«جهان‌نما» بلای جان «نقش‌جهان»

فرارو- ماجرای تخریب و آسیب رسانی به بنا‌های تاریخی در اصفهان هر روز وارد فاز جدیدی می‌شود، یک روز اثرات تخریبی مترو اصفهان و تاثیرات منفی این طرح در بافت شهری مطرح می‌شود، روز دیگر داستان برج جهان نما به میان می آید و وضعیت مبهم میدان نقش جهان در اذهان متبادر می‌گردد.

به گزارش فرارو؛ این روز‌ها اما نوبت به برج جهان نما رسیده است تا دوباره به صدر اخبار بازگردد، داستان فرسایشی بلندای این برج و از بین رفتند گستره دیدی در میدان نقش جهان جزء قصه‌های خواندنی سوء مدیریت و بی برنامگی در ایران است. 

شهرداری اصفهان با وجود تلاش شماری از مسئولان استانی و کشوری برای تخریب طبقه فوقانی برج جهان‌نما تاکنون اقدام خاصی نکرده و با ادامه این روند احتمال حذف این اثر بی نظیر تاریخی از فهرست یونسکو بسیار زیاد است.

ارتفاع برج جهان‌نما که در حاشیه یکی از خیابان‌های اطراف میدان امام اصفهان قرار گرفته است از جمله موضوعاتی است که در چند سال اخیر توجه یونسکو را به خود جلب کرده است چنانکه ‌آنان در خصوص تخریب چند طبقه فوقانی این بنای تاریخی به ایران هشدار دادند و در نهایت در سال 2004، مصوب شد 12 متر در شرق و 24 متر از غرب این ساختمان تخریب شود که با پیگیریهای به عمل آمده این مصوبه به چهار طبقه ختم به خیر شد.

این در حالی است که شهرداری اصفهان با تخریب سه طبقه از این برج اعتقاد دارد اکنون جهان‌نما دیگر مشکلی ندارد و علاوه بر آن سازمان میراث فرهنگی باید در صورت تمایل برای تخریب آن مبلغی را به شهرداری پرداخت کند و پس از تملک این طبقه اقدام به تخریب آن نماید.

رئیس شورای شهر اصفهان در این خصوص با اظهار بی اطلاعی از تخریب طبقه آخر برج جهان نما گفت: «به هیچ عنوان اجازه نمی‌دهیم تعدیلی صورت گیرد.» عباس حاج رسولی‌ها ادامه داد: «پروژه جهان‌نما مربوط به دوران قبل از شکل گیری شوراهاست و از طرف دیگر بر این باور هستم که تخریب یک طبقه دیگر از برج جهان نما حرفی شیطنت آمیز است.»

همچنین رئیس شورای شهر اصفهان بر این باور است که جهان نما تاثیری بر روی میدان نقش جهان ندارد ولی در عین حال آنچنان در این رابطه فضاسازی شده که مسئولانی که به اصفهان سفر می‌کنند بر این باورند که گویی جهان نما در میدان امام خمینی (ره) ساخته شده است در حالیکه اکنون دیگر حتی از پله دوم مسجد شیخ لطف الله نیز برج جهان نما دیده نمی شود. رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه داد: «شهرداری برای ساخت برج جهان نما پروانه داشته و اگر قرار است تخریبی صورت گیرد باید هزینه آن پرداخت شود.» 

رئیس شورای شهر اصفهان پیرامون تصمیم ضرب الاجل یونسکو برای تخریب برج جهان‌نما خاطرنشان کرد: «ما یونسکو نمی شناسیم و به یونسکو کاری نداریم و شایسته نیست که آنها بخواهند میدان نقش جهان را به سبب برج جهان نما از فهرست آثار جهانی حذف کنند.»

شاید هنگامی که در سال 75 شهرداری اصفهان به مرکز تجاری فرهنگی در کمیسیون ماده پنج پیشهاد ساخت این برج را ارائه کرد کسی تصور نمی نمود که بیش از 13 سال بعد ساخت این برج به معض بزرگ میراث فرهنگی ایران تبدیل شود. برج جهان‌نما ساختماني به ارتفاع 50 متر است که در 700 متري ميدان نقش جهان با خراب شدن کاروانسراي صفوي تحديد ساخته شده است.

اما ساخت این برج باعث شده است که امکان حذف میدان امام اصفهان از فهرست آثار جهانی هر روز تشدید شود. میدانی که در دوره‌ شاه‌ عباس‌ اول‌ بنا شده‌ و طول‌ آن‌ از شمال‌ به‌ جنوب‌ بالغ‌ بر 500 متر و عرض‌ آن‌ 165 متر است‌. در اطراف‌ اين‌ ميدان‌، مسجد عباسي‌ ( مسجد امام )، مسجد شيخ‌ لطف‌ الله، عمارت‌ عالي‌قاپو و سردر قيصريه‌ قرار گرفته‌ است‌. اين‌ ميدان‌ در دوره‌ شاه‌ عباس‌ اول‌ و جانشينان‌ او، محل‌ برگزاري‌ جشن‌ها، بازي‌ چوگان‌، رژه‌ قشون‌ و‌ نمايش‌‌ بوده‌ است.

ميدان نقش جهان يکي از بزرگترين ميادين جهان است و در تاريخ 8 بهمن 1313 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد. اين ميدان به علت ارزش هاي منحصر به فرد تاريخي در سال 1979 در فهرست ميراث جهاني قرار گرفت و از آن تاريخ تا امروز نام ميدان نقش جهان همراه اصفهان در دنيا ثبت شد.

آغاز ماجرا
ماجرای برج جهان نما و تاثیرات منفی ساخت آن بر چشم انداز میدان امام زمانی مورد توجه قرار گرفت، که در سال 1380 عده ای از بازرسان یونسکو با حضور در ایران این میراث ملی و جهانی را در زمره میراث‌های در خطر تشخیص دادند آنها که از پله سوم مسجد شيخ لطف‌الله انتهاي برج جهان‌نما را از ميدان نقش جهان مشاهده کردند، اعلام کردند خط آسماني و منظر تاريخي و فرهنگي ميدان نقش جهان مخدوش شده است و در صورتي که دولت ايران نسبت به تعديل برج جهان‌نما اقدام نکند، ميدان ثبت جهاني نقش جهان در فهرست ميراث در خطر قرار مي‌گيرد.

ساخت و ساز در برج جهان نما بر خلاف تمام تذکرات سازمان ميراث فرهنگي و ديگر مديران کشوري ادامه يافت تا سرانجام گروهي از متصديان برنامه ريزي شهري فرانسه به همراه کارشناساني از ايکوموس ( انجمن بين المللي سايت ها و بنا هاي تاريخي ) از طرف کميته ميراث در تاريخ 4 تا 11 ژولاي 2002 (مردادماه سال 81 ) از محل ميدان نقش جهان و شهر اصفهان بازديد كردند. اين گروه در پايان اين سفر اعلام كردند که شهر اصفهان نياز مند يک برنامه ريزي شهري جامع همراه با کنترل ارتفاع ساختمان ها است.

اين گروه پس از بازديد از ميدان نقش جهان و برج جهان نما اظهار داشتند که ميدان نقش جهان را نمي توان منفرد و مجزا از اطراف آن ديد و آنچه که در قالب بافت تاريخي اصفهان مانند کمربندي دور تادور ميدان نقش جهان را در بر گرفته موضو عي است که بايد مورد توجه قرار گيرد. اين گروه در پايان به منظور حفاظت از ميدان نقش جهان، راي به تخريب 4 طبقه از برج جهان نما داد.

کميته ميراث جهاني در بيست و هفتمين جلسه خود در پاريس موضوع جهان نما را مورد بررسي قرار مي دهد و نتيجه اين جلسه به صورت مکتوب توسط «فرانسيسکو باندارين»، مدير مرکز ميراث جهاني براي احمد جلالي نماينده دايم ايران در يونسکو ارسال مي شود. در اين نامه آمده است:« بر اساس راي نهايي اين کميته دولت ايران تا اول فوريه 2004 مهلت دارد تا آخرين گزارشات در مورد وضعيت حفاظتي ميدان نقش جهان را به مرکز جهاني يونسکو ارسال کند تا در اجلاس 2004 يونسکو بر اساس گزارشات ارسالي درمورد ميدان نقش جهان تصميم گيري شود.»

سازمان جهاني يونسکو ضمن اظهار نگراني از احداث ساختمان جهان نما در حريم ميدان امام، هشدار داد که ميدان امام – نقش جهان – را در فهرست ميراث در خطر قرار خواهد داد. اوايل بهمن ماه سال 84 کوچيرو ماتسورا، مدير کل سازمان جهاني يونسکو سفري به اصفهان انجام داد و در اين سفر تهديد يونسکو مبني بر قرار دادن ميدان نقش جهان در فهرست آثار جهاني را جدي قلمداد كرد و از مسئولان شهر اصفهان و مقامات دولتي ايران مي خواهد تا موضوع را به نحوي حل و فصل نمايند.

پس از پايان اين سفر؛ سيد محمد خاتمي رئيس جمهوري وقت که همراه ماتسورا به اصفهان سفر کرده بود در نامه اي از رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري وقت خواست تا در صورتي که يونسکو بدون تعديل برج جهان نما راضي به برگشت از نظر خود مي شود اين موضوع را پيگيري کند. اما پس از آن در سفر ديگري که رئيس جمهور وقت به فرانسه انجام مي دهد ماتسورا را ملاقات کرده و نتيجه اين ملاقات را در نامه اي به رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اين گونه ذکر مي کند: «از صحبت هايي که با مدير کل سازمان يونسکو داشته ام اين گونه به نظر مي آيد که يونسکو تنها در صورت تعديل برج جهان نما به موضوع ميدان نقش جهان پايان مي دهد.»

اما با پایان کار دولت خاتمی و آغاز کار دولت نهم و پس از آن دولت دهم نه تنها مسئله حل نشد بلکه هر روز ابعاد گسترده تری به خود گرفت و با وجود این که این برج بار‌ها تعدیل شده است اما داستان خاتمه پیدا نکرده است و اعتراضات به وضعیت نا مناسب میدان امام ادامه دارد.