رقیه محمدپور در دنیای اقتصاد نوشت: تحلیلگران و معامله گران فعال در بازار سرمایه برای تحلیل وضعیت بازار نیازمند بررسی معیار‌ها و پارامتر‌های مهم مرتبط با این بازار هستند. بررسی و درک این پارامتر‌ها باعث شناخت بهتر آن‌ها از این بازار و در نهایت تصمیم‌گیری درست خواهد شد.
با توجه به این نکته که شاخص کل بورس در روز‌های اخیر به حوالی سطح ۲ میلیون واحدی و پایین‌تر از آن سقوط کرده است، بررسی و تحلیل پارامتر‌های مهم از جمله شاخص کل بورس، ارزش دلاری بازار سرمایه، P/E و P/S تحلیلی و گذشته نگر از اهمیت زیادی برخوردار است.
در تحلیل اطلاعات گذشته‌نگر، مشاهده شده که در روز‌های گذشته، شاخص کل بورس مجددا به سطح ۲ میلیون واحدی رسیده بود؛ سطحی که تا پیش از این چند مرتبه به آن واکنش نشان داده بود. با وجود این، روز دوشنبه بازار به پایین‌تر از سطح مزبور سقوط کرد.
اما چیزی که جالب است، شاخص کل بورس از مردادماه ۱۳۹۹ تا ابتدای سال ۱۴۰۲، پایین‌تر از ۲ میلیون واحد، از ابتدای فروردین‌ماه ۱۴۰۲ تا تیرماه ۱۴۰۲ بالای ۲ میلیون واحد، در دو ماهه بعدی همان سال نیز در محدوده ۲ میلیون واحد و از آن پس تا زمان نگارش این مقاله بر فراز ۲ میلیون واحد بوده، اما هم اکنون به سطح یک‌میلیون و ۹۹۸ هزار واحدی رسیده است.
نکته مهمی که در شاخص کل بورس باید به آن دقت کرد، این است که این شاخص ریالی بوده و تورم در آن به صورت مناسب دیده نمی‌شود. به همین دلیل بررسی ارزش دلاری بازار می‌تواند معیاری برای سنجش بازدهی واقعی در بازار سرمایه محسوب شود. همچنین در فرمول شاخص کل سود‌های نقدی و افزایش سرمایه نمادها، نهفته و ته نشین می‌شوند.
در مجموع با وجود اینکه شاخص در محدوده‌های سال گذشته و سال ۱۳۹۹ است، بسیاری از سهم‌ها با قیمت پایین‌تر معامله می‌شوند. نکته مهم‌تر اینکه اگر فرض کنید سهام حداقل با همان قیمت سال ۱۳۹۹ معامله شوند، نشان دهنده جاماندگی جدی این بازار نسبت به تورم است.
ارزش دلاری بازار از دی‌ماه ۱۳۹۸ با رشد قابل‌توجهی مواجه شده، به طوری که در بیستمین روز مردادماه سال ۹۹ به بالاترین مقدار خود به ارزش ۴۶۲ میلیارد دلار رسید. با عبور از این نقطه، ارزش دلاری بازار سرمایه وارد روند نزولی شد و در این سال‌ها روند کاهشی را در پیش داشت. در حال حاضر ارزش دلاری بازار معادل ۱۳۵ میلیارد دلار است.
بازار سرمایه این ارزش دلاری را نیز در خردادماه ۱۳۹۳ و دی‌ماه ۱۳۹۸ مشاهده کرده بود؛ با این تفاوت که در سال ۱۳۹۸ نماد‌هایی مانند شستا در بازار سرمایه وجود نداشتند. از دیگر پارامتر‌های مهم برای بررسی شرایط بازار، بررسی ارزندگی آن از طریق نسبت P/E تحلیلی و گذشته نگر (ttm) است.
محاسبه این نسبت در بورس که از تقسیم قیمت سهم (Price) بر سود تحلیلی هر سهم (EPS) حاصل می‌شود، یکی از روش‌های رایج برای ارزش گذاری است. در این بخش با تحلیل P/E فوروارد به بررسی ارزندگی بازار سرمایه پرداخته شده است. عموما هنگامی که شاخص P/E فوروارد بین اعداد ۶ و ۸ است، بازار در حالت تعادلی بوده و ارزندگی متعادلی را تجربه می‌کند.
هر چه عدد شاخص کوچک‌تر باشد، از ارزندگی بیشتر بازار خبر می‌دهد؛ بنابراین مطابق تجربه می‌توان اظهار کرد زمان‌هایی که شاخص ارزندگی آینده نگر به زیر ۶ می‌رسد، بورس به سمت ارزنده ترشدن حرکت می‌کند. حال با توجه به تصویر، نسبت P/E فوروارد بازار عددی معادل ۶.۱۷ واحد را نشان می‌دهد که نمایانگر ارزنده ترشدن بازار در مقایسه با روز‌های گذشته و حتی سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ است. هرچه این شاخص عدد کوچک‌تری را نشان دهد، نشان از حرکت بازار به سمت ارزندگی و تقاضای بیشتر است.
در این صورت با تقاضای بیشتر، بازار به سمت شرایط بهتری سوق داده خواهد شد. این محدوده ۶ تا ۸ واحد برای P/E یک محدوده تجربی برای بازار است که معمولا در این محدوده نوسان کرده و هرچه به ۶ واحد نزدیک‌تر شده، تقاضای بیشتری روی بازار بوده و هرچه به ۸ واحد نزدیک‌تر می‌شود، بازار از ارزندگی کمتری برخوردار می‌شود که در این صورت امکان ریزش را افزایش می‌دهد.
P/E گذشته نگر براساس سود محقق شده حاصل می‌شود؛ بنابراین اطلاعات موجود در نمودار واقعی‌تر است و تحلیلگران با ارزیابی آن‌ها می‌توانند به ارزش ذاتی سهم پی ببرند. P/E گذشته نگر بازار سرمایه روز گذشته معادل ۵.۷۱ واحد بود که نشان دهنده ارزنده‌تر شدن بازار در مقایسه با سال‌های ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۰۰ است. با وجود این، گرچه P/E بازار به زیر ۶ واحد رسیده‌است، اما ارزش معاملات نشان می‌دهد که رکود عمیق در بازار وجود دارد. نبود تقاضا در بورس به‌دلیل ریسک‌های سیاسی و سیاستی‌است؛ بنابراین نمی‌توان کاهش این شاخص را به‌تن‌هایی نشان از ارزندگی بورس دانست.
با افزایش فروش، درآمد نیز بیشتر خواهد شد و در نتیجه به افزایش ارزش ذاتی منجر می‌شود. با بررسی این پارامتر، ارزندگی بازار نسبت به کل فروش آن مشخص می‌شود. P/S فوروارد تا اوایل خردادماه ۱۴۰۳ همواره عددی بین یک تا ۱.۷ واحد بوده است. اما از خردادماه ۱۴۰۳ این نسبت به زیر یک‌واحد کاهش یافته و در روز گذشته ۰.۹۲ واحد رسید. در حال حاضر نسبت P/S تحلیلی در کف خود قرار دارد. این عدد حاصل شده از ارزندگی بازار خبر می‌دهد؛ بنابراین با کاهش این عدد، تقاضا افزایش می‌یابد.
P/Sttm بازار در سال ۱۳۹۹ به ۷ واحد رسیده بود. اما این روز‌ها این نسبت کاهش چشمگیری داشت و روز گذشته به ۱.۰۲ واحد رسید. به عبارتی این نسبت در حال حاضر در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد که نشان‌دهنده ارزنده شدن بازار نسبت به سال‌های اخیر است. به نظر می‌رسد در مقطع کنونی بازار سهام از منظر تمام شاخصه‌های ارزندگی و قیمتی در پایین‌ترین وضعیت خود قرار دارد. اما وجود ریسک‌های مختلف مانع رشد بازار و اقبال معامله‌گران شده‌است.