آیا دوچرخه سواری بانوان جرم است؟

فرارو- اواخر زمستان سال ۱۳۹۴ طرح سه شنبه‌های پاک در کرمانشاه و شهر‌های غربی کشور کلید خورد طرحی که هدفش جلب مشارکت‌های مردمی برای کاهش آلودگی هوای کشور بود. ایده پردازان سه شنبه‌های پاک می‌خواستند مردم یک روز در هفته را بدون خودرو از خانه‌ها یشان بیرون بیایند و به جای استفاده از وسایل نقلیه آلاینده از وسایل مکانیکی مانند دوچرخه استفاده کنند.

این طرح از همان ابتدا با حمایت نهاد‌های دولتی مختلف هم رو به رو شد و تشویق شرکت کننده‌ها در این طرح چنان بالا گرفت که کم‌کم سه شنبه‌های پاک در شهر‌های مختلف کشور فراگیر شد تا جایی که بسیاری از مردم و حتی مسئولین صبح‌های سه‌شنبه با دوچرخه سر کار خود حاضر می‌شوند.

اما آنچه دوباره بحث دوچرخه سواری زنان را به صدر اخبار رسانده نظر دادستان عمومی و انقلاب اصفهان در خصوص این مسئله است. دادستان اصفهان ۲۴ اردیبهشت ماه اعلام کرد که طبق قانون دوچرخه سواری بانوان در فضا‌های عمومی حرام است و به نیروی انتظامی اعلام‌شده که اگر مواردی از دوچرخه سواری بانوان در سطح شهر دیده شد، اول خیلی محترمانه تذکر بدهند و اگر فرد مدارک هویتی دارد از او بگیرند و در غیر این صورت دوچرخه فرد را توقیف کنند.

اعلام نظر دادستان اصفهان با واکنش‌های زیادی از سوی مقامات دولتی و برخی از نمایندگان مجلس مواجه شد و معصومه ابتکار معاونت زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری گفت که دوچرخه سواری بانوان در فضا‌های ورزشی قطعاً ممنوع نیست زیرا که بحث ورزش است.

 

ابتکار در ادامه تصریح کرد که دوچرخه موتور نیست که بگوییم گواهینامه لازم دارد، از قدیم خانم‌ها برای تردد از دوچرخه استفاده می‌کردند و قانونی نداریم که دوچرخه سواری خانم‌ها را ممنوع کرده باشد.

به جز مقامات دولتی برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز از موضع دادستان اصفهان انتقاد کرده و این حکم را خلاف قانون ارزیابی کرده اند. 

 

محمد جواد فتحی عضو کمیسیون قضایی مجلس در گفت و گو با تابناک گفت: در هیچ جای قانون ما، دوچرخه سواری بانوان جرم انگاری نشده است و این که دادستان بخواهد در این موضوع ورود کند به نظر می‌رسد که یک تفسیر موسع از قوانین کیفری داشته و این تفسیر حتماً تفسیر غلطی است.

حال سوال این است که آیا اساساً قانون گذار برای دوچرخه سواری زنان محدودیتی قائل شده است و آیا دوچرخه سواری بانوان جرم است؟

برای پاسخ به این سوال ابتدا لازم است بررسی کنیم که براساس قانون مجازات اسلامی جرم چیست؟

تعریف جرم در قانون مجازات اسلامی
به موجب ماده ۲ قانون مجازات اسلامی هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد، جرم محسوب می‌شود؛ بنابراین اولین چیزی که در تعریف جرم باید مد نظر قرار دهیم این است که جرائم باید در قانون، مشخص و تعریف شده باشند یعنی تا رفتاری به موجب قانون مجازات اسلامی جرم انگاری نشده باشد هر قدر هم که زشت و قبیح باشد نمی‌توان با مرتکبان آن به عنوان مجرم برخورد کرد و مانع انجام آن کار شد، چون ممنوع کردن هر رفتاری نیازی به مجوز قانونی دارد.

از سوی دیگر ماده ۱۲ قانون مجازات اسلامی مقرر می‌دارد حکم به مجازات و اجرای آن باید از طریق دادگاه صالح، به موجب قانون و با رعایت شرایط و کیفیات مقرر در آن باشد. در واقع این اصل که به اصل قانونی بودن مجازات و دادرسی معروف است می‌خواهد بگوید که هیچ فرد یا نهادی حق تعقیب و مجازات اشخاص را خارج از قانون ندارد.

 

با توجه به توضیحات فوق وقتی به قوانین موضوعه ایران مخصوصاً قانون مجازات اسلامی مراجعه و دقت می‌نماییم متوجه می‌شویم قانون گذار در هیچ یک از مواد قانونی به صورت صریح و روشن دوچرخه سواری زنان را جرم انگاری نکرده پس طبق قانون هیچ مرجع و نهادی تکلیفی در جهت جلوگیری و برخورد با آن را ندارد.

 

از سوی دیگر در نظریه ۷/۵۱۵۲ مورخ ۷۹/۶/۵ اداره حقوقی قوه قضاییه آمده است با توجه به اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها، چون جهت استفاده از کراوات، دوچرخه سواری دختران در خیابان‌های اصلی و نحوه اصلاح موی سر پسران در قوانین موضوعه مجازاتی در نظر گرفته نشده است لذا اعمال مذکور قانوناً جرم تلقی نمی‌شوند.

نظر برخی از مراجع در خصوص دوچرخه سواری بانوان
درباره نظر مراجع تقلید درزمینه دوچرخه سواری زنان هم حرف و حدیث‌های زیادی وجود دارد و افراد، بسته به نظر و سلیقه خودشان نقل قول‌های مختلفی می‌کنند، درحالی‌که شماره تماس دفتر مراجع به راحتی قابل دسترس است و می‌توان بدون واسطه، نظر آن‌ها را درباره هر موضوعی از نماینده ایشان پرسید که در ادامه به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌شود.

پاسخ گوی دفتر مقام معظم رهبری در پاسخ به پرسش «وقایع‌اتفاقیه» درباره حکم دوچرخه سواری زنان بالغ می‌گوید: نظر حضرت آقا درباره سواری به طور کلی یکی است. ایشان درباره دوچرخه سواری، موتورسواری و... می‌فرمایند در صورتی که به‌گونه‌ای نباشد که جلب نظر نا محرم شود یا مفسده‌ای به آن مترتب نباشد جایز است، بنابراین باید شخص توجه کند که در چه شرایطی اقدام به دوچرخه سواری می‌کند و این کار چه صورتی دارد اگر نکات گفته شده رعایت شود، جایز است.

نماینده دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی هم به همان پرسش، این‌طور پاسخ می‌دهد: از نظر آیت‌الله مکارم شیرازی، دوچرخه سواری فی نفسه ایرادی ندارد و جایز است، اما بر مؤمن واجب است از خطر و مفسده احتمالی بپرهیزد، بنابراین اگر کسی احساس کند در صورت دوچرخه سواری یا هر کار دیگری ضرری به او وارد می‌شود یا احتمال رخ دادن گناه بالاست باید خودداری کند و در غیر این صورت دوچرخه سواری جایز است.