کشف شهر گمشده آراتا در شمال شهر جیرفت در استان کرمان به اعتقاد باستان شناسان یک انقلابی در نظریه‌های تاریخی آغاز تمدن جهانی به شمار می‌آید. در کاوش‌هایی که انجام شد این تمدن بیش از هفت هزار سال قدمت دارد و نخستین تمدن بشری کشف شده شمرده می‌شود.
به گزارش اسپوتنیک، در نوشته‌های بابل همواره از تمدنی به نام آراتا صحبت می‌شد، اما از آنجا که مدرکی از آن یافت نشده بود، باستان شناسان تصور کرده بودند که این گفته‌ها شبیه افسانه است، اما باکشف تصادفی تمدن جیرفت مشخص شد آراتا افسانه نبوده و حقیقت دارد و این تمدن در جیرفت شکل گرفته بود و با این کشف اکنون تاریخ بشریت از نو باید نوشته شود.
در واقع این سیل باعث شده قدیمیترین تمدن مدفون جهان همراه گنج‌های بی نظیر آن آشکار شود. در پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح در مرکز ایران که اکنون کویر لوت نام دارد دریای وسیعی به اندازه دریای خزر وجود داشت و به توصیف این دریا در الواح و کتیبه‌های باستانی اشاره شده است.
امروزه پژوهش‌های زمین شناسی اثبات می‌کند که در منطقه مرکزی ایران دریایی وسیعی بوده و تمدن‌های کهن ایران و شهر‌های تمدنی مانند شهر سوخته، جیرفت، تمدن سی یل و تمدن ایلام در اطراف این دریا شکل گرفته بودند، اما تغییرات اقلیمی در دوران باستان که باعث خشک شدن این منطقه و شکل گیری کویر لوت فعلی شد. یکی از مهمترین پیامد‌های این تحولات از رونق افتادن تمدن‌های اطراف آن بود که قدیمیترین تمدن همه آن‌ها تمدن آراتا بود که تا هزاران سال با گنجینه‌های ارزشمند خود در زیر خاک مدفون بود.
داستان کشف این تمدن بدین گونه بود که پس از دو سال خشکسالی منطقه جیرفت کرمان شاهد باران سیل آسا در سال ۱۳۸۰ بود و زمین تشنه را سیراب کرد و با شستن خاک پرده از اسرار این تمدن هزاران ساله برداشته شد و در واقع باران شدید خاک را کنار زد وگنج‌های نفیسی را که سال‌ها زیر خاک پنهان بوده آشکار کرد.
پس از مدتی از کشف این منطقه باستانی از پروفسور یوسف مجید زاده متخصص خطوط باستانی کهن که در فرانسه زندگی می‌کرد، دعوت شد تا در عملیات کاوش در این محوطه مشارکت کند. وجود تپه‌ای در مرکز منطقه کاوش توجه پروفسور را به خود جلب کرد که پس از انجام کاوش‌های ابتدایی مشخص شد این تپه بزرگترین معبد دنیای باستان است به ابعاد ۴۰۰ متر در ۴۰۰ متر است که با میلیون‌ها خشت ساخته شده است و اکنون پس از پنجهزار سال از دل خاک نمایان شده است.
این کاوش‌ها با این کشف سرعت پیدا کرد و ناگهان استخوانی پیدا شد که نقشه کامل شهر بر آن کشیده شده بود و جهان باستان شناسی را متحیر کرد. معابد پلکانی که تصور می‌شد سومری‌ها اولین سازندگان آن بودند در جیرفت، نمونه بسیار بزرگتر آن یافت گردید.
شوک دوم باستان شناسی این بود که لوح‌هایی از دل معبد کشف شد با یک خط ناشناخته هندسی. پیش از این تصور بود که قدیمیترین خط جهان خط هیروگلیفی مصری بود، اما کشف این خط در این منطقه معادلات باستان شناسی جهانی را برهم زد چرا که قدمت این خط هزار سال بیش از تمدن مصر است و به این ترتیب افتخار بزرگی نصیب ایرانیان شد.
اولین تمدن و خط در جهان در آراتا اغاز شد و گروه بزرگی از باستان شناسان و خط شناسان به ایران سرازیر شدند تا راز این خطوط باستانی را کشف و در نهایت اطلاعات دقیقی از تمدن آراتا به دست آورند. اما پس از بررسی‌ها متوجه شدند برای رمز گشایی از این خط حد اقل به چهل سال نیاز دارد آنهم با تکنولوژی‌های امروز. جالب است بدانید رمز و راز سایر خطوط سومری و میخی سرزمین بین النهرین طی مدت حدود صد سال کشف شد.
تیم چند ملیتی کاوشگران بین المللی جیرفت به این نتیجه رسیدند که آن‌ها به علت وسعت شهر آراتا تاکنون فقط قسمت ورودی شهر را کشف کردند و تکمیل کاوشگری به حدود صد سال دیگر نیاز دارد و آن‌ها تا بحال فقط چند در صد از مساحت شهر گمشده آراتا را حفاری کردند.
گروه دیگری از باستان شناسان با توجه به افسانه سرایی گلگمش به این نتیجه رسیدند که احتمالا این تمدن بر اساس یک اتفاق ناگهانی به زیر آب رفته و برخی متون سومری و آکادی به این موضوع اشاره می‌کنند که تعدادی شهر به ناگاه به زیر آب غرق شده است و این را به داستان حضرت نوح ارتباط دادند و پس از مدتی که دریای مرکزی ایران فعلی بر اثر تغییرات اقلیمی خشک می‌شود کسی از سرنوشت شهر گمشده خبر نداشت.
عده‌ای از تاریخ شناسان بر این باورند که آریایی‌ها در واقع همان ساکنان اراتا بودند که پس از تغییرات اقلیمی ناشی از زیر آب رفتن شهر‌ها در منطقه مرکزی ایران و سپس خشک شدن دریای مرکزی ایران به ناچار به سمت شمال یا غرب رفته، اما بعد‌ها با سرد شدن هوا و آغاز دوره یخبندان در اروپا دوباره به زادگاه خود بازگشتند، اما آنچه مسلم است راز‌های شهر آراتا هنوز برایمان ناشناخته است و تا زمان کشف شدن کامل و رمز گشایی خطوط باستانی این سرزمین ابهامات زیادی برای ما باقی می‌ماند، اما باستان شناسان اشاره دارند که اگر لوح دوزبانه‌ای کشف شود شاید بتوانند در مدت پنج سال آینده خط منحصر به فرد این سرزمین و تمدن رمزگشایی کنند چیزی که برای خط هخامنشی اتفاق افتاد و ما با استفاده از کتیبه سه زبانه بیستون به کشف راز تمدن هخامنشی پی بردیم.