طرح انتقال گاز ایران به پاکستان از حدود ۱۵ سال پیش طراحی و اجرا شد که تاکنون به دلایل مختلفی وارد فاز عملیاتی نشده بود، اما با حضور ایران در پاکستان و مذاکرات صورت گرفته و با ابراز تمایل طرف پاکستانی، این موضوع اکنون به مرحله اجرا نزدیک‌تر شده است.
به گزارش ایسنا، ایده احداث خط لوله صلح در سال ۱۹۹۰ مطرح و قرار شد این خط لوله گاز ایران را به پاکستان و هندوستان منتقل کند که پیام‌آور صلح و دوستی در شبه قاره باشد. بر اساس توافق اولیه، قرار بود این خط لوله ۲۷۰۰ کیلومتری، گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند.
پیش‌بینی شده بود که در صورت توافق نهایی، ۱۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران، ۱۰۰۰ کیلومتر در پاکستان و ۶۰۰ کیلومتر در هند احداث شود. طبق طرح اولیه قرار بود روزانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز ایران به هند و پاکستان صادر شود. از این مقدار، ۹۰ میلیون مترمکعب برای هند و ۶۰ میلیون مترمکعب برای پاکستان در نظر گرفته شده بود که البته این ایده عملی نشد.
هند با بهانه‌هایی درباره امنیت و قیمت معاهده، نسبت به آن سرد شده و از تعهد سه‌جانبه کناره‌گیری کرد. بعد از آن در سپتامبر ۲۰۱۲، عملیات اجرایی معاهده آغاز شده و رؤسای جمهور وقت ایران و پاکستان توافق کردند که در این زمینه همکاری داشته باشند. بر اساس این همکاری، پیش‌بینی شده بود که پاکستان نیز خط لوله خود را طی ۲۲ ماه تا مرز ایران بکشد.
هم‌چنین بر اساس این معاهده گازی، قرار شد با شروع عملیات لوله‌گذاری تا سال ۱۳۹۳، صادرات گاز از طریق خط لوله به کراچی آغاز شود. این قرارداد ۲۵ ساله، ایران را متعهد کرد که صادرات گاز در روز از حجم ۱۴ میلیون مترمکعب را آغاز کرده و آن را در دو فاز به ۲۱ و ۳۰ میلیون مترمکعب افزایش دهد.
با اینکه توافق مذکور بین دو کشور صورت گرفت، عملیات اجرایی خط لوله از سوی پاکستانی‌ها مدام متوقف و از سوی مسؤولان این کار در پاکستان، اطلاعات ضدونقیضی درباره میزان پیشرفت پروژه ارائه می‌شد. عدم آغاز عملیات اجرایی خط لوله از سوی پاکستان، در حالی اتفاق می‌افتاد که ایران از سال ۲۰۱۱ کار خط لوله خود را به اتمام رسانده بود و به اسلام‌آباد فرصت داده بود تا پایان ۲۰۱۴ عملیات خط لوله را تکمیل کند.
طبق بند‌های مندرج در این قرارداد، هریک از طرفین که در مهلت مقرر (۳۱ دسامبر ۲۰۱۴) به تعهد‌های خود عمل نکند، باید بابت هر روز تأخیر، مبلغ مشخصی به طرف مقابل جریمه پرداخت کند. اکنون، حدود ۱۰ سال است که این ضرب‌الاجل سپری شده است. اما ایران، به نشانه حسن‌نیت و به‌دلیل احترام به حسن همجواری با پاکستان به‌عنوان کشور دوست و همسایه، تاکنون طلب جریمه نکرده است، هرچند طبق قرارداد، این حق را برای خود محفوظ می‌داند.
در حال حاضر رئیس جمهور و وزیر نفت ایران برای انجام مذاکراتی در پاکستان حضور دارند که قطعا در این رابطه نیز تصمیماتی اتخاذ خواهد شد. آنطور که جواد اوجی اعلام کرده، اسلام‌آباد برای بهره‌برداری سریع خط لوله صادراتی گاز ایران به پاکستان (آی‌پی) علاقه‌مند بوده و طرف پاکستانی مشتاق است هرچه زودتر تزریق گاز به خط لوله آی‌پی انجام شود، پاکستان برای تسریع در این کار در حال تنظیم قرارداد با شرکت‌های مختلف است.
وی افزود: با اقدام‌هایی که انجام خواهد شد، امیدواریم طبق قرارداد بین‌المللی که بین ایران و پاکستان امضا شده است، در دوران فعالیت دولت سیزدهم شاهد صادرات گاز به پاکستان باشیم.
حمیدرضا عراقی - مدیر عامل سابق شرکت ملی گاز در این رابطه به ایسنا گفت: هرچه ایران بتواند با همسایگان از نظر تبادل گاز، واردات و صادرات رابطه برقرار کند هم از نظر امنیت ملی و هم از نظر اقتصادی مزایا زیادی دارد، اما اینکه چه زمانی این مساله محقق شود، میزان خسارت چقدر باشد بستگی به مذاکراتی دارد که بین دو طرف صورت می‌گیرد.
وی با اشاره به دلایل تاخیر اجرای این طرح طی سال‌های اخیر، اظهار کرد: از سال‌های گذشته ایران تقریبا آماده بود، اما هند بنا به دلایلی از قرارداد خارج شد، باتوجه به اینکه این یک قرارداد صلح بین ایران، هند و پاکستان بود، زمانی که هندی‌ها از قرارداد خارج شدند، پاکستان نیازمند این بود که خط داخلی در کشورش ایجاد شود و حدس بنده بر این است که ممکن است بنا به مسائل بین‌المللی و تحریم‌هایی که انجام شده بود چندان راغب نبودند که با ایران همکاری داشته باشند، اما نیازمند این مساله نیز بودند.
عراقی با بیان اینکه ایران هیچ مشکلی برای صادرات ندارد و عدم تمایل از طرف آن‌ها بوده است، اظهار کرد: در دولت نهم بحث‌هایی مطرح شد که ایران در آنجا سرمایه‌گذاری کند که بنا به دلایلی این اتفاق نیفتاد، اینکه پاکستان اعلام آمادگی کرده که مجدد از ایران استفاده کند کار درستی است، اما اینکه قرارداد چگونه باشد و ایران بخواهد خسارت بگیرد و یا خیر موضوعاتی است که باید از مقامات جویا شد.
به گفته وی هرچقدر بتوانیم با ترکیه، عراق، پاکستان، ترکمنستان، آذربایجان و حتی افغانستان و کویت میزان تعامل را افزایش دهیم نتایج مثبتی عائد کشور خواهد شد، در آن زمان که بنده مسوولیت داشتم با کویت نیز تعاملاتی داشتیم که منتفی شد، اما به‌طور کلی هر میزان بتوانیم با همسایگان در حوزه خطوط انتقال گاز ارتباط برقرار کنیم مسیری روبه جبو و جز اهداف استراتژیک شرکت ملی گاز است.
مدیر عامل سابق شرکت ملی گاز با تاکید بر اینکه ایران پتانسیل بالایی در حوزه مهندسی دارد و هیچ مشکلی در این حوزه وجود ندارد، تصریح کرد: از نظز ظرفیت باتوجه به کمبود گازی که در داخل کشور داریم باید اقداماتی صورت بگیرد تا بتوانیم صادرات را در الویت قرار دهیم، لذا باید به فشار افزایی در مخازن گاز و بهینه‌سازی مصرف سوخت توجه شود که متاسفانه اقدامی انجام نمی‌شود، فقط می‌گوییم مصرف باید کاهش یابد، تا زمانی که فرهنگ و قیمت در این بخش تغییر نکند اتفاقی نمی‌افتد.
به گفته عراقی قانون به میزان کافی در این حوزه وجود دارد، شورای عالی انرژی هفت مصوبه دارد که هرکدام شامل ۵۰ بند است، اما هیچکدام اجرا نمی‌شود، لازم است تا شورای عالی انرژی زیر نظر رئیس جمهوز تمام تکالیفی که تا کنون در طی سال‌ها اجرایی نشده است را مورد توجه قرار دهد. قوانین زیادی در حوزه صرفه‌جویی، بهینه‌سازی، تولید، نیروگاه‌ها و انرژی‌های خورشیدی وجود دارد که هیچکدام توجه نمی‌شود.
به‌گزارش ایسنا، قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان خردادماه ۱۳۸۸ به امضای روسای جمهوری دو کشور رسید. روزی که این قرارداد امضا شد بیش از دو دهه از آغاز مذاکرات ایران برای صادرات گاز به هند و پاکستان موسوم به خط لوله صلح (آی‌پی) می‌گذشت. سرانجام ۲۱ اسفندماه ۱۳۹۱ در چابهار و نقطه صفر مرزی کلنگ آغاز عملیات ساخت خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان در خاک این کشور بر زمین زده شد.
هرچند ایران طبق قرارداد بیش از ۱۱۰۰ کیلومتر خط لوله ۵۶ اینچ را از عسلویه تا ایرانشهر احداث و عملیاتی کرد، اما این پروژه در خاک پاکستان نیمه‌کاره رها شد تا اینکه اسلام‌آباد امسال پس از سال‌ها وقفه، خبر آغاز عملیات را اعلام کرد.