که به نظر می‌رسید در امتداد خطوط سنی و شیعه قطب‌بندی شده است و این دو مخالف اصلی، عربستان سعودی و ایران هستند، در واقع کاملاً چند قطبی است. ترکیه خود را به طور دائم با هیچ کشوری همسو نکرده است. این کشور در لیبی با قدرت‌های سنی مذهب کشورهای حوزه خلیج فارس مخالفت کرده است.

همزمان با حمله به نیروهای روسی در سوریه با خرید سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰ روسیه را در کنار خود قرار داده است و علی‌رغم ادامه عضویت در ناتو، از همسویی اهداف خود با واشنگتن امتناع ورزیده است. با این وجود پهپادهای بایراکتار تی‌بی۲ را نیز به اوکراین فروخته است که این امر می‌تواند در حل این درگیری روسیه و اوکراین کمک کند.

این پیامدهای خوبی به همراه داشته است. مداخله ترکیه در سوریه آوارگانی که در استان ادلب پناهنده شده بودند را نجات داد. اگر اسد در بازپس گیری این استان موفق می‌شد، یک بحران بزرگ دیگر پناهندگی با پیامدهای بزرگ برای اروپا ایجاد می‌شد. معلوم نیست اگر ژنرال حفتر طرابلس را اشغال می‌کرد، موضع جهانی نسبت به آن چه می‌شد.

از طرف دیگر، مداخله ترکیه در قره باغ کوهستانی یک بحران گسترده پناهجویان را برای ارامنه ایجاد کرد، اما از سویی دیگر به بحران یک میلیون آواره آذربایجانی پایان داد. ماهیت چند جانبه درگیری‌های خاورمیانه حل آن‌ها را دشوارتر می‌کند و یکی از دلایلی است که پس از نزدیک به یک دهه جنگ داخلی سوریه همچنان ادامه دارد.

بسیاری از منتقدان سیاست‌های پهپادی آمریکا هنوز هم در جهانی زندگی می‌کنند که فکر می‌کنند آمریکا و اسرائیل اصلی‌ترین کاربران این فناوری هستند. اما آن جهان در حال حاضر وجود ندارد و به سرعت جای خود را به جهانی می‌دهد که در آن پهپادها به سلاح‌های اصلی میدان جنگ تبدیل می‌شوند. آنچه که در طی ده سال آینده به نظر می‌رسد پیش‌بینی هرکسی باشد.