راز «بختک» چیست؟

ممکن است بارها برایتان اتفاق افتاده باشد که نیمه شب از خواب بیدار شوید و احساس کنید جسمی روی بدنتان سنگینی می‌کند و نتوانید حرکت کرده یا فریاد بزنید. این پدیده رایج «فلج خواب» نام دارد.

به گزارش ایسنا، این اختلال ترسناک خواب که "پاراسومنیا" نیز نامیده می‌شود یکی از قدیمی‌ترین اختلالات شناخته شده در خواب است. از نشانه‌های این اختلال شایع که عموما خوش خیم است زمان‌های کوتاهیست که در آنها در حالیکه فرد کاملا آگاه و بیدار است قدرت حرکت و تکلم خود را از دست می‌دهد.

همچنین این اختلال با توهمات ترسناک همراه است. به عنوان مثال می‌توان به توهمات مزاحم که شخص در آن احساس می‌کند وجودی شیطانی و تهدید کننده حضور دارد، توهمات بختک که در آن شخص احساس می‌کند ماهیتی او را به پائین فشار داده و سعی در خفه کردن او دارد، توهمات حرکتی که در آنها شخص احساس شناور بودن یا پرواز کردن و حتی احساس خارج شدن روح از جسم و مشاهده وقایع از بالا را دارد، اشاره کرد.

بر اساس مطالعه‌ای جدید که در مجله تحقیقات خواب منتشر شده است، بطور معمول فلج خواب در یکی از مراحل اولیه خواب، میانه خواب یا کمی قبل از زمان بیدار شدن فرد رخ می‌دهد که شایع‌ترین نوع آن در مرحله میانی خواب و معمولا یک تا سه ساعت پس از به خواب رفتن فرد به وقوع می‌پیوندد.

در حقیقت مشاهدات و احساسات ناشی از فلج خواب می‌تواند آنقدر واقعی به نظر برسد که شخص فکر کند در حال تجربه‌ای ماوراءالطبیعه است و به گفته محققان گاهی نیز این تجربیات که اکثرا ناشی از توهمات حرکتی هستند ممکن است برای فرد خوشایند باشد و در واقع نوع این توهمات بیشتر به شخصیت فردی که آن را تجربه می‌کند، بستگی دارد.

به طور کلی در خلال مرحله رویا که به عنوان مرحله حرکت سریع چشم (REM) شناخته می‌شود، عضلات اسکلتی بدن ما فلج و بی حرکت هستند. در طول فلج خواب، مغز یا بخش‌هایی از مغز بیدار و هوشیار می‌شود در حالیکه باقی بدن هنوز بی حرکت است. در عین حال توهمات ناشی از این اختلال به قدری طبیعی است که مرز بین واقعیت و رویا برای فرد مبتلا غیر قابل تشخیص می‌شود.

بر اساس اطلاعات موجود، ۷.۶ درصد از جمعیت جهان حداقل یکبار در طول زندگی خود این پدیده را تجربه کرده‌اند که این رقم با توجه به ناشناخته بودن این پدیده می‌تواند بسیار بالاتر هم باشد.

علت اصلی این پدیده و خطرات اصلی ناشی از چنین تجربیاتی هنوز ناشناخته است اما به طور کلی افرادی که سلامت خواب ضعیف دارند، به عنوان مثال بیش از اندازه یا کمتر از حد معمول می‌خوابند، شانس بیشتری برای تجربه فلج خواب دارند.

بطور خاص، خواب‌های کمتر از شش ساعت یا بیشتر از ۹ ساعت و چرت زدن‌های بیش از دو ساعت احتمال وقوع این پدیده را افزایش می‌دهد. همچنین افرادی که برای به خواب رفتن بیش از نیم ساعت زمان صرف می‌کنند، شانس بیشتری برای تجربه این پدیده دارند.

اگرچه هیچ رابطه کلی میان فلج خواب و آسیب‌های روانی دیگر وجود ندارد اما افرادی که بیشتر دچار اضطراب اجتماعی هستند نیز احتمال بیشتری برای تجربه فلج خواب دارند.

به گزارش مدیکال نیوز تودی، اگرچه استراتژی‌های جلوگیری از فلج خواب عموما پایه علمی ندارند اما روش‌هایی برای جلوگیری از این پدیده پیشنهاد می‌شود که اغلب بطور تجربی تایید شده‌اند.

بطور مثال تلاش برای خواب منظم و بدون انقطاع، نخوابیدن به پشت، پرهیز از مصرف دخانیات و الکل، تکنیک‌های ریلکس کردن عضلات و مدیتیشن، تلاش برای تکان دادن انگشتان دست و پا به هنگام وقوع فلج خواب و معالجه مشکلات رفتاری شناختی از جمله راهکارهای پیشنهادی برای جلوگیری از وقوع فلج خواب است.