استخراج نفت از حوزه نفتی «آمو دریا» در شمال افغانستان فعالیت پالایش نفت تولید داخلی توسط شرکت‌های خصوصی را نیز رونق داده است که سال‌ها منتظر استخراج نفت این ساحه بودند.
به گزارش انتخاب، قرارداد استخراج بین حکومت طالبان و شرکت چینی «شرکت نفت و گاز آسیای مرکزی» (سی‌پی‌ای‌آی‌سی) به امضا رسیده است.
استخراج نفت حوزه آمودریا که در حال حاضر عمدتاً در منطقه قشقری ولایت سرپل انجام می‌شود، چرخ شرکت‌های پالایش نفت داخلی را به گردش درآورده است.
سرمایه‌گذاری در بخش تصفیه نفت در افغانستان حدود یک دهه قبل آغاز شده بود. دولت پیشین این کشور در سال ۲۰۱۲ قرارداد ۲۵ ساله استخراج نفت حوزه آمو دریا را با شرکت ملی نفت چین امضا کرد، اما به دلیل «ناامنی» کار استخراج آن انجام نشد.
حکومت طالبان از زمان تصرف قدرت در سال ۲۰۲۱ درصدد جلب سرمایه گذاری به ویژه از کشور چین در استخراج نفت و گاز و معادن افغانستان است.
عبدل مومن ضیایی، رئیس اتحادیه مواد نفتی در شمال افغانستان به بی‌بی‌سی گفت پالایشگاه‌های نفتی خصوصی با سرمایه‌گذاری «هنگفت» نقش مهمی در چرخش اقتصاد کشور و تحقق رویای خودکفایی کشور در تصفیه نفت تولید داخل دارد.
در ولایات شمالی «۹ پالایشگاه» خصوصی تصفیه نفت وجود دارند.
به گفته او، «در هر پالایشگاه نفت از ۱۰ میلیون تا ۲۰ میلیون دلار سرمایه گذاری کرده‌اند. تعدادی از این پالایشگاه‌ها تا ۳۰ میلیون دالر هم سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در حال حاضر روزانه ۱۳۰۰ تن نفت از منطقه قشقری و انگوت استخراج می‌شود. هر پالایشگاه ظرفیت این را دارد که روزانه از ۳۰۰ تا ۵۰۰ تن نفت را تصفیه کنند. همه پالایشگاه‌ها روزانه ظرفیت تصفیه تا ۵۰۰۰ تن نفت را دارند. این پالایشگا‌ها دیزل (گازوئیل) صفر پنج را تصفیه می‌کنند.»
حدود هفت ماه پیش استخراج نفت از چاه‌های نفت قشقری با ظرفیت ۷۰ تن در روز آغاز شد.
همایون افغان، سخنگوی وزارت معادن طالبان می‌گوید حالا میزان استخراج روزانه در قشقری به ۱۳۵۰ تن رسیده است.
او به خبرنگاران گفت: «قرارداد حوزه نفتی آمو دریا با وسعت ۴۵۰۰ کیلومتر مربع صورت گرفته است که سه ولایت، سرپل، جوزجان و فاریاب را در بر می‌گیرد. در حال حاضر استخراج نفت از مناطق قشقری، انگوت و آق دریا جریان دارد، البته بیشترین استخراج از ساحه قشقری صورت می‌گیرد.»
آقای افغان درباره پالایش نفت استخراج‌شده نیز گفت که نفت استخراج‌شده برای پروسس و تصفیه به شرکت‌های خصوصی تصفیه نفت داخلی فروخته می‌شود. در افغانستان حدود ۱۲ شرکت خصوصی نفت استخراج شده براساس داوطلبی به این شرکت‌ها به فروش می‌رساند که پس از تصفیه به بازار عرضه می‌شود.
در این میان، اما چگونگی کیفیت تصفیه نفت توسط پالایشگاه‌های داخلی موضوع مورد بحث است. منابع دخیل در تجارت نفت و گاز به بی‌بی‌سی گفتند که نفت حوزه آمودریا که در داخل کشور تصفیه می‌شود «مطابق معیار‌های جهانی نیست».
اداره ملی استاندارد طالبان که مسئولیت تضمین کیفیت را برعهده دارد و شرکت دولتی نفت و گاز افغانستان که واردات نفت و گاز را مدیریت می‌کند، در مورد کیفیت نفت تصفیه شده در داخل کشور اظهار نظر نکردند.
جدول نرخ‌نامه نفتی بازار آزاد حیرتان که از سوی شرکت دولتی نفت و گاز افغانستان صادر شده و در اخیتار بی‌بی‌سی قرار گرفته، نشان می‌دهد که قیمت هر تن دیزل (گازوئیل) تولید داخلی نسبت به دیزل وارداتی ۳۰ دلار کمتر است و یک تن پترول (بنزین) تولید داخل نسبت به مقدار مشابه وارداتی ۱۲۵ دلار کمتر تعیین شده است.
افراد دخیل در تجارت نفت می‌گویند دلیل تفاوت قیمت، کیفیت پایین تولید داخلی است.
اما عبدال مومن ضیایی در پاسخ به چگونگی کیفیت نفت تصفیه شده در داخل کشور گفت معیار تصفیه در این شرکت‌ها مطابق به معیار‌ها و نیازمندی افغانستان است و ارتقای معیار تصفیه در دستور کار شرکت‌های نفتی است.
به گفته او، «معیار تصفیه هرچند مطابق معیار‌های جهانی نیست، اما پالایشگاه‌های داخلی نفت را مطابق معیار‌های افغانستان تصفیه می‌کنند. پالایشگاه‌های داخلی در حال حاضر دیزل (گازوئیل) صفر پنج را تصفیه و به بازار عرضه می‌کنند. پالایشگاه‌های داخلی در حال حاضر روزانه حدود ۸۰۰ تن نفت تصفیه می‌کنند. نفت تصفیه شده در داخل کشور فعلاً مصرف ولایات شمالی را تامین می‌کند، گاهی اوقات نفت تصفیه شده داخلی به کابل نیز فرستاده می‌شود.»
براساس آمار‌های ارایه شده، افغانستان سالانه به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن نفت نیاز دارد که بیشتر آن از ایران و ترکمنستان به این کشور وارد می‌شود.
با آغاز استخراج نفت حوزه آمو دریا و تصفیه آن در داخل کشور نگرانی‌هایی در مورد عواقب استفاده از نفت بی‌کیفیت نیز مطرح شده است. اداره ملی حفاظت از محیط زیست طالبان می‌گوید سولفور، سرب و برخی عناصر دیگر در نفت بی‌کیفیت، سبب آلودگی هوا می‌شود و برای سلامتی انسان بسیار مضرند.
نقیب الله صدیقی، رئیس توسعه این اداره پیشتر به بی‌بی‌سی گفته بود در آلودگی هوای شهر‌ها ۳۰ درصد نفت بی‌کیفیت نقش دارد. او تاکید کرد که برای کنترل استفاده از نفت با کیفیت پایین در شهر‌های بزرگ و خودرو‌های دودزا، برنامه‌های تازه روی دست دارند.