محمد فنایی که در سال ۱۹۹۴ دیدار فینال بین دو تیم برزیل و ایتالیا را قضاوت کرد واز طرف کنفدراسیون فوتبال آسیا به عنوان کمک داور برتر شناخته شد، راجع به جنجال داوری این روزهای لیگ برتر اظهار نظر کرده. او معتقد است که قضاوت در استادیوم و به خصوص ایران بسیار سخت و دشوار است.
فنایی می‌گوید استفاده از VAR روش مناسبی برای جلوگیری از کاهش اشتباهات داوری است. اما اول باید آن را به خورد تماشاگران داد. نه اینکه فدراسیون سریع بحث این تکنولوژی جدید را مطرح کند.
او در گفت و گویی با روزنامه اعتماد به جنجال این روزهای داوری در لیگ برتر پاسخ داده است.
وضعیت داوری در لیگ برتر به حدی از بحران رسیده که کمتر کسی را می‌بینم که این روز‌ها در مورد داوری صحبت و اظهارنظر نکند. طرفداران تیم‌ها و مدیران و سرمربی‌ها چپ و راست داوران را مورد عنایت قرار می‌دهند و همه به‌طور کامل این احساس را دارند که داوری بر ضد آن‌ها بوده و حقشان خورده شده.
اعتراض به داوری در واقع آتش زیر خاکستری بود که با قضاوت‌های فغانی در بازی سپاهان و پرسپولیس و زاهدی‌فر در بازی استقلال و پدیده شعله‌ور شد و حالا دیگر به نقطه اوج رسیده. فریدون اصفهانیان، رییس کمیته داوران در واکنش به افزایش هجمه‌ها و اعتراضات به داوری ضمن عذرخواهی اعلام کرد که استفاده از کمک داور ویدیویی در دستور کار قرار گرفته تا مشکل داوری برطرف شود.
در ابتدا نظر کلی شما درباره کمک داور ویدیویی چیست؟
این سیستم حاصل مطالعات بسیار زیاد کشور‌های پیشرفته فوتبال و فیفا و همچنین استفاده از فناوری پیشرفته است. به عنوان مثال در جام جهانی اگر نگاه کنید، آنجا علاوه بر دوربین‌های پیش‌بینی شده، دوربین‌های بیشتری هم کار گذاشتند تا به داوری کمک کند و به اعتقاد من تا ۹۸ درصد این سیستم تاثیرگذار بوده و کارش را درست انجام داده.
پس می‌توانیم این سیستم را در لیگ برتر خودمان به کار بگیریم؟
استفاده از این سیستم در ایران مع‌الفارق است. یعنی اینکه فکر کنیم الان چند تا دوربین و یک مونیتور بگذاریم آنجا و به داور بگوییم بیا خودت دوباره صحنه را ببین، این می‌تواند تاثیرگذار باشد منتها شرایط دارد. شما می‌دانید تصمیمات داوری آنی است.
یعنی مثلا اگر آفسایدی اتفاق بیفتد کمک داور می‌گوید یا آفساید هست یا نیست. این نیاز به تمرکز دارد. در عین حال ممکن است تصمیمش اشتباه باشد. بالاخره داور هم انسان است. حالا اگر دوربین باشد و داور بیاید دوباره صحنه را به صورت اسلوموشن ببیند، کمک می‌کند. من منکر کمک سیستم کمک داور ویدیویی نیستم. خود من هم وقتی مورد سوال قرار می‌گیرم که فلان صحنه آفساید بود یا نه پاسخ می‌دهم باید صحنه را دوباره ببینم. پس می‌توان گفت که استفاده از VAR به صورت موضعی کمک می‌کند...
موضعی به چه معنا؟
یعنی همان جا داور بیاید و ببیند و تشخیص بدهد. فقط همان جا و به همان صحنه کمک می‌کند. این یعنی موضعی. اما ما یک بحث فراتر و مهم‌تر داریم از تشخیص یک صحنه خاص در بازی. آن هم فرهنگ‌سازی استفاده از این سیستم است. سوال مهم این است که ما در استادیوم‌های‌مان می‌توانیم و اصلا فرصت استفاده از این سیستم را داریم یا نه. داور می‌تواند در بازی‌های داخلی بازی را نگه دارد و بعد نظرش را برگرداند یا برنگرداند؟ آیا فکر نمی‌کنیم که اگر گلی به ثمر رسیده باشد و بعد داور بخواهد نظرش را در رابطه با آن گل اصلاح کند، واکنش تماشاچیان چیست؟ یعنی تماشاچیان با آرامش قبول می‌کنند که نظر داور برگردد؟ من گمان نمی‌کنم هنوز به آن فرهنگ رسیده باشیم.
مردم وقتی در منزل از یک برنامه تلویزیونی کارشناسی داور را می‌بینند، تا حدودی قانع می‌شوند. چون به هر حال تلویزیون نشان می‌دهد و یک نفر هم آنجا به دور از تنش صحبت می‌کند. در استادیوم، اما این باور سخت است. در کشور‌های اروپایی و صاحب فوتبال فرهنگ پذیرفتن در همان لحظه در استادیوم وجود دارد. ما ولی نداریم.
داور در دیدار‌های داخلی اول از همه باید بازیکن را آرام کند؟ بازیکنی که بالفرض گل زده و کلی هم خوشحالی کرده به او بگوید گلت مردود است؟ بعد همان جنجال بازیکنان و اعتراض آن‌ها به سکو‌ها کشیده می‌شود. تماشاچیان که نمی‌دانند چه اتفاقی افتاده. تصویری که داور می‌بیند را که ندیده‌اند. بنابراین من می‌خواهم بگویم وقتی بحث استفاده از VAR مطرح است، اول باید این را به خورد مردم بدهیم. مرتبا فضاسازی کنیم. رسانه‌ها کمک کنند و مردم عادت کنند مثل جام جهانی. اینکه بلافاصله بعد از اعتراضات به داوری، رییس کمیته داوران می‌گوید از VAR استفاده کنیم به نوعی فرار به جلوست. اینکه داوران‌مان در حال اشتباه هستند و فدراسیون دستور داده از کمک داور ویدیویی استفاده کنیم. این به نظر من یک مسکن است.
غیر از بحث فرهنگ‌سازی، استفاده از VAR چه‌چالش‌های دیگری دارد؟
چالش بعدی از نظر من تکنولوژی و زیرساخت است. آیا استادیوم‌های ما آمادگی استفاده از این سیستم را دارند؟ می‌توان در نقاط مشخص دوربین کار گذاشت؟ شما نگاه کنید در برنامه ۹۰ خود مجری صدا و سیما خودش گله می‌کرد از کیفیت و ضبط تصاویر. می‌گفت: ما صحنه‌های گل را از دست می‌دادیم!
بحث زیرساخت استادیوم و تعصبی که هواداران به تیم‌شان دارند کار را سخت می‌کند. در همه استادیوم‌ها وضعیت یکسان است. فرقی نمی‌کند در تبریز و انزلی و قائم‌شهر و اهواز و اصفهان و همه جا. اینکه می‌گویند در جام جهانی این کار انجام شده با مطالعات زیاد و تکنولوژی بسیار بالا انجام شده. هزینه دارد این کار. میلیارد میلیارد هزینه کردند، تست کردند، بعد پذیرفته شده و در نهایت انجام شده. بعد از چندین داور استفاده کردند و با این همه باز هم اشتباهاتی صورت گرفته. پس اگر امثال من این صحبت‌ها را مطرح می‌کنند، ممکن است کمیته داوران یا هر کس دیگری، بگوید که ما نمی‌دانیم و متوجه نیستیم. ولی این‌ها آسیب‌ها و چالش‌های استفاده از VAR در لیگ برتر است.
پس فعلا با این چالش‌ها کار سختی پیش رو داریم
شاید در تهران بشود این کار را کرد. چون استادیوم زیرساخت‌هایش را دارد. آن هم البته همان‌طور که گفتم مسکن است. اگر در تهران این کار انجام شود باقی استادیوم‌ها و تیم‌ها هم می‌خواهند. ولی در استادیوم‌های شهرستان کار سخت است. شما نگاه کنید بعضا داور‌های ما به خاطر تصمیمات درستشان مورد حمله واقع می‌شوند.
من همیشه این را گفته‌ام که داوران ما در حاشیه ناامنی قرار دارند و نمی‌توانند در ایران خوب قضاوت کنند. همین داور‌ها می‌روند خارج با همین ابزار‌ها قضاوت‌های خوبی انجام می‌دهند. ولی چرا در ایران نمی‌توانند؟ چون از لحظه‌ای که وارد زمین می‌شوند، استرس دارند و نگرانند. همین آقای فغانی. آیا ایشان اشتباه ندارد؟ چرا دارد! ولی یکی از دلایل اشتباهاتش، اگر بگوید این نیست به نظرم اشتباه می‌کند، استرس است. ایشان یک داوری می‌کند، بعد سرمربی یک تیم می‌آید ایشان را می‌شورد می‌گذارد کنار...
امیر قلعه‌نویی را می‌گویید؟
من نمی‌خواهم اسم بیاورم ولی این چیزی است که وجود دارد. آیا جرات داور هست که در ناامنی بیاید کار کند؟ این روز‌ها در فضای مجازی الی ماشاالله شروع می‌کنند به زن و بچه و خانواده طرف فحاشی کردن. زندگی داور بنده خدا را از پایین و بالا نابود می‌کنند. این واقعیت است.
شما به عنوان رسانه فکر می‌کنید من اشتباه می‌کنم؟ شما بزرگ‌ترین داوران دنیا را هم بیاورید، قضاوت‌شان در این فشار فرقی نمی‌کند. از ساندرو پل و مارکوس مرک که دیگر بزرگ‌تر نداریم. آمدند و اشتباه هم کردند و رفتند. منتها، چون رفتند کسی پیگیر نشد. اشتباهات فاحشی هم کردند، اما چون ایران نبودند کسی نرفت در خانه آن‌ها تهدید کند.
گاهی داور‌های ما به خاطر تصمیمات درستشان مورد حمله واقع می‌شوند. من همیشه این را گفته‌ام که داوران ما در حاشیه ناامنی قرار دارند و نمی‌توانند در ایران خوب قضاوت کنند.
همین داور‌ها می‌روند خارج با همین ابزار‌ها قضاوت‌های خوبی انجام می‌دهند. ولی چرا در ایران نمی‌توانند؟ چون از لحظه‌ای که وارد زمین می‌شوند، استرس دارند و نگرانند.