فرارو- معاینه فنی خودرو یکی از راه‌کار‌های کاهش آلودگی هواست که آلاینده‌های حاصل از احتراق در خودرو را کاهش می‌دهد. با اجباری شدن معاینه فنی تمامی مالکین خودرو موظف به طی مراحل معاینه فنی و داشتن برگه معاینه فنی شده‌اند.
معاینه فنی خودرو چیست؟ برای گرفتن معاینه فنی خودرو چه مراحلی را باید طی کرد و به چه مدارکی نیاز است؟ آیا تمام معاینه‌های فنی خودرو به یک شکل هستند؟ اگر شما هم برای اولین بار است که به انجام معاینه فنی خودرو اقدام می‌کنید و یا این‌که می‌خواهید از جدیدترین تغییرات در این زمینه آگاه شوید، در ادامه این مطلب با ما همراه شوید تا کامل‌ترین و آخرین اطلاعات درباره معاینه فنی خودرو را دریافت کنید.
معاینه فنی خودرو چیست؟
معاینه فنی مجموعه آزمایش‌هایی است که سلامت قطعات خودرو و عملکرد استاندارد آن‌ها را بررسی می‌کند و در بسیاری از کشور‌های جهان اجرا میشود. معاینه فنی نشان می‌دهد که خودرو در سوخت و ساز خود چه اندازه آلایندگی تولید می‌کند و تا چه اندازه می‌تواند روی محیط زیست و هوا تاثیر منفی بگذارد. در تست معاینه فنی به طور کلی آلاینده‌هایی اندازه‌گیری میشود که خودروی شما می‌تواند تولید کند.
تست معاینه فنی فقط به تست آلایندگی خودرو ختم نمی‌شود؛ بلکه در این تست ایمنی خودرو، کارایی سیستم ترمز خودرو، سالم بودن ظاهر خودرو و مواردی از این قبیل نیز تست می‌شوند. تنها در صورتی که خودرو بتواند از تمام این آزمون‌ها با موفقیت بیرون بیاید، برگه معاینه فنی به او تعلق می‌گیرد.
معاینه فنی خودرو از چه زمانی در ایران آغاز شد؟
در سال ۱۳۵۳ برای اولین‌بار بحث بررسی میزان آلایندگی و وضعیت سلامت خودروها در ایران به طور رسمی مطرح شد. در این سال در قوانین راهنمایی و رانندگی عنوان شد که انجام معاینه فنی الزامی است. با این حال با توجه به مواردی همچون تغییرات شدید قیمت بنزین، تغییرات اساسی در سیستم در زمان پیروزی انقلاب اسلامی و تغییر اولویت‌های اساسی کشور تا سال ۱۳۶۹ اتفاق جدیدی در این زمینه رخ نداد. در این سال ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران تحت نظر معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تشکیل شد و در سال ۱۳۷۲ بیانیه‌ای با نام هوای پاک تصویب شد. ۲ سال بعد یعنی در سال ۱۳۷۴ مجلس شورای اسلامی لایحه نحوه جلوگیری از آلودگی هوا (ماده ۵ الزام گواهینامه رعایت حد مجاز آلودگی) را تصویب کرد.
از همین سال نیز تجهیز ۹۳ تعمیرگاه مجاز به ۱۰۰ دستگاه تست سنجش آلودگی هوا از نوع SUN MEN ۱۵۰۰ آغاز شد. در سال ۱۳۷۵ نیز شرکت گسترش معاینه فنی خودرو تاسیس شد که از همان ابتدا گازسوز کردن خودروهای عمومی و بخشی از خودروهای شخصی را آغاز کرد. در این طرح تعداد ۱۹۰۰ دستگاه با دریافت تسهیلاتی به کیت گازسوز مجهز شدند. در سال ۱۳۷۸ طرح تاسیس مراکز معاینه فنی بررسی شد و یک سال بعد اولین مرکز مکانیزه در پارکینگ بیهقی تهران تاسیس شد. لزوم اخذ معاینه فنی به طور جدی‌تری از اوایل دهه ۸۰ شمسی آغاز شد و با تعویض پلاک‌های قدیمی به ملی و طرح تعویض خودروهای فرسوده سرعت گرفت. این روند با افزایش تعداد مراکز مکانیزه معاینه فنی به سایر نقاط کشور، الزامی‌شدن اخذ معاینه فنی سالانه برای خودرو‌هایی با سن بیش از ۵ سال و مواردی از این دست تاکنون ادامه یافته است.
چه خودرو‌هایی مشمول طرح اجباری معاینه فنی خودرو هستند؟
معاینه فنی با تأیید سلامت خودرو راه‌حلی مفید برای کاستن از حجم آلودگی‌های روزافزونی است که ما در بیش‌تر کلان شهر‌ها با آن روبرو هستیم. با توجه به تعریف سازمان استاندارد کشور خودروهای ساخت داخل و خارج که ۴ سال از عمر تولید آن‌ها می‌گذرد، ملزم به داشتن برگ معاینه فنی هستند؛ بنابراین سن معاینه فنی خودرو در سال ۹۹ شامل این سه گروه است:
۱. خودروهای داخلی تولید سال ۱۳۹۴ و قبل از آن
۲. خودروهای وارداتی تولید سال ۲۰۱۵ و قبل از آن
۳. خودروهای عمومی و تاکسی سال ۹۷ و قبل از آن
خودروهای سنگین نیز تا یک سال از تاریخ تولیدشان از انجام معاینه فنی معاف هستند. همچنین طبق قانون هوای پاک صدور برگ معاینه فنی برای خودروهای فرسوده ممنوع است. سن فرسودگی وسایل نقلیه براساس مصوبه هیأت وزیران در مهرماه ۹۷ مشخص شده است. برای نمونه سن فرسودگی خودروهای عمومی بنزینی یا دوگانه سوز ۱۰ سال و خودروهای پایه سوز ۱۲سال پس از تاریخ تولید آن‌هاست. خودروهای پلاک قدیم نیز باید ابتدا اقدام به گرفتن پلاک ملی کنند و بعد از آن اجازه دریافت معاینه فنی به آن‌ها داده خواهد شد.
خودروهای صفر می‌توانند بعد از ۴ سال از سال تولید خودرو برای دریافت گواهی معاینه فنی به مراکز مجاز مراجعه نمایند؛ ولی بهتر است تا قبل از این‌که مهلت گارانتی خودرو تمام شود، نسبت به دریافت معاینه فنی اقدام کنند؛ زیرا با انجام تست‌های مختلف در این مراکز مشخص میشود چه قطعاتی از خودرو درست کار نمی‌کنند. برای مثال کاتالیست در بیش‌تر خودروهای داخلی مشکل دارد که شما می‌توانید در زمان گارانتی آن را تعمیر یا تعویض کنید؛ زیرا این قطعه هزینه بالایی برای شما به بار می‌آورد.
نداشتن معاینه فنی خودرو چه عواقبی دارد؟
دوربین‌های مختلفی در سطح شهر وجود دارند که تعداد آن‌ها به ۱۲۰۴ عدد می‌رسد و خودروها را از لحاظ داشتن یا نداشتن معاینه فنی کنترل می‌کند؛ بنابراین هر خودرویی که معاینه فنی نداشته باشد، با این دوربین‌ها شناسایی و جریمه ۵۰ هزار تومانی برای آن صادر میشود. بهتر است بدانید که نیروهای پلیس هم کار پیگیری و کنترل معاینه فنی را انجام می‌دهند. پس رانندگان باید توجه داشته باشند که در صورت نداشتن معاینه فنی در کلان شهر‌هایی همچون تهران به‌ازای هر بار ثبت شدن تخلف با دوربین یا افسر راهنمایی و رانندگی ۵۰ هزار تومان جریمه خواهند شد. علاوه‌بر این برگه معاینه فنی یکی از ملزومات برای تعویض پلاک محسوب میشود و در صورت نداشتن این برگه هیچ‌یک از مراکز تعویض پلاک کشور قادر به صدور پلاک و صدور برگ سبز جدید برای خودرو موردنظر نخواهند بود.
آیا استعلام معاینه فنی خودرو ممکن است؟
در صورتی که تمایل دارید از اعتبار معاینه فنی خودرو خود استعلام بگیرید، سامانه یک‌پارچه معاینه فنی ایران با نام اختصاری سیمفا (
symfa.ir) استعلام شرایط معاینه فنی را برای خودروهای مختلف در سراسر ایران فراهم کرده است. کافی است با مراجعه به سایت سیمفا وارد بخش استعلام گواهی از منوی بالای صفحه شوید؛ سپس باید شماره Vin خودرو را وارد کنید. در سایت سیمفا به موارد دیگری همچون لیست مراکز معاینه فنی در سراسر ایران، نحوه گزارش تخلفات مراکز معاینه فنی و اطلاعیه‌های مرتبط با معاینه فنی خودرو دسترسی خواهید داشت؛ همچنین در سایت سیمفا با استفاده از پلاک خودرو نیز می‌توانید استعلام معاینه فنی خودرو خود را انجام بدهید؛ یعنی با انتخاب استعلام معاینه فنی با پلاک خودرو می‌توانید استعلام معاینه فنی خود را دریافت کنید.
همچنین رانندگان می‌توانند بدون نیاز به نصب نرم افزار و همچنین بدون دسترسی به اینترنت از طریق کد USSD نسبت به استعلام معاینه فنی خودرو خود اقدام کنند. برای این کار کد #۲۰۰۸* را با تلفن همراه خود شماره‌گیری کنید. پس از چند لحظه صفحه زیر نمایش داده خواهد شد (نکته: این سرویس فقط برای مشترکین همراه اول فعال است). گزینه ۱ (استعلام) را انتخاب و در مرحله بعد شماره VIN خودرو خود را وارد کنید. هم‌اکنون می‌توانید وضعیت معاینه فنی خودرو خود را مشاهده کنید. درصورت انتخاب گزینه ۲ شما می‌توانید در سامانه سیمفا عضو و از خدمات آن بهره‌مند شوید.
توجه داشته باشید که استعلام معاینه فنی یکی از مهم‌ترین اقدامات پیش از خرید خودرو دست دوم است که ضمانتی برای سلامت خودرو محسوب میشود؛ همچنین با استعلام معاینه فنی خودرو می‌توانید از مدت اعتبار آن مطلع شوید و از مشکلات احتمالی آینده جلوگیری کنید.
مدت زمان اعتبار برگه معاینه فنی خودرو چقدر است؟
طبق گفته مدیر امور اجرایی معاینه فنی خودروهای کشور گواهی معاینه فنی خودروهای سبک در تاریخی که اخذ شده است، در همان تاریخ یک سال بعد به اتمام می‌رسد و مالکین خودرو باید به مراکز معاینه فنی مراجعه و برای گرفتن گواهی جدید اقدام کنند. خودروهای سنگین نیز تا ده سال مدت اعتبار معاینه آن‌ها ۶ ماهه است و بعد از ده سال باید هر ۳ ماه یک‌بار برای تمدید معاینه فنی خود اقدام کنند.
مدارک مورد نیاز برای گرفتن معاینه فنی خودرو چیست؟
مدارک لازم برای معاینه فنی خودرو شامل اصل کارت یا سند خودرو و فرم تشخیص عیوب ظاهری است.
مراحل دریافت معاینه فنی خودرو به چه ترتیب است؟
پس از تعیین مرکز مورد نظر و دریافت نوبت به مرکز مذکور مراجعه کنید و مراحل معاینه فنی را به ترتیب زیر انجام بدهید:
۱. ثبت اطلاعات: در ابتدای ورود اطلاعات کارت خودروی شما با یک دوربین پلاک‌خوان ثبت و اطلاعات شخصی‌تان در سامانه معاینه فنی درج خواهد شد.
۲. بررسی وضعیت ظاهری خودرو: در این مرحله خودروی شما بازرسی چشمی و به طور کلی بررسی خواهد شد. در اولین گام موارد زیر بررسی میشود:
ــ سالم بودن چراغ‌ها که شامل چراغ‌های نور پایین و بالا، چراغ راهنما و چراغ عقب (خطر، ترمز، دنده عقب، چراغ پلاک) است.
ــ سالم بودن شیشه‌ها و آینه‌ها
ــ وضعیت لاستیک‌ها
ــ وضعیت کمربند ایمنی
ــ سالم بودن بوق
ــ بررسی صدای اگزوز و دود خروجی از آن
ــ سالم بودن برف پاک‌کن
ــ استاندارد بودن ظاهر خودرو (مانند دفرمگی و پوسیدگی بدنه، متعلقات اضافی بدنه)
۳. بررسی آلاینده‌های خروجی: در این مرحله خودروی شما در دور آرام کار می‌کند تا میزان دود و آلایند‌های خروجی آن تست شود.
۴. تست چراغ‌های جلو: در این قسمت به کمک رایانه میزان انحراف نور ماشین و سطح پوشش‌دهی آن بررسی میشود.
۵. بررسی لغزش جانبی: در این بخش میزان باز یا بسته بودن دهانه چرخ‌ها پس از طی مسافت یک کیلومتر بررسی میشود تا میزان انحراف و لغزش خودروی شما مشخص شود.
۶. تست کمک فنر: یکی از عوامل مهم در تصادفات رانندگی عدم عملکرد صحیح کمک فنرهاست. از این‌رو تست کردن کمک فنرها یکی از اساسی‌ترین مراحل معاینه فنی به حساب می‌آید. در این بخش کارایی هر کدام از کمک فنرها به کمک دستگاه انجام میشود و نتیجه تست به دو صورت عددی و گرافیکی نمایش داده میشود.
۷. بررسی ترمزها: یکی از مهم‌ترین مراحل معاینه فنی بررسی شتاب و قدرت ترمزها (ترمز اصلی و ترمز دستی) به منظور ارزیابی کارایی سیستم ترمز است.
۸. بررسی سیستم تعلیق: در این قسمت با تحت فشار قرار دادن سیستم تعلیق میزان عملکرد آن بررسی میشود. سیستم تعلیق خودروها از تعدادی قطعه ساخته شده است و در صورتی که اتصال این قطعات مناسب نباشد، ممکن است برای شما حادثه آفرین شود. به همین منظور نحوه اتصال این قطعات با جلوبندی خودرو بررسی میشود تا اگر ضعفی در اتصال آن‌ها وجود داشته باشد، مشخص شود.
۹. صدور گواهی معاینه فنی: بعد از طی تمامی مراحل معاینه فنی در صورتی که خودروی شما در تمامی تست‌ها پذیرفته شده باشد، برگه معاینه فنی برای شما صادر خواهد شد.
در صورت مردود شدن در معاینه فنی خودرو چه باید کرد؟
اگر خودروی شما به یکی از دلایل ظاهری یا فنی در آزمون معاینه فنی پذیرفته نشود، برگه نتایج آزمون‌ها با ذکر علل مردودی به شما داده میشود و شما تا ۱۵ روز فرصت دارید با رفع نقص ذکر شده دوباره به همان مرکز مراجعه و بدون نیاز به وقت قبلی خودروی خود را تست کنید. در این مرحله از شما هزینه‌ای (البته کم‌تر از تست اول) برای تست مجدد نیز گرفته میشود. طبق آخرین آمار آنلاین مراجعین معاینه فنی بیش‌ترین علل مردودی خودروها به ترتیب عبارت‌اند از:
۱. آزمون آلایندگی
۲. نواقص ظاهری
۳. آزمون ترمز
۴. آزمون هم‌راستایی چرخ
۵. آزمون کمک فنر
چگونه برای اخذ معاینه فنی خودرو، نوبت بگیریم؟
شهروندان تهرانی می‌توانند به سامانه ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران به آدرس
inspection.tehran.ir مراجعه کنند و از خدمات آنلاین این سایت مانند نوبت‌دهی اینترنتی و استعلام گواهی معاینه فنی بهره‌مند شوند. همچنین آدرس مراکز معاینه و مدت زمان انتظار نیز در دسترس مراجعه کنندگان قرار گرفته است. برای گرفتن نوبت به صورت اینترنتی ابتدا روی گزینه نوبت‌دهی آنلاین کلیک کنید. در صفحه جدید شماره پلاک، نام و نام خانوادگی، شماره تلفن همراه و در انتها شناسه امنیتی را در کادر مورد نظر وارد کنید و منتظر ارسال کد فعال سازی به شماره همراه خود باشید.
پس از وارد کردن کد فعال سازی ارسالی در این مرحله باید مرکز مورد نظر، تاریخ و ساعت مراجعه خود را انتخاب کنید و به مرحله بعد بروید. در مرحله پایانی مرکز انتخابی، ساعت و زمان مراجعه برای شما نمایش داده میشود. همچنین این امکان برای شما فراهم شده است که به صورت اینترنتی در پایین صفحه هزینه معاینه فنی را پرداخت کنید. به این نکته توجه داشته باشید که در صورت پرداخت مبلغ تا ۲۴ ساعت قبل از مراجعه امکان استرداد وجه وجود دارد و بعد از این مدت در صورت کنسل شدن مبلغی به شما تعلق نمی‌گیرد.
شما همچنین برای کسب اطلاعات بیش‌تر درباره مراکز معاینه فنی می‌توانید عدد یک را به سامانه ۲۰۰۰۱۱۲ ارسال کنید. پس از ارسال پیامکی را دریافت خواهید کرد که شامل کد، نام و ساعات انتظار مراکز مختلف است. سپس شما مرکز مورد نظرتان را انتخاب و کد آن را ارسال کنید. در پیامک دریافتی اطلاعاتی شامل شماره تلفن، آدرس، ساعات انتظار و روز‌های کاری نمایش داده خواهد شد و به این صورت شما می‌توانید در زمان مناسب به مرکز مورد نظر مراجعه کنید.
اگر با داشتن معاینه فنی جریمه شدیم، چه کنیم؟
اگر ۲۴ ساعت از صدور معاینه فنی‌تان گذشته باشد، می‌توانید با داشتن شماره VIN خودرو و از طریق سایت سیمفا اعتبار معاینه فنی‌تان را استعلام کنید. اگر اطلاعات شما در سیما ثبت شده بود، برای اعتراض به جریمه با داشتن مدارک زیر به مراکز پلیس+۱۰ مراجعه کنید:
ــ اصل و کپی کارت خودرو
ــ اصل و کپی کارت معاینه فنی
ــ اصل و کپی برگه خلافی
اگر اطلاعات‌تان در سیمفا ثبت نشده است، ابتدا باید به همان مرکزی که معاینه فنی‌تان را گرفته‌اید، مراجعه کنید تا اطلاعات‌تان را در سیمفا ثبت یا آپدیت کنند.
چند نوع معاینه فنی خودرو وجود دارد؟
در کلان‌شهر تهران دو نوع معاینه فنی «عادی» و «برتر» ارائه میشود. آزمون‌های معاینه فنی برتر به‌ویژه در بخش تست‌های آلایندگی هوا سختگیرانهتر است. در معاینه فنی عادی که تاکنون صادر می‌شد، دور موتور آرام در سرعت پایین ملاک تست خودروها بود؛ اما در معاینه فنی برتر دور موتور پایین و بالا بررسی خواهد شد که این موضوع کار را برای اخذ معاینه فنی سخت کرده است. تفاوت اصلی معاینه فنی برتر با معاینه فنی عادی فقط در نوع تست آلایندگی است. تست آلایندگی معاینه فنی برتر به صورت سختگیرانهتر در دو دور آرام و ۲۵۰۰ انجام میشود. در معاینه فنی برتر علاوه‌بر کارکرد درجا تولید آلایندگی خودروها در دور موتور بالا نیز سنجیده میشود. این معاینه فنی برای کنترل آلایندگی خودرو کارایی بیش‌تری دارد؛ زیرا در بسیاری از مواقع آلایندگی درحالی اتفاق می‌افتد که خودروها در دور موتور بالا کار می‌کنند.
خودروهای صفر نیز معاینه فنی برتر دریافت می‌کنند. طبق قانون خودروهای نو (صفر کیلومتر) تا چهار سال از اخذ معاینه فنی معاف هستند؛ اما این معافیت به منزله داشتن معاینه فنی برتر (براساس ضوابط طرح ترافیک) نیست و مالکان خودروهای نو نیز برای بهره‌مندی از تخفیف ۳۰ درصدی عوارض ورود به محدوده طرح ترافیک و زوج و فرد باید برای گرفتن معاینه فنی برتر خودرو اقدام کنند. درواقع داشتن معاینه فنی برتر در حال حاضر اجباری نیست؛ اما با داشتن آن می‌توانید از تخفیف ۳۰ درصدی عوارض ورود به محدوده‌های طرح ترافیک و زوج و فرد شهر تهران بهره‌مند شوید. همین امر نشان می‌دهد که این نوع معاینه فنی خودرو درحال حاضر فقط در تهران ارائه میشود.
همچنین معاینه فنی «ویژه» نوع دیگری از معاینه فنی است که شرایط اخذ آن یک درجه سختگیرانهتر از معاینه فنی برتر است. برهمین اساس افرادی که معاینه فنی ویژه را دریافت کنند، از تخفیفات بیش‌تری برای ورود به محدوده‌های ترافیکی تهران برخوردار خواهند شد. معاینه فنی ویژه طرحی مقدماتی است که هنوز اجرایی نشده است. این طرح پس از انجام کار‌های مقدماتی و ابلاغ آن از سوی سازمان محیط‌زیست کشور جنبه قانونی پیدا خواهد کرد. پیش‌بینی میشود که امسال صدور معاینه فنی ویژه در تهران اجرایی شود. در معاینه فنی معمولی حد مجاز مونوکسیدکربن در دور موتور بالا حدود 0/7 است و در معاینه فنی برتر این حد در دور موتور ۲۵۰۰ Rppm باید 0/6 باشد؛ اما در معاینه فنی ویژه که مختص خودروهای هیبریدی است، حدود آلایندگی مجاز 0/3 پیشنهاد شده است.
هزینه معاینه فنی چقدر است؟
هزینه معاینه فنی انواع وسیله نقلیه در سال ۱۴۰۱ به‌شرح زیر اعلام شده است:
| معاینه فنی خودروهای سبک |
۳۷هزار تومان |
درصورت مردودی ۸هزار تومان |
| معاینه فنی خودروهای سبک دوگانه سوز |
۵۹هزار تومان |
درصورت مردودی ۸هزار تومان |
| معاینه فنی خودروهای سنگین گازوییلی |
۵۷هزار تومان |
درصورت مردودی ۱۲هزار تومان |
| معاینه فنی خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین گازسوز |
۷۰هزار تومان |
درصورت مردودی ۱۲هزار تومان |
| معاینه فنی موتورسیکلت |
۱۰هزار تومان |
درصورت مردودی ۲هزار تومان |