جزیره هنگام را امروز به صیادان زنش می‌شناسند؛ زنانی که سال‌هاست بدون حمایت قانونی دل به دریا می‌زنند. صیادانی که نه مجوز صید دارند و نه کارت ملوانی و بیمه. این زنان این روز‌ها سوژه هر مستند و گزارش خارجی و داخلی‌اند.
به گزارش اعتماد، سال گذشته بحث بر سر صدور مجوز صیادان زن جزیره هنگام بالا گرفت. تابستان ۹۹ اداره‌کل شیلات هرمزگان فراخوانی برای متقاضیان دریافت مجوز صید صادر کرد. از بین ۵۰ زن که نام نوشتند، ۳۰ نفر انتخاب شدند. برای نخستین‌بار در کشور، به زنان صیاد جزیره هنگام وعده مجوز صید دونفره داده شد. این نوع مجوز حرف‌وحدیث‌های بسیاری را به دنبال داشت. صیادان و اهالی جزیره از مجوز نصف‌ونیمه ناراضی بودند.
اداره‌کل شیلات هرمزگان، پنجم مرداد ۱۴۰۰ موافقت اصولی صدور مجوز‌های صید را صادر کرد. تا به امروز، اما هیچ زنی برای دریافت مجوز صیادی اقدام نکرده است. هنگامی‌ها و صیادان به لیست ۳۰ نفره اعلام شده برای دریافت مجوز اعتراض دارند. «فریدون همتی»، استاندار سابق هرمزگان نیز در نامه‌ای به اداره‌کل شیلات استان اعتراض صیادان را اعلام کرد.
او در نامه‌اش خواستار بررسی لیست نهایی تایید شده شد. اداره‌کل شیلات هرمزگان، اما می‌گوید اسامی نهایی را نهاد‌های محلی جزیره تایید کرده‌اند که مجدد در آن بازنگری نمی‌شود. زنان صیاد در یک قدمی دریافت مجوز، بالاخره از تسهیلات و حقوق قانونی صید برخوردار می‌شوند؟ از سفرم به جزیره هنگام بیش از یک‌سال می‌گذرد. سفری در روز‌های گرم تابستان، زیر سایه کرونا. آن روز‌ها رسانه‌های مختلف دولتی و غیردولتی از اعطای مجوز صید زنان جزیره هنگام می‌گفتند. دست زنان جزیره، اما خالی بود.
شیلات استان می‌گفت مجوز مشترک می‌دهد؛ شیوه‌ای که پیش از آن در کشور سابقه نداشت. همه چیز گنگ و ذهن‌ها پر از پرسش بود. صیادان قدیمی جزیره مانند «حوا» و «صغری» و «محفوظه» نمی‌دانستند که با مجوز اشتراکی چگونه کار کنند. «سمیه»، اما به همین مجوز هم راضی بود. می‌گفت یک مدرکی باشد کارمان راه بیفتد. هزینه هنگفت سوخت و تعمیر قایق، روزگار را برای‌شان سخت‌تر کرده بود.
«فریدون همتی»، استاندار سابق هرمزگان در یکی از سفرهایش به جزیره هنگام وعده صدور مجوز صید را به زنان صیاد داده بود. اداره‌کل شیلات هرمزگان نیز اعلام کرد که در هفته دولت سال ۹۹ مجوز‌های صید اعطا می‌شود. هفته دولت از راه رسید، اما زنان صیاد مجوزی دریافت نکردند.
به گفته اهالی، شیلات تا مدت‌ها پاسخ درست و کاملی در مورد زمان اعطای مجوز به صیادان نمی‌داد. با انتخابات ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ ترکیب شورای جزیره هنگام نیز تغییر کرد. اداره‌کل شیلات هرمزگان بالاخره طی مصاحبه‌ای در تابستان ۱۴۰۰ اعلام کرد که موافقت اصولی مجوز صید زنان هنگام در پنجم مردادماه صادر می‌شود. موافقت اصولی و فهرست نهایی زنان واجد شرایط دریافت مجوز صید اعلام و صادر شد.
از زمان صدور موافقت اصولی تاکنون سه ماه می‌گذرد. هیچ‌کدام از زنان جزیره هنگام، اما برای دریافت مجوز صید اقدام نکرده‌اند. صیادان جزیره به بی‌عدالتی که در فهرست نهایی صیادان صورت گرفته، معترضند. صیادان جزیره به فهرست نهایی اعلام شده از سوی شیلات معترضند. آن‌ها می‌گویند اسامی بدون درنظر گرفتن شروط اولیه مجوز، اعلام شده است. به گفته آن‌ها برخی از کسانی که واجد شرایط دریافت مجوز هستند، جایی در فهرست ندارند. صیادان زن جزیره هنگام خواستار تجدیدنظر در فهرست اعلامی هستند.
فهرست اسامی واجد شرایط تخصیص مجوز صیادی زنان هنگام، نام ۳۰ زن را نشان می‌دهد. در ستونی از این فهرست، صیادان زن از ۷۰ تا ۲۵ امتیازدهی شده‌اند. این امتیازدهی در کارگروه تخصصی صدور مجوز انجام شده است. طبق گفته محلی‌ها، در بین اسامی نهایی، چهار نفر تاکنون به دریا نرفته‌اند.
هفت زن نیز با داشتن مجوز صید همسرشان، نام‌شان در لیست واجدان شرایط دریافت مجوز است. این در حالی است که صراحتا از سوی اداره‌کل شیلات اعلام شده است که تنها کسانی که هیچ مجوز صیدی در خانه ندارند، می‌توانند مجوز بگیرند. چهار نفر نیز ساکن دایم جزیره نیستند و شغل دیگری دارند. سکونت در جزیره و سرپرست خانوار بودن نیز از شرایط اولویت دریافت مجوز اعلام شده بود. درواقع از بین ۳۰ نام اعلام شده، تنها ۱۵ نفر شرایط دریافت مجوز صیادی را با ضوابط اعلام شده دارند.
شورا یکی از سه نهادی است که از ابتدا تاکنون در جریان صدور موافقت اصولی مجوز صید زنان جزیره هنگام نقش داشته است. سراغ «عادل حسنی هنگامی»، رییس شورای جدید جزیره هنگام می‌روم. او می‌گوید فهرست اسامی پیشنهادی در شورای دور گذشته به شیلات قشم ارسال شده است. طبق گفته او در فهرست نهایی اعلام شده، اسامی از یک تا ششم اولویت‌بندی شده است. حسنی ادامه می‌دهد: «از ۵۰ زن، ۳۰ نفر انتخاب شدند. اسامی این افراد از طریق شیلات قشم به تهران ارسال و موافقت اصولی‌شان صادر شده است».
پس از صدور موافقت اصولی، به شورا و دهیار هنگام اعلام شده است که این ۳۰ نفر برای تایید و کار‌های اولیه مجوز به شیلات قشم مراجعه کنند. عادل حسنی این لیست ارسالی و تایید شده را ناعادلانه می‌داند. او می‌گوید: «کسی که زیر پوشش کمیته امداد است، از قلاب و ماهیگیری هم چیزی نمی‌داند برایش موافقت اصولی صادر شده است. کسی که اولویت پنجم دریافت مجوز است، در اولویت اول قرار گرفته. از سوی دیگر، کسانی که اولویت نخست بودند، در اولویت ششم جای گرفتند».
حسنی در مورد واکنش زنان صیاد به فهرست اعلام شده می‌گوید: «زنان خواستار بررسی مجدد فهرست و اعتراض‌شان به استاندار هرمزگان شدند». به گفته رییس شورای هنگام، دادستانی هرمزگان نیز از اداره‌کل شیلات استان خواسته تا به این موضوع رسیدگی کند. او می‌گوید: «شیلات، اما همچنان مصر است که لیست اعلامی را تغییر نمی‌دهد. می‌گوید سه نهاد محلی جزیره اسامی را تایید کرده‌اند.»
اعتراض مردم علاوه بر فهرست اسامی و اولویت‌بندی‌ها، به شیوه دریافت موافقت اصولی و مجوز است. زنان صیاد باید به گروه‌های دونفره تقسیم شوند. در دفتر اسناد رسمی تعهد بدهند که تنها صاحب سه بخش از مجوز صیادی هستند. زنان پس از تعهد محضری، مجوز به نام دو نفرشان به عنوان ناخدا صادر می‌شود.
عادل حسنی می‌گوید علت مراجعه به دفتر اسناد رسمی و دادن تعهد برای صیادان نامشخص است. «وقتی مجوز درنهایت به نام دو زن صادر می‌شود، علت تعهد محضری چیست؟ این موضوع مانند مجوز دونفره، هنوز برای مردم شفاف نیست. از سوی دیگر شیلات می‌گوید یک مجوز را در دفتر ثبت به چهار نفر واگذار کرد. این موارد برای خیلی‌ها معنایی ندارد».
به گفته او تاکنون کسی به دفتر اسناد رسمی مراجعه نکرده است. این مرحله و عدم توضیح مناسب از علت آن، باعث توقف زنان از گرفتن موافقت اصولی شده است. حسنی در مورد صدور مجوز صید دونفره مردان در جزیره می‌گوید: «چنین چیزی وجود ندارد. در جزیره هنگام ۶۰ مجوز صیادی تک نفره برای مردان صادر شده است. هر قایق علاوه بر ناخدا می‌تواند چهار ملوان داشته باشد.»
۱۵ زن صیاد پس از صدور موافقت اصولی به شورای جزیره هنگام نامه نوشتند. آن‌ها در این نامه خواستار تجدیدنظر در اسامی اعلامی شدند. ۱۲ مردادماه ۱۴۰۰، دهیار و شورای جزیره هنگام در نامه‌ای به فریدون همتی، استاندار سابق استان هرمزگان، موضوع اعتراض زنان صیاد را اعلام کردند.
در متن این نامه آمده است: «با توجه به بررسی به عمل آمده، مشخص شد تعدادی از این نامبردگان، صیاد و ساکن جزیره هنگام نیستند. تعدادی اصلا دریاروی ندارند و کارمندند. این موضوع باعث اعتراض زنانی شده که الحق و الانصاف از راه ماهیگیری امرار معاش می‌کنند».
فریدون همتی نیز در نامه‌ای به اداره‌کل شیلات استان، خواستار رسیدگی به موضوع اعتراض شد. تا به امروز اعتراض زنان صیاد هنگامی به جایی نرسیده است. موافقت اصولی‌های صادر شده هم دردی از زنان دوا نکرده. تلاش‌ها برای تغییر اسامی اعلام شده تا به امروز نیز بی‌نتیجه مانده است. برای اطلاع از عدم تجدیدنظر در اسامی زنان صیاد به اداره‌کل شیلات هرمزگان می‌روم. «ابراهیم عالی‌زاده»، معاون صید و بنادر استان هرمزگان، در گفت‌وگویی از جزییات صدور مجوز صیادی زنان و شیوه انتخاب صیادان زن می‌گوید.
فهرست اسامی زنان واجد شرایط دریافت مجوز صیادی در جزیره هنگام بر چه اساسی اعلام شده است؟ اداره‌کل شیلات چه مواردی را در نظر گرفته است؟
فراخوان صدور مجوز صیادی زنان، براساس شیوه‌نامه اعلامی از سوی سازمان شیلات ایران به اداره‌کل شیلات استان هرمزگان اعلام شد. پس از فراخوان ۵۰ نفر از افراد واجد شرایط ثبت‌نام کردند. دو معیار اصلی برای دریافت مجوز وجود داشت. چند معیار نیز برای اولویت‌بندی دریافت مجوز واجدان شرایط بود. معیار‌های اصلی مهم عبارتند از: سکونت در جزیره، عدم دریافت مجوز صید تاکنون و نداشتن مجوز صید در خانواده (همسر) بود.
معیار‌های اولویتی هم شامل سن، وضعیت شغل، سرپرستی خانوار، خانواده شهدا و ... بود. پس از این برای ۵۰ پرونده تشکیل شده، از دهیاری، شورا و تعاونی صیادی جزیره هنگام استعلام گرفته شد. پس از تایید معیار‌ها از سوی این سه نهاد، کارگروه تخصصی برای صدور مجوز در جزیره هنگام تشکیل شد.
نماینده جامعه صیادی، نماینده شیلات شهرستان قشم، بخشدار شهاب، نماینده استانداری، «مریم یگانه»، مدیرکل امور بانوان و خانواده استان و نماینده اداره‌کل شیلات در این کارگروه حضور داشتند. در این کارگروه پرونده‌ها بررسی شد. از بین ۵۰ پرونده، ۳۰ نفر که اولویت اصلی و بیشترین امتیاز را داشتند، انتخاب شدند.
زنان صیاد و اهالی جزیره هنگام به فهرست اسامی تایید شده معترضند. به گفته آنان کسانی که تاکنون حتی صیادی نکرده یا حتی ساکن دایم جزیره نیستند، نیز اسم‌شان در بین اولویت‌های اول دریافت مجوز وجود دارد. از سوی دیگر، کسانی که شرایط دریافت مجوز را دارند، نام‌شان در فهرست نیست. صیادان درخواست تجدیدنظر در فهرست اسامی تایید شده را دارند. استاندار نیز دستور بررسی این موضوع را داده است. دلیل شیلات برای عدم تغییر فهرست مذکور، درحالی که استاندار دستور تجدیدنظر در فهرست اسامی را صادر کرده، چیست؟
دستوری از سوی استاندار مبنی بر تجدیدنظر قطعی در فهرست اعلام شده وجود ندارد. تنها نامه‌ای از سوی استاندار به شیلات ارسال شده است که درخواست بررسی فهرست را داشت. شیلات هم پاسخ داد که از سه مرجع محلی استعلام گرفته شده که اسنادش هم موجود است. اگر بی‌نظمی صورت گرفته از سوی نهاد‌های محلی بوده که شیلات از آن تاییدیه فهرست اسامی را دریافت کرده است. اداره‌کل شیلات براساس تاییدیه‌های نهاد‌های محلی که اهالی جزیره را به خوبی می‌شناختند، اقدام کرده است. اسامی تایید شده از سوی دهیاری، شورا و تعاونی صیادی جزیره هنگام تایید شده‌اند.
امکانی برای تغییر یا بازبینی در فهرست اسامی واجد شرایط مجوز وجود دارد؟
برای بازبینی فهرست اسامی در آینده پیش‌بینی شده است. قبل از دادن مجوز، تعهدی محضری از متقاضیان دریافت مجوز گرفته می‌شود. در آن قید شده است که اگر خلاف آنچه ارایه شده، ثابت شود، در آینده شیلات می‌تواند مجوز را باطل کند.
یکی از شروط دریافت مجوز برای صیادان زن متاهل، نداشتن مجوز صیادی توسط همسرشان بود. این شرط نادیده گرفتن استقلال شغلی زنان صیاد نیست؟ یک زن چگونه می‌تواند از مجوز صید همسرش استفاده کند؟
در این جزیره صیادان زن بدون هیچ مزاحمتی فعالیت می‌کردند. برای نخستین‌بار از شیلات کشور برای زنان جزیره درخواست مجوز صیادی داده شد. هدف اهدای مجوز به زنانی بود که خانواده‌شان نیز از هیچ مجوز و تسهیلاتی بهر‌ه‌ای نبردند. با مجوز می‌توان از یارانه سوخت و بیمه برای فعالان در شناور استفاده کرد. این امکان باید به گونه‌ای باشد که کل خانواده را پوشش دهد. وقتی یک مرد سرپرست خانواده مجوز صید را از شیلات دریافت و برای خانواده‌اش استفاده کرده، بهتر است مجوز جدید برای استفاده و بهره‌رسانی به خانواده دیگر باشد.
تاکنون چند صیاد زن در استان مجوز صیادی را دریافت کرده و شروع به فعالیت کرده‌اند؟
تا صدور مجوز اصلی باید مراحل مختلفی طی شود که زمانبر است. موافقت اصولی ۳۰ زن صیاد جزیره هنگام صادر شده است. مثلا در اداره ثبت شناوران باید شناورشان را ثبت کنند. گواهی ایمنی دریانوردی دریافت کنند. مهم‌ترین بخش، اما صدور موافقت اصولی بود که انجام شده است. در کل استان هرمزگان، حدود پنج درصد مالکان شناور‌ها زنان هستند.