عکس می‌گیرم، پس هستم!

یادداشت دریافتی¹- رحمت مهدوی²؛ یکی از پدیده های چند سال اخیر جامعه یا به عبارتی «معضلات اجتماعی» که با گسترش روزافزون شبکه های مجازی اتفاق افتاده، «پدیده سلفی» گرفتن است که بعضا به واقع، معضلاتی را نیز گریبانگیر جامعه کرده است.

در نگاه برخی از جامعه شناسان و صاحبنظران تلاش برای «دیده شدن» یکی از دلایل مهم این امر است. یعنی افراد بواسطه گسترش روزافزون شبکه های مجازی اجتماعی، فاصله خود را برای دیده شدن در یک سطح عمومی و فراگیر، یک «کلیک» ساده بر روی «گوشی های» خود می ببیند. در واقع دیگر هیچگونه نیازی برای تلاش و کوشش برای دیده شدن احساس نمی شود، به عبارتی بخشی از افراد جامعه نیاز بههمت والا برای تبدیل شده به«چهره» در حوزه های مختلف علمی، فرهنگی ورزشی، هنری، سیاسی و....را ضروری نمی بییند.

جدا از عامل فوق به نظر می رسد بیراه نباشد به این پدیده در ارتباط با عوامل دیگری همچون بحث «بیکاری» به عنوان یکی از مهمترین معضلات جامعه پرداخته شود. با مروری به حادثه اخیر «ساختمان پلاسکو» و مراسم تشییع برخی چهره هادر روزهای غیر تعطیل می تواند موید و اثبات کننده این مطلب باشد که صرفا انداختن چند «سلفی» دلیل ازدحام های اینچنینی برای «دیدن شدن» نیست.

در شهرهایی بزرگی چون تهران که انجام برخی کارهای روزمره و ضروری برای افراد صاحب شغل، نیازمند چندین ساعت مرخصی کاری است، سبب می شود که قریب به اکثریت افراد شاغل در موسسات دولتی و خصوصی از حضور در چنین مراسماتی سرباز زنند، و از حق قانونی مرخصی خود برای انجام کارهای ضروری استفاده نمایند که بعضاً شاید کار مهمی را به هفته ها و ماه ها بخاطر کمبود مرخصی به عقب بندازند.

در حادثه اخیر و دیگر اتفاقهای چند سال گذشته که شاهد خیل حضور اجتماعات مردم بودیم، شاید به جرأت گفت، برای توجیه این امر، پدیده «دیده شدن» را در نظر گرفتن، بیشتر پاک کردن صورت مسئله باشد تا یک واقعیت. آیا تا به حال به این قضیه پرداخته شده است که چند درصدِ این طیف از مردم از مسئله بیکاری رنج می برند؟

آیا به واقع اگر همین بخش از جامعه در نهادهای دولتی یا خصوصی مشغول به امری بودند می توانستند به راحتی، ساعتها وقت خود را برای گرفتن عکس از یک اتفاق یا مراسم بگذراند؟

هر چند بحث «دیده شدن» همچنان می تواند از دلایل مهم این امر (رواج سلفی) در جامعه باشد که سبب از بین رفتن بسیاری از سرمایه های اجتماعی همچون حس نوع دوستی، همکاری و .... شده است اما به نظر می رسد برای رسیدن به یک آسیب شناسی مطلوب و معطوف به نتیجه موثر که در دستورکار نهادهای خاص و مربوطه قرار گیرد، پرداختن به عوامل دیگر همچون مسئله بیکاری نیز باید بیش از پیش مورد توجه صاحب نظران به ویژه جامعه شناسان قرار گیرد.

دلیل دیگر این امر، به نظر می رسد شکل گیری یک نوعنیاز به «تفریح دسته جمعی» در جامعه است که نسبت به آن بی تفاوتی های جدی و اساسی شده است. با گسترش انواع فشارهای زندگی بواسطه سبک و زندگی مدرنیته در شهرهای بزرگ و عدم فضاهای مناسب تفریحی و در دسترس عموم مردم، سبب شده است که بخشهایی از جامعه از طبقات مختلف از فرصت های بوجود آمده برای گردهم آمدن در یک «اجتماع انسانی» نهایت استفاده را بردهو بواسطه حضور در آن بتوانند بسیاری از هیجانات درونی خود را بروز دهند.

در چنین حالتی این امر بیش از هر امر دیگر باید مورد توجه مسولین شهری برای فراهم کردن مکان های مناسب تفریحی برای عموم مردم که در آن بتوانند به صورت جمعی حضور یابند قرار بگیرد. در حال حاضر که وجود ورزشگاه ها و سینماها می توانست جای این خلا را پر کند به دلیل همین معضل بیکاری و نبود منبع درآمد مناسب در کنار برخی عوامل دیگر باعث عدم استقبال کافی مردم می شود.

حضور مردم در نمایشگاه کتاب خود مثال عینی این قضیه است که مردم در آن حضور می یابند چرا که بدون صرف هزینه خاصی است. انبوه مردم را در این نمایشگاه به خاطر همگانی و عمومی (عدم تخصصی بودن نمایشگاه) بودن شاهدیم بدون آنکه مستلزم پرداخت هزینه خاصی باشند.

---

1. این یادداشت در روزنامه ستاره صبح منتشر شده است