روی بسته تکه‌ای کیک کاکائویی می‌بینید با انواع مغز پسته، بادام، گردو و البته شیره شکلات، اما وقتی بسته را باز می‌کنید تنها یک تکه کیک کاکائویی ساده نصیب‌تان می‌شود. در بسته‌های آدامس به‌صورت نامحسوس یکی دو آدامس را کم کرده‌اند. یک دبه ماست می‌خرید و وقتی ظرف خالی می‌شود تازه متوجه می‌شوید کف ظرف به داخل شکم داده است تا شمای مصرف‌کننده به سادگی نفهمید که حجم ماستی که خریده‌اید کمتر از گذشته است.
به گزارش شهروند، چند وقتی است، حس می‌کنید بسته‌های بیسکویت‌تان کوتاه‌قد شده است، پاکت‌های چیپس باد کرده است، نوشابه‌ها سرخالی شده است و آب قوطی‌های پنیر زیادتر از همیشه است، اما این فقط احساس شما نیست. حالا بسیاری از کاربران ایرانی فضای مجازی نسبت به کم‌فروشی مواد غذایی انتقاد می‌کنند و البته سازمان‌های متولی هم سکوت کرده‌اند. طبق ماده ٥٨ قانون نظام صنفی، کم‌فروشی جرم است، اما برخی تولیدکنندگان ترفند‌های پیچیده‌تری برای کم‌فروشی ابداع کرده‌اند؛ مثلا وزن کم‌شده ماده غذایی را با آب پر می‌کنند یا با تغییراتی در شیوه بسته‌بندی وزن محصول را افزایش می‌دهند و ... البته برای سازمان استاندارد مهم وزنی است که روی بسته نوشته می‌شود.
در این میان تولیدکنندگان هم می‌گویند ناچار به این کار هستند، چون نه می‌توانند قیمت را بالا ببرند و مشتری‌ها را بپرانند، نه با این گرفتاری‌های دلار و ماده اولیه گران و هزینه‌های سرسام‌آور می‌توانند کیفیت و کمیت گذشته را تحویل مشتری بدهند.
کم‌فروشی نامحسوس مواد غذایی
تولیدکنندگان مواد غذایی دست به هر کاری می‌زنند که کم‌فروشی‌شان خیلی محسوس نباشد؛ از کمر باریک‌شدن دبه‌های ماست گرفته تا نوشابه‌ها و دلستر‌های سرخالی و بسته‌های چیپس و پفکی که از هوا پر شده‌اند. محمد یکی از فروشندگان حوالی میدان صادقیه در این‌باره می‌گوید: «بعد از گران‌شدن محصولات لبنی، دبه‌های ماست یکی از برند‌ها کمر‌باریک‌تر شد و ته آن به حالت مقعر درآمد تا مصرف‌کنندگان متوجه کاهش وزن آن نشوند.»
او که معتقد است برند‌های مشهور و محبوب خیلی راحت‌تر دست به افزایش قیمت می‌زنند تا برند‌های ناآشنا، ادامه داد: «برخی از برند‌هایی که نام و آوازه چندانی ندارند، برای کاهش هزینه‌های خود از کیفیت جنس می‌زنند؛ به‌عنوان مثال یکی از برند‌های شیر را که می‌خورید، احساس می‌کنید آب می‌نوشید.»
او ادامه می‌دهد: «وقتی از دور بسته‌های چیپس، پفک و پفیلا را نگاه می‌کنید، فکر می‌کنید که این بسته‌ها هر کدام برای چند نفر کافی است، اما داخل آن‌ها به اندازه دو مشت خوراکی است و یک کودک به تنهایی می‌تواند آن را بخورد.»
روش عالیه، توش خالیه
روی بسته‌بندی تصویر یک کیک شکلاتی با روکش و مغز کاکائویی و تکه‌های فندق و گردو نمایش داده می‌شود. کافی است تا بسته‌بندی کیک را باز کنید و متوجه شوید تصویر روی بسته‌بندی با آن‌چه داخلش هست، زمین تا آسمان فرق دارد؛ نه از روکش کاکائویی خبری هست و نه تکه‌های آجیل. فروشنده این محصول می‌گوید: «بسیاری از برند‌ها به جای این‌که کیفیت جنس خود را بالا ببرند، بسته‌بندی محصولات خود را شیک‌تر می‌کنند.»
پول پنیر می‌دهیم، آب پنیر می‌گیریم
پنیری که رویش زده ٤٠٠ گرم، حدود ٥٠ گرم یا حتی بیشتر آب پنیر داخل آن است. یکی از مشتریان هایپرمارکت‌های تهران با اشاره به این نکته ادامه می‌دهد: «با کوچکترین بهانه‌ای قیمت محصولات بالا می‌رود، اما اگر آسمان هم به زمین بیاید، قیمت‌ها پایین نمی‌آید. چند روز است که مسئولان در رسانه‌ها از کاهش قیمت محصولات لبنی خبر می‌دهند، اما در بازار خبری نیست یا در بهترین حالت برخی از برند‌های لبنیات که قیمت محصولات را بیش از هزار تومان گران کرده بودند، ٢٠٠ تومان پایین آوردند.»
هر عدد خرما ٣٠٠ تومان
گرانی این روزها، برخی از خوراکی‌ها را دیگر لاکچری کرده است. بعد از آجیل و خشکبار، حالا خرما هم قیمتش نجومی شده است. درحالی هر بسته خرما را تا همین سه ماه پیش حدود ٨هزار تومان می‌خریدید که حالا برای خرید آن باید بین ١٥ تا ١٨هزار تومان هزینه کنید. یک حساب‌کتاب سرانگشتی نشان می‌دهد هر عدد خرمایی که می‌خورید، چیزی حدود ٣٠٠ تومان برای شما آب می‌خورد.
یکی از سوپرمارکت‌داران حوالی میدان آزادی دراین‌باره می‌گوید: «تا پیش از گرانی‌های اخیر، خوراکی‌هایی مثل مغز تخمه، بادام، بادام‌زمینی و پسته مشتریان زیادی داشت، اما قیمت این خوراکی‌ها به قدری بالا رفته که کمتر کسی قادر به خرید آن است. به‌عنوان مثال بسته‌های پسته‌ای که قبلا قیمت آن ١٠هزار تومان بوده، حالا ٢٠هزار تومان فروخته می‌شود، البته حجمش هم نصف شده و کیفیت پسته هم بشدت افت کرده است. درواقع اگر پیش از این داخل بسته‌ها پسته درجه٢ بود، حالا پسته درجه ٤ را به مردم می‌فروشیم.»
مردم فقیر‌تر شدند، بسته‌بندی‌ها کوچکتر
بسیاری از فعالان صنایع غذایی کاهش قدرت خرید مردم را دلیل کوچک‌شدن بسته‌بندی محصولات غذایی اعلام می‌کنند. یکی از تولیدکنندگان شیرینی و شکلات دراین‌باره می‌گوید: «اگر قرار باشد کالا را به همان اندازه که قیمت تمام‌شده آن بالارفته گران کنیم، بسیاری از مشتریان خود را از دست خواهیم داد. گرانی‌های اخیر موجب شده شکلاتی که پیش از این برای ما ٢٥هزار تومان تمام می‌شد، حالا ٥٠هزار تومان آب بخورد. این کالا را حالا باید ٦٠هزار تومان بفروشیم. چند‌درصد از مردم حاضرند برای یک بسته کاکائو حداقل ٦٠هزار تومان هزینه کنند. به خاطر همین ناچار شدیم وزن محصول را نصف کنیم و به جای این‌که ٤٠هزار تومان گران‌تر بفروشیم، تنها ١٥هزار تومان به قیمت کالا بیفزاییم.»
تولیدکنندگان مقصر نیستند
در حالی برخی از مردم تولیدکنندگان را مقصر گرانی‌های این روزها می‌دانند که فعالان این بخش که به گفته خودشان خصوصی‌ترین صنعت ایران است، شرایط بد اقتصادی را ریشه نجومی‌شدن قیمت‌ها عنوان می‌کنند.
مهدی کریمی‌تفرشی، ریاست هیأت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های توزیع و فروش محصولات غذایی دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «واقعیت این است که سیاست‌های اخیر ارزی به گونه‌ای بوده که واحد‌های تولیدی ما در تامین مواد اولیه خود با مشکل جدی مواجه شده‌اند و در صورت ادامه این روند شاهد تعطیلی واحد‌های تولیدی و از دست رفتن اشتغال ایجاد‌شده خواهیم بود.»
او با بیان این‌که اگر واحد‌های تولیدی ما نتوانند مواد اولیه خود را تامین کنند، چرخه اقتصادی‌مان دچار مشکلات بزرگتری خواهد شد، ادامه می‌دهد: «نوسانات نرخ ارز؛ افزایش هزینه‌های تولید، کاهش حاشیه سود توان رقابتی، کمبود سرمایه در گردش بنگاه‌ها و اختلال در سیستم خرید‌ها و معاملات اقتصادی را در پی داشت. در چنین شرایط نامساعدی، تولیدکنندگان مجبور بودند مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز خود را به صورت نقدی و با قیمت بالای ارز خریداری کنند.»
به گفته ریاست هیأت‌مدیره تعاونی تولیدکنندگان محصولات غذایی هم‌اکنون تولید‌کننده به دلیل کاهش قدرت مالی مردم و همچنین حفظ بازار رقابت، قادر به افزایش قیمت محصولات خود نیست. درحال حاضر برخی از تولیدکنندگان برای پرهیز از افزایش قیمت و ثابت نگه‌داشتن قیمت محصولات خود اقدام به کاهش حجم و وزن محصولات خود کرده‌اند، تا مردم همچنان توان خرید داشته باشند.
درج وزن روی محصول الزامی است
کریمی‌تفرشی با بیان این‌که در صورتی که وزن محصولی کمتر شود، تولید‌کننده موظف است وزن جدید را روی محصول قید کند، ادامه داد: «در صورت درج وزن واقعی محصول، کاهش وزن هیچ منع قانونی نداشته و تخلف نیست و در راستای هماهنگی با قدرت خرید مردم صورت گرفته است، اما اگر غیر این اتفاق افتد، تخلف بوده و سازمان حمایت، سازمان تعزیرات و انجمن صنایع غذایی موظف به رسیدگی و برخورد با متخلفان هستند.»
مطابق ماده ٥٨ قانون نظام صنفی مجازات کم‌فروشی از جزای نقدی تا تعطیلی واحد صنفی بسته به میزان جرم و دفعات تکرار متغیر است. گران‌فروشی، کم‌فروشی و احتکار ازجمله جرایمی است که از بدو وضع و تصویب قانون مجازات عمومی قابل تعقیب تشخیص داده شده است که اگر به درستی اجرا شود، از وقوع بسیاری از جرایم در این زمینه جلوگیری می‌شود.