فرارو- در تاریخ ۱۱ مارس، ایالات متحده پیشنهاد آتش‌بسی ۳۰ روزه را به اوکراین ارائه داد که پس از مشورت‌ها، اوکراین با پذیرش آن موافقت کرد. این پیشنهاد که منوط به اقدام مشابه روسیه بود، گامی مهم در کاهش تنش‌ها و ازسرگیری کمک‌های نظامی از سوی آمریکا به اوکراین به شمار می‌رفت. مذاکرات در جده ادامه یافت و بر تضمین‌های امنیتی و بازگشت کمک‌ها تأکید شد. این آتش‌بس فرصتی برای اوکراین فراهم کرده تا نیرو‌های خود را تجدید کند و موقعیت خود را در برابر روسیه تقویت نماید.
به گزارش فرارو به نقل از نشریه اکونومیست، در قلب میدان جنگ، اوکراین بار‌ها توانسته است به‌طور معجزه‌آسایی، فاجعه‌هایی که در آستانه وقوع بودند را به پیروزی‌های نسبی تبدیل کند. حال این کشور ممکن است در عرصه دیپلماتیک نیز موفقیتی مشابه به‌دست آورد؛ موفقیتی که در تاریخ ۱۱ مارس به وقوع پیوست؛ زمانی که ایالات متحده پیشنهاد آتش‌بس «فوری» ۳۰ روزه را مطرح کرد و اوکراین به پذیرش آن رضایت داد.
پیشنهاد توقف درگیری‌ها که منوط به اقدام مشابه از سوی روسیه شده بود، به‌عنوان گامی اساسی در کاهش تنش‌ها مورد استقبال قرار گرفت. این تصمیم نه‌تنها به کاهش خشونت‌ها کمک کرد، بلکه زمینه ازسرگیری ارسال تسلیحات و اطلاعات از ایالات متحده به اوکراین را فراهم ساخت. این تحول ممکن است برگ برنده‌ای باشد که ورق بازی را به‌طور جدی به نفع اوکراین در برابر کرملین برگرداند. «مارکو روبیو»، وزیر خارجه آمریکا در این خصوص اظهار داشت: «ما اکنون این پیشنهاد را به روس‌ها ارائه خواهیم داد و امیدواریم که آنها آن را بپذیرند؛ بپذیرند که صلح را انتخاب کنند.» او همچنین تأکید کرد: «اکنون توپ در زمین آنهاست.»
از تاریخ ۲۸ فوریه، پس از درگیری لفظی تلویزیونی میان «ولودیمیر زلنسکی»، رئیس جمهور اوکراین و دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا روابط اوکراین و ایالات متحده وارد فاز تنش و تیرگی شد. در آن گفتگوی جنجالی، رئیس‌جمهور آمریکا با تندخویی به مهمان اوکراینی خود حمله کرد و او را به عدم تمایل به صلح متهم ساخت. به دنبال این برخورد، ترامپ دستور اخراج هیئت اوکراینی از کاخ سفید را صادر کرد؛ اقدامی که نشان‌دهنده تغییر ناگهانی در روابط دو کشور بود. تنها چند روز پس از این حادثه، ایالات متحده تصمیم به توقف ارسال تسلیحات و اطلاعات حیاتی به اوکراین گرفت. این اطلاعات که شامل جزئیات مربوط به حملات راهبردی با بُرد بلند می‌شد، از جمله مهم‌ترین منابع پشتیبانی برای اوکراین در میدان جنگ به شمار می‌رفت.
در واکنش به این تحولات، ولودیمیر زلنسکی به سرعت اقدام به ترمیم شکاف ایجاد شده کرد. در تاریخ ۴ مارس، او نامه‌ای به دونالد ترامپ نوشت و اختلاف به وجود آمده را «تأسف‌آور» خواند؛ در حالی که بار دیگر تأکید کرد که همچنان به‌دنبال دستیابی به صلح است. رئیس‌جمهور اوکراین در این نامه همچنین پیشنهاد آتش‌بس جزئی را مطرح کرد که بر توقف حملات متقابل از طریق هوا یا دریا متمرکز بود. در همین حال، رهبران بریتانیا و فرانسه به‌طور غیررسمی و پشت‌پرده وارد عمل شدند تا این بحران دیپلماتیک را کاهش دهند.
محل دیدار برای مصالحه که در یک زمین بی‌طرف در جده و با میانجی‌گری عربستان سعودی برگزار شد، به نظر می‌رسید بیشتر مناسب گفت‌و‌گو‌های رقبای دیرینه باشد تا متحدانی که درگیر جنگی طولانی هستند. این فاصله‌گیری از سیاست‌های پرتنش واشنگتن می‌توانست زمینه‌ای فراهم کند تا مذاکرات در فضایی آرام‌تر و مستقل‌تر از رقابت‌های قدرت‌های جهانی به پیش بروند. این نکته به‌ویژه در شرایطی برجسته می‌شد که تنش‌ها در اردوگاه ترامپ به اوج خود رسیده و اختلافات جدی در خصوص جهت‌گیری سیاست خارجی «اول آمریکا» او به وجود آمده بود.
اگر درگیری‌های پیشین در کاخ سفید عمدتاً نتیجه اقدامات «جی‌دی ونس»، معاون رئیس‌جمهور با سابقه دشمنی با اوکراین بود، این بار ترمیم وضعیت بر عهده «مارکو روبیو»، وزیر خارجه و مایک والتز، مشاور امنیت ملی گذاشته شد؛ دو محافظه‌کار تندروی قدیمی که هر کدام با استراتژی‌های خاص خود شناخته می‌شوند. حتی حمله پهپادی به مسکو که اوکراین مدعی شد پالایشگاهی در این شهر و چند هدف حساس دیگر را هدف قرار داده است نیز نتوانست روند مذاکرات را متوقف کند.
مذاکرات در جده ساعت‌ها ادامه یافت و در ابتدا، اوکراینی‌ها با پیشنهاد آتش‌بس جزئی که از سوی ولودیمیر زلنسکی مطرح شده بود، وارد بحث شدند. این پیشنهاد شامل توقف حملات متقابل در مناطق خاصی از خطوط مقدم بود. در مقابل، آمریکایی‌ها پیشنهاد آتش‌بس کامل برای مدت ۳۰ روز را ارائه دادند؛ پیشنهادی که در صورت توافق طرفین می‌توانست تمدید شود. پس از مشورت با زلنسکی، هیئت اوکراینی موافقت خود را اعلام کرد و وارد مرحله جدیدی از مذاکرات شدند؛ اما موضوع اصلی بحث به بازگشت کمک‌های نظامی و به اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس کشیده شد. تنها چند ساعت پس از پایان نشست‌ها، یک ژنرال آمریکایی تأیید کرد که پشتیبانی مجدداً از سر گرفته خواهد شد. این خبر توسط ژنرال «پاولو پالیسا»، معاون دفتر ریاست جمهوری اوکراین اعلام شد.
جزئیات دقیق توافق حاصل‌شده هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته است، اما بیانیه مشترک منتشر شده به‌وضوح بر «اهمیت تلاش‌های انسانی» به‌عنوان بخش اساسی فرایند صلح تأکید کرده است. این تأکید به‌ویژه در طول آتش‌بس مذکور شامل اقدامات حساسی مانند تبادل اسرای جنگی، آزادی بازداشت‌شدگان غیرنظامی و بازگشت کودکان اوکراینی که به‌طور اجباری منتقل شده‌اند، می‌شود.
علاوه بر این، طرفین توافق کردند که به‌زودی به‌منظور تقویت اقتصاد این کشور و تضمین رفاه و امنیت بلندمدت آن یک توافق جامع برای توسعه منابع معدنی حیاتی اوکراین امضا کنند. در ابتدا، این توافق‌نامه قرار بود در دیدار شکست‌خورده کاخ سفید به امضاء برسد، اما اکنون طرفین در پی رسیدن به توافق نهایی هستند که گفته می‌شود شامل صد‌ها صفحه جزئیات است. جزئیات دقیق این توافق هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، اما آنچه که از آن نمایان است، این است که ترامپ این توافق را نه تنها به‌عنوان جبران حمایت‌های گذشته آمریکا از اوکراین می‌بیند، بلکه آن را به‌عنوان تضمینی ضمنی برای دفاع از منافع اقتصادی آمریکا در این کشور معرفی کرده است.
ولودیمیر زلنسکی تا به امروز با هرگونه آتش‌بس بدون تضمین‌های امنیتی صریح از سوی آمریکا مخالفت کرده است. نگرانی اصلی او این است که روسیه از هرگونه توقف موقتی در درگیری‌ها برای تجدید تسلیحات خود استفاده کرده و در آینده حملات جدیدی آغاز کند. همین راستا، «مایک والتز»، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، اعلام کرد که ضمانت‌های امنیتی برای اوکراین در حال بررسی هستند، اما هیچ جزئیات دقیقی در این زمینه ارائه نکرد.
بریتانیا و فرانسه به‌طور مثبت از توافق جده استقبال کردند و آن را گامی مهم در راستای کاهش تنش و دستیابی به صلح دانستند. در تاریخ ۱۱ مارس، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه میزبان رؤسای ستاد مشترک ارتش از بیش از ۳۰ کشور بود تا «تضمین‌های امنیتی معتبر» برای اوکراین تعیین کنند. محتمل‌ترین گزینه‌ای که در این نشست مطرح شد، ایجاد نیروی «تضمینی» اروپایی بود که در صورت دستیابی به آتش‌بس، به اوکراین اعزام خواهد شد. این نیرو که تعداد آن بین ۲۰،۰۰۰ تا ۳۰،۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود، به‌عنوان یک راهکار عملی برای تقویت امنیت اوکراین و تضمین رعایت شروط آتش‌بس به‌ویژه در برابر تهدیدات احتمالی از سوی روسیه پیشنهاد شده است.
حتی اگر نیرو‌های آمریکایی مستقر نشوند، بریتانیا خواستار «پشتیبانی» آمریکایی شده است؛ به‌عبارت دیگر، لندن به‌دنبال تضمینی است که ایالات متحده در صورت حمله روسیه به اروپا، مسئولیت دفاع از آن را بر عهده خواهد گرفت. با این حال، به‌نظر می‌رسد فرانسه آماده است ریسک بیشتری بپذیرد و با وعده‌های پشتیبانی نظامی مانند حملونقل هوایی و سوخت‌گیری هوایی کنار بیاید. بسیاری از این مسائل هنوز برای مذاکرات آینده باقی خواهد ماند. «مارکو روبیو»، وزیر خارجه آمریکا، در این باره گفت: «اولویت این است که درگیری‌ها متوقف شوند. ما فکر می‌کنیم همیشه راحت‌تر است که جنگ را زمانی که مردم به هم شلیک نمی‌کنند، به پایان برسانیم.»
«اریک چیاراملا» (Eric Ciaramella)، تحلیلگر ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل معتقد است که توافق جده ممکن است به‌مراتب بهتر از آن چیزی باشد که اوکراین انتظار داشت. او در این زمینه می‌گوید: «آتش‌بس کامل به نفع اوکراین است. این فرصت را برای آنها فراهم می‌کند تا استراحت کنند و پتانسیل این را دارد که روسیه را به موقعیت دفاعی بکشد.» اریک چیاراملا خاطرنشان می‌کند که اوکراین تاکنون مجبور به ارائه هیچ امتیازی نشده است؛ حتی با آنکه به نظر می‌رسد ترامپ طی هفته‌های اخیر به شکل شتاب‌زده امتیازات مهمی را به روسیه واگذار کرده باشد. برای نمونه، ترامپ اخیراً گفته است که اوکراین دیگر تمام اراضی از دست رفته خود را باز نخواهد یافت و امید به پیوستن به ناتو را رد کرده است.
تمام نگاه‌ها حالا به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه دوخته شده است که شروط گسترده‌ای برای پایان دادن به جنگ سه‌ساله خود مطرح کرده است. این شروط نه تنها شامل آتش‌بس بر اساس خطوط کنونی می‌شود، بلکه او خواستار الحاق چهار استان اوکراینی به خاک روسیه، بی‌طرفی اوکراین و کاهش نیرو‌های مسلح این کشور است. پوتین همچنین تأکید کرده که باید به «علت‌های ریشه‌ای» این درگیری‌ها پرداخته شود.
به‌طور خاص، این به معنای عقب‌نشینی نیرو‌های ناتو از بخش‌های وسیعی از اروپای شرقی خواهد بود؛ خواسته‌ای که روسیه به‌طور قاطع مطرح کرده است. علاوه بر این، مسکو به‌شدت اعزام نیروی اروپایی به اوکراین را رد کرده و آن را تهدیدی جدی برای امنیت ملی خود می‌داند. با پیشروی نیرو‌های روسی در میدان جنگ و تلاش برای فشار بیشتر به اوکراین، پوتین ممکن است هنوز آمادگی برای پذیرش آتش‌بس نداشته باشد. او به‌ویژه قصد دارد تا تصرف بخش‌هایی از قلمرو روسیه در استان کورسک را تکمیل کند و در همین راستا، همچنان بر ادامه جنگ تأکید دارد. با این حال، اگر پوتین پیشنهاد آتش‌بس آمریکایی را رد کند، در خطر آن است که ایالات متحده و به‌ویژه ترامپ را به سمت حمایت بیشتر از اوکراین سوق دهد؛ چیزی که اوکراین و متحدان غربی‌اش امیدوارند شاهد آن باشند. مارکو روبیو در این‌باره گفته است: «اگر آنها نه بگویند، متأسفانه خواهیم دانست که مانع صلح در اینجا چیست.»
با این حال، این روند همچنان به‌دلیل نوسانات مزاجی ترامپ آسیب‌پذیر خواهد ماند. رئیس‌جمهور آمریکا با وجود تهدیدات گهگاهی برای اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه کرملین، در عمل بیشتر بر اوکراین فشار وارد کرده و در عین حال فشار‌ها را بر روسیه کاهش داده است. در حال حاضر، ایالات متحده از برچسب زدن به روسیه به‌عنوان مهاجم خودداری کرده است، به نفع این کشور در سازمان ملل رأی داده و بر اساس گزارش‌ها، حملات سایبری علیه روسیه را متوقف کرده است. هیچ چیز نمی‌تواند مانع از آن شود که ترامپ بار دیگر اوکراین را به‌عنوان طرف سرکش مقصر ببیند، زمانی که مشکل بعدی بروز کند.
در حال حاضر، اوکراین در موقعیت بهتری نسبت به پس از دیدار ناموفق در کاخ سفید قرار دارد و به نظر می‌رسد که توانسته مقداری ابتکار عمل را بازپس بگیرد. وقتی از ژنرال پالیسا پرسیده شد که در صورت رد آتش‌بس از سوی روسیه چه خواهد شد، او با تأکید گفت: «فقط خدا می‌داند. اما به این فکر کنید، در سه هفته گذشته، رسانه‌ها گفته‌اند که اوکراین نمی‌خواهد صلح کند. حالا ما ثابت کرده‌ایم که این درست نیست.» در میز مذاکره و همچون سنگرها، موفقیت‌های کوتاه‌مدت هیچ تضمینی برای پیروزی نهایی نیست. با این وجود، اوکراین تاکنون توانسته از شکست قطعی بگریزد و شرایط را برای ادامه مبارزه در آینده حفظ کند.