دکتر رضا طالعی‌فر*؛ کارگران در عرصه اقتصاد ملی و تحقق اهداف اقتصادی و تولیدی هر کشوری به عنوان یک بازو و نیروی مولد نقش بسزایی دارند و اهمیت و جایگاه این قشر زحمتکش بر کسی پوشیده نیست. اهمیت توجه به این قشر در سطح دنیا تا آنجاست که از سال ۱۸۸۶ میلادی به بعد، روز جهانی کارگر به تقویم جهانی وارد شده است تا روند توجه به مسایل، مشکلات و حقوق کاری و اجتماعی این قشر مهم جامعه بیش از گذشته در دستور کار دولت‌ها قرار گیرد.
چرا که دولت‌ها به خوبی می‌دانند حیات یک ملت مرهون کار و کارگر است و لذا اگر بتوانند توازن قابل قبولی بین حقوق کارفرمایان و کارگران برقرار نمایند ضمن به حرکت درآوردن چرخ عظیم صنعتی و تولیدی می‌توانند از گستره وسیعی از تبعات آتی اجتماعی و حتی امنیتی در سطح جامعه جلوگیری نمایند و زمینه را برای رشد و شکوفایی و پویایی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشورشان فراهم سازند.
به واقع کارگران به عنوان نفرات خط مقدم جبهه اقتصادی و عرصه تولید وظیفه خطیر و مهمی را بر عهده دارند و از اینرو می‌طلبد دولت‌ها من جمله مسوولین کشورمان نگاهی ویژه‌ای بدان‌ها داشته باشند آنهم در شرایط فعلی که کشور بایستی از هر فرصتی برای کاستن فشار تحریمی ناجوانمردانه تحمیلی استفاده کند تا بتواند به سرمنزل مقصود که همان پیشرفت و تعالی پایدار صنعت کشور است دست یابد.
توجه به جایگاه کار و نقش کارگران در جامعه نیز در دین اسلام مورد تاکید خداوند و ائمه اطهار می‌باشد تا جایی که تلاش در جهت رزق حلال از بالاترین عبادت‌ها برشمرده شده است و حتی پیامبر گرامی اسلام (ص) بر دستان کارگر بوسه می‌زد و می‌فرمود آتش این دست را لمس نمی‌کند. آن حضرت در حدیثی گوهربار اشاره دارند که:" إِنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لَا یُکَفِّرُهَا صَلَاةٌ وَ لَا صَدَقَةٌ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا یُکَفِّرُهَا قَالَ الْهُمُومُ فِی طَلَبِ الْمَعِیشَة"، (بعضی از گناهان به وسیله نماز و صدقه هم آمرزیده نمی‌شوند. سوال شد یا رسول الله! پس چه چیز موجب آمرزش آن است؟ فرمود: جدیت و تلاش در طلب معیشت) (مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل ج۱۳، ص ۱۳) امام علی (ع) می‌فرمایند: " عَلَیْکُمْ بِالْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ وَ التَّأَهُّبِ وَ الِاسْتِعْدَاد" (بر شما باد به تلاش و سخت کوشی و مهیا شدن و آماده شدن) (وسایل الشیعه، ج ۱، ص ۹۲، ح ۲۱۷).
حال با توجه به چنین نقش و جایگاه کلیدی کارگران، در مسیر تحقق راهبرد جهش تولید، نگارنده پیشنهاداتی برای بهبود جایگاه این قشر تاثیرگذار در نظام اقتصادی کشور مطرح می‌نماید:
-توجه به شکل گیری، توسعه و نهادینه سازی جایگاه و کارکرد تشکل‌های کارگری برای بهبود و ارتقای سطح تاثیرگذاری این تشکل‌ها در مسیر صیانت از حقوق کارگران و رصد و حل مشکلات آن ها؛ تلاش دولت برای ایجاد همگرایی، همدلی مستمر میان تشکل‌های مرتبط با کارفرمایان و کارگران برای حل مشکلات مهمی، چون تعیین سطوح واقعی دستمزد متناسب با تورم سالیانه، مسایل مرتبط با امنیت شغلی، بیمه، مالیات و...؛ تلاش در جهت تسهیل سازی شرایط عضویت و تشویق کارگران برای حضور در تشکل‌های کارگری مرتبط برای رسیدگی مستمر و به دور از هرگونه شعارزدگی به مشکلات آن‌ها است.
یکی از معضلات سال‌های اخیر در حوزه کارگری، مشکلات مرتبط با قرارداد‌های آن‌ها بوده است که عمدتا این قرارداد‌ها توسط برخی از کارفرمایان بصورت کاملا یکجانبه و به دور از انصاف تنظیم شده است و چندان حق کارگران در آن‌ها دیده نشده است و گا‌ها حتی مفاد این قرارداد‌ها به شکلی تنظیم شده است که نوعی بهره کشی و استثمار است.
لذا در این خصوص بنظر می‌رسد که بایستی نهاد‌های متولی بیش از گذشته ورود کرده و بر مفاد این قرارداد‌ها و تشدید مجازات متخلفین مربوطه ورود کنند تا عدل و انصاف و احترام به حقوق کارگران بیش از پیش دچار خدشه نشود؛ لزوم حفظ کرامت و شان اجتماعی کارگران به عنوان افرادی که در پی رزق حلال در حال تلاش هستند باید در کشورمان که عنوان جامعه اسلامی را یدک می‌کشد بیش از گذشته مورد توجه مسوولین مربوطه قرار گیرد و حتی این باور و ذهنیت از سوی متولیان در سطح جامعه نهادینه گردد که هر آن کسی که در کشور در هر شغل و جایگاهی در حال تلاش برای کسب روزی حلال است فردی است محترم.
توجه به این موضوع از آن حیث حایز اهمیت است که دانسته شود در اسلام حقوق اجتماعی کارگر با حقوق اجتماعی کارفرما، مساوی و برابر است و این موضوع، یکی از اصول اساسی اسلام است و شرافت، کرامت و جایگاه انسان‌ها نه به ثروت، سرمایه و... آن‌ها بلکه به تقوای آن‌ها بستگی دارد (إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ. (بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا با تقواترین شمایند.) (قرآن کریم، آیه ۱۳ سوره حجرات).
-نگاه غرب گرایانه و مادی محور که صرفا کارگر را ابزاری در راستای تولید ثروت بیشتر و بیشتر برای صاحبان سرمایه می‌داند و مطرح شدن مقوله هایی، چون حقوق کارگران، صنف‌های کارگری، بیمه، حقوق و دستمزد و امنیت شغلی و... را ذیل همین دیدگاه ارزیابی و مورد نقد قرار می‌دهد، می‌بایست در بین مسوولان کشورمان محو شده و از بین برود چرا که در اندیشه اسلامی کارگر جایگاهی در تراز "مجاهد فی سبیل الله" دارد و چنین اندیشه‌ای علاوه بر اینکه برای کارگر و کار و تلاش او ارزش مادی متصور است، ارزش الهی و اخروی نیز قائل است.
نهادینه شدن چنین دیدگاهی در بین مسوولان قطعا می‌تواند خیرات و برکات فراوانی در بین جامعه کارگری داشته و جایگاه و کارکرد آن‌ها را در سطح جامعه بیش از گذشته ارتقا دهد.
*دکترای مدیریت دولتی و عضو هیات علمی دانشگاه