دولت برای قدرتمند کردن پول ملی لایحه حذف صفرها را تصویب کرد
فرارو- علی ربیعی، سخنگوی دولت، روز گذشته از تصویب کلیات لایحه حذف چهار صفر از پول ملی در دولت دوازدهم خبر داد. طبق مصوبه دولت، واحد پایه پول ایران از ریال به تومان تغییر خواهد یافت و یک تومان جدید هم معادل ۱۰۰ ریال خواهد شد.
به گزارش فرارو، بر اساس این لایحه، چهار صفر از ریال و سه صفر از تومان حذف شده و بدین‌ترتیب پس از تصویب لایحه مزبور توسط مجلس، ۱۰ هزار ریال فعلی یک تومان جدید خواهد بود.
لایحه مصوب دولت باید برای نهایی شدن در مجلس شورای اسلامی نیز به تصویب برسد. سخنگوی دولت گفت: «سعی می‌کنیم لایحه را با دو فوریت به مجلس ارسال کنیم.»
علی ربیعی با بیان اینکه "اجرای طرح حذف چهار صفر از پول ملی موجب افزایش کارایی پول ملی و هماهنگی بیشتر با عرف جاری جامعه می‌شود"، خاطرنشان کرد: «حذف چهار صفر از پول ملی باعث می‌شود تا حیثیت ظاهری پول ملی در مقایسه با سایر ارزهای بین‌المللی مراعات شود و مسکوکات که مدتی است حذف شده‌اند، وارد چرخه شوند. همچنین استهلاک کاغذ نیز کاهش می‌یابد.»
سخنگوی دولت همچنین ارتباط حذف چهار صفر از پول ملی با "تورم و قدرت خرید" را رد کرد و گفت: «با اجرای این طرح صرفا به دنبال افزایش کارایی پول ملی هستیم.»
بحث حذف صفر از پول ملی ایران دو دهه است که در فضای اقتصادی ایران مطرح می‌شود. این بحث پس از حذف شش صفر از لیر ترکیه در ایران داغ شد. در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد حذف صفرها به عنوان راهکاری برای مقابله با افزایش تورم عنوان شده بود. این بحث‌ها، اما به دلیل بحران‌های ارزی و اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها که خود به تشدید تورم دامن زد، بی‌نتیجه ماند.
طرح مزبور چند بار نیز در دولت حسن روحانی مطرح شد، اما، ولی الله سیف، رئیس سابق بانک مرکزی، زمان اجرای چنین طرحی را به فراهم شدن شرایط از جمله "ثبات اقتصادی و تورم تک‌رقمی پایدار" مشروط کرد.
اما با قرار گرفتن عبدالناصر همتی در رأس بانک مرکزی بحث "اصلاح نظام پولی، تعریف واحد پول جدید و بازنگری در اقطاع اسکناس و مسکوک" با جدیت بیشتری در دستور کار قرار گرفت تا اینکه در نهایت به تصویب کلیات لایحه پیشنهادی بانک مرکزی برای حذف چهار صفر از پول ملی در دولت دوازدهم انجامید.
حالا قرار است جزئیات این طرح در دولت بررسی شده و به تصویب برسد. پس از آن نیز لایحه مزبور در صورت تأیید و تصویب مجلس شورای اسلامی، اجرایی خواهد شد.
این اصلاح سرآغاز یک فرآیند زمان‌بر مالی، حقوقی، فنی، اقتصادی و سیاسی است که بنا به گفته عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران اجرای آن نزدیک به ۲ سال طول خواهد کشید.
حذف صفرها سال گذشته و با انتخاب همتی به عنوان رییس کل بانک مرکزی جدی شد
امیدها و چالش‌ها
برخی معتقدند با افزایش اسمی و ظاهری نرخ برابری تومان در برابر ارزهای بین‌المللی، تمایل روانی مردم برای تبدیل پول ملی در حال نزول به دلار کاهش یابد. همچنین در کوتاه‌مدت این امید را به مردم می‌دهد که دولت برای مهار تورم و انجام اصلاحات اقتصادی مصمم شده و کاهش قیمت اسمی کالا‌ها نیز احساس شروع دوره ارزانی را در مردم ایجاد می‌کند. از طرف دیگر کاهش حجم پول و افزایش سرعت جابه جایی برکاهش تورم نیز موثر است. حذف صفر‌های فوایدی نیز در امور حسابداری دارد و هزینه‌های بانکی را نیز کاهش می‌دهد.
با این حال چالش‌هایی نیز وجود دارد. تضمین موفقیت این طرح نیازمند مقدمات اجرایی زیادی است. جمع‌آوری و امحاء ریال قدیم و طراحی، چاپ و توزیع تومان جدید و برنامه‌ریزی فنی برای مقابله با بی‌نظمی ناشی از عدم انطباق اطلاعات مالی قدیمی و جدید از جمله اقدامات پرهزینه‌ای است که به دولت تحمیل خواهد شد.
در عین حال دولت باید بر روند قیمت گذاری کالا‌ها بر پایه پول جدید نظارت کافی و کارآمدی داشته باشد.
از طرف دیگر کارشناسان معتقدند حذف صفر‌های زمانی فایده دارد که در قالب یک بسته اقتصادی اجرایی شود. مهار رشد نقدینگی، افزایش رشد اقتصادی، کاهش بدهی‌ها و کسری بودجه دولت، تنش‌زدایی سیاسی، جذب سرمایه گذاری خارجی، توقف تزریق دلار‌های نفتی در بودجه جاری کشور و نجات بانک‌ها از ورشکستگی و... باید از اجزایی این بسته اصلاحات اقتصادی باشد، در غیر اینصورت حذف صفرها اثر مثبت چندانی را نخواهد داشت.
تیتر روزنامه کیهان درباره لایحه جنجالی دولت
واکنش‌ها به حذف صفرها از پول ایران
پس از اعلام تصویب لایحه حذف صفرها توسط دولت در رسانه‌ها واکنشهای متفاوتی دیده می‌شود. برخی از رسانه‌ها اقدام دولت را "ناگهانی" و "غیرمنتطره" ارزیابی کرده و در نتایج مثبت این اقدام تردید دارند.
روزنامه کیهان در این باره نوشته است: "این تصمیم اثر واقعی در اقتصاد نداشته و تقویت ارزش پول ملی تابع رونق تولید در کشور است. "
به اعتقاد کیهان برای اینکه طرح موفق شود پیش زمینه‌هایی باید رعایت گردد، یکی از آن‌ها کنترل نرخ تورم است. این روزنامه نوشت: «احتمال دارد با حذف این صفرها، بازهم به دلیل تورم بالای کشور، قیمت بگونه‌ای افزایش یابد که به ارقام کنونی نزدیک شود!»
روزنامه جوان وابسته به سپاه پاسداران نیز به انتقاد تند از این طرح پرداخته و معتقد است این لایحه "بیشتر از آنکه اثر مثبت قابل لمس داشته باشد، بیشتر شبیه سرگرمی برنامه‌ریزان و دستگاه‌های دولتی و پاک کردن صورت مسئله عوامل تورم و رکود است تا اثر مثبتی در مسیر زندگی مردم داشته باشد."
این روزنامه همچنان با اشاره به تجربیات دیگر کشور‌ها در این زمینه هشدار داده که تجربه ایران به تجربه آرژانتین در این زمینه شباهت دارد. جوان نوشت: «تجربه آرژانتین نشان داده که تاکنون سه بار و در سال‌های ۱۹۶۰، ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ اقدام به حذف پول ملی کرده، اما به دلیل آنکه اعتماد مردم در دو دوره قبلی کافی نبوده و چشم‌انداز آتی اقتصاد را مثبت ندیده‌اند با شکست مواجه شده و تنها زمانی این اقدام مفید بوده که چاپ اسکناس کاهش، اصلاح قانون مالیات عملیاتی و افزایش درآمد دولت رخ داد و همچنین بازگشت اعتماد روانی مردم به واحد پول رسمی رخ داده‌است.»
روزنامه جوان به نقل از عباس شاکری استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی نوشته است: «اضافه یا کم کردن صفر در شرایط امروز هیچ فایده‌ای ندارد، هدف از حذف صفر چیست؟ آیا با این‌کار به فکر آرامش مردم هستید؟ مردم زمانی آرامش پیدا می‌کنند که قیمت‌ها متناسب با درآمدشان تغییر کند نه مثل امروز که ۷۰ درصد قدرت خریدشان کم شده‌است! با حذف چند صفر از پول ملی، مردم اعتمادشان افزایش نمی‌یابد!»
روزنامه وطن امروز به نقل از کارشناسان نسبت به "تورم زا" بودن این طرح هشدار داده است.
روزنامه رسالت دیگر روزنامه اصولگرایی است که با نگاه منفی به این تصمیم پرداخته است. این روزنامه در گزارشی با تیتر "خانه تکانی پول ملی" با تعدادی از کارشناسان و فعالان اقتصادی گفتگو کرده و به نقل از آن‌ها این تصمیم دولت را مورد نقد قرار داده است.
علاء‌الدین میرمحمدصادقی، نایب رئیس اتاق بازرگانی تهران و رئیس هیئت امنای سازمان اقتصاد اسلامی درمورد حذف چهار صفر از پول‌ملی به رسالت گفته است: «این تصمیم بسیار کار خطرناکی است و باعث ایجاد تورم می‌شود و باید مطالعه بیشتری در این مورد صورت گیرد، این یعنی هزار تومان می‌شود یک تومان و این تصمیم خوبی نیست.»
حسین صمصامی سرپرست اسبق وزارت اقتصاد و امور دارایی نیز در این باره ضمن اشاره به حذف چهار صفر از پول ملی به رسالت گفت: «با حذف صفر هیچ اتفاقی در اقتصاد کشور رخ نمی‌دهد زیرا این کار فقط امری حسابداری محسوب می‌شود. ضمن اینکه برای جایگزینی اسکناس‌های موجود با اسکناس‌های جدید، هزینه زیادی صرف می‌شود که به جامعه تحمیل خواهد شد.»
البته این فقط رسانه‌ها اصولگرا نیستند که این طرح را مورد نقد قرار داده اند. روزنامه‌های اصلاح طلب و میانه رو نیز آنچنان نگاه مثبتی به آن ندارند.
روزنامه اعتماد در این باره نوشته است: «به نظر می‌رسد تا زمانی که ساختار اقتصاد به تعادل نرسد، نقدینگی به سمت عوامل تولید نرود و موانع کسب و کار برداشته نشود، این تصمیم هیچ کمکی به بهبود شرایط اقتصادی نمی‌کند و بر متغیر‌های حقیقی تاثیری ندارد. بنابراین در شرایط فعلی بهتر است، تلاش و تمرکز دولت بر طرح‌ها و سیاست‌هایی باشد که در جهت رفع مشکلات بخش حقیقی اقتصاد باشد.»
روزنامه دنیای اقتصاد هم قائل به آن است که این اصلاح پول باید حلقه آخر اصلاحات اقتصادی باشد. این روزنامه نوشته است: «گر رفرم پولی ذیل مجموعه اصلاحات اقتصادی و در حلقه آخر اصلاحات باشد، می‌تواند پایدار بماند. اما اگر حذف صفر بدون اقدامات پیشینی و اصلاح روند‌های سیاست‌گذاری باشد، صفرها به سرعت می‌توانند بازگردند؛ همان‌طور که تجربه نیم قرن اخیر اقتصاد ایران نشان داده که تورم می‌تواند در هر دهه، یک صفر به واحد پولی ملی اضافه کند.»
این روزنامه همچنین تغییر نام پول ملی از "ریال" به "تومان" را هم از دو منظر نقد کرده است. دنیای اقتصاد نوشت: «نخست اینکه از نظر فرهنگی، تومان را نه یک نام ملی و بلکه محصول تهاجم می‌دانند. ملاحظه دوم از منظر اقتصادی است که تومان به شکل غیررسمی، یک عیار حفظ ارزش شده است. از این رو جامعه ممکن است دچار سوءتفاهم کم‌نمایی در درآمد شود؛ اگرچه این کم‌نمایی در هزینه‌ها نیز اتفاق می‌افتد، اما تجربه نشان داده که احساس کمبود درآمد بر کاهش هزینه چیره است.»
با این حجم انتقادات از این لایحه سوال مهم این است که آیا دولت در این باره کار کارشناسی لازم را انجام داده است؟ البته هنوز راه زیادی برای تصویب نهایی ان وجود دارد، باید دید نظر نمایندگان چه خواهد بود؟ آیا آن‌ها به نگرانی‌های کارشناسان و ناظران در حذف صفرها از پول ملی توجهی می‌کنند یا نه؟