فرارو- تقریبا دو هفته دیگر دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، که دو بخش بانکی و نفتی را هدف قرار می‌دهند، اجرا می‌شود. با اجرای این تحریم‌ها، اروپایی‌ها، که چندی پیش "سازوکار ویژه‌ای" برای حل مشکل پرداخت‌ها به ایران طراحی کرده‌اند، برای حفظ توافق هسته‌ای در معرض یک آزمون جدید قرار می‌گیرند.
برخی کارشناسان معتقدند دور دوم تحریم‌ها، از دور نخست مهمتر است. از سوی دیگر، واشنگتن با اجرای تحریم‌ها، تلاش می‌کند ایران را از سیستم مالی بین المللی و تعامل با دلار محروم کند. اجرایی شدن تحریم‌های ثانویه آمریکا، بدان معناست که حتی شرکت‌های خارجی و غیرآمریکایی که با ایران دادوستد می‌کنند، در معرض تحریم خواهند بود. روزنامه الشرق الاوسط، در گزارشی از پاریس، دیدگاه وزارت خارجه فرانسه درباره تحریم‌های آینده آمریکا و نیز اقدامات اروپایی‌ها برای تامین منافع ایران را جویا شده است. به گفته این روزنامه، اجرای تحریم‌های ثانویه، برای اروپایی‌ها و تدابیرشان یک "آزمون واقعی" خواهد بود. تدابیر اروپایی دو هدف را دنبال می‌کند: نخست آنکه اروپایی‌ها می‌خواهند ایران از آنچه توافق هسته‌ای فراهم می‌کند، استفاده کند تا در این توافق باقی بماند و از غنی‌سازی در سطوح بالا خودداری کند. دوم؛ به رئیس‌جمهور حسن روحانی کمک کنند در برابر جریان تندرو که خواهان خروج از توافق هسته‌ای است، بایستد. البته هدف سومی هم وجود دارد و آن فراهم کردن شرایط برای استفاده شرکت‌های اروپایی از بازار ایران است.
تاکنون موضع ایران این بوده که تا وقتی که توافق هسته‌ای منافع ملی ایران را تامین کند، در آن باقی خواهد ماند. این منافع تا حدودی به توانایی ایران برای فروش نفت مرتبط است. برخی از مشتریان عمده نفت ایران، مانند چین و هند، در کنار ترکیه اعلام کرده‌اند خرید نفت از ایران را ادامه خواهند داد. اما برخی مشتریان دیگر، مانند کره جنوبی و ژاپن، به دلیل نفوذ آمریکا واردات نفت از ایران را قطع کرده‌اند یا کاهش داده‌اند.
یک منبع رسمی فرانسوی به الشرق الاوسط گفته درخواست‌های ایران از کشورهای اروپایی مبنی بر اینکه اروپایی‌ها کاستی‌های ناشی از تحریم‌های آمریکا را جبران کند، "واقع‌بینانه نیست". چرا که اروپایی‌ها قبل از تحریم‌ها، مقدار محدودی نفت وارد می‌کردند.
در اواخر ماه سپتامبر گذشته، در حاشیه فعالیت‌های مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به همراه محمد جواد ظریف، وزریر خارجه ایران، "سازوکار ویژه‌ای" برای دور زدن تحریم‌های آمریکا تاسیس کردند. از طریق این سازوکار درآمد‌های نفتی ایران به تهران بازخواهد گشت. اما آمریکایی‌ها درباره کارآمدی این سازوکار ابراز تردید کرده‌اند. خبرنگار الشرق الاوسط از وزارت خارجه فرانسه درباره کارآمدی این سازوکار و اظهارات مزبور آمریکایی‌ها پرسش کرده است. سخنگوی این وزارتخانه در پاسخ گفته اروپایی‌ها در حال حاضر برای شرکت‌هایی که مایل هستند با ایران دادوستد کنند، عملیات تجاری را تسهیل می‌کنند. این سخنگو در ادامه اعلام کرد هدف بلندمدت سازوکار ویژه، محافظت از حاکمیت اقتصادی اروپا است به طوری که شرکت‌های اروپایی در آینده از تحریم‌های فراسرزمینی غیرقانونی آمریکا در امان باقی بمانند.
اما آیا اروپایی‌ها می‌توانند علیرغم تحریم‌های آمریکا، شرکت‌های اروپاپی را به استمرار تجارت با ایران ترغیب کنند؟
منابع فرانسوی می‌گویند دولت‌های اروپایی برای شرکت‌های خصوصی تصمیم‌گیری نمی‌کنند. این شرکت‌ها بر اساس منافع‌شان و برآورد‌های مبتنی بر محاسبه هزینه و فایده تصمیم می‌گیرند. چنین امری به این معناست که شرکت‌های اروپایی ممکن است به تحریم‌های آمریکا پایبند شوند.
به نظر می‌رسد نگرانی‌ها در خصوص احتمال ناتوانی اروپا در مقابله با تحریم‌های آمریکا در میان برخی تحلیلگران بیشتر شده است. تایلر کولیس، کارشناس سیاست خارجی آمریکا، در واکنش به تحریم‌های اخیر آمریکا علیه ایران، طی یادداشتی در وبگاه لوبلاگ گفته اروپا باید یک بیانیه سیاسی در سطوح بلندپایه منتشر کند و در آن خطوط قرمز مشخصی برای دولت ترامپ تعیین کند. باید تبعات عدم پایبندی دولت ترامپ به این خطوط قرمز را هم مشخص کند. به گفته کولیس، دولت ترامپ ریسک‌هایی برای تجارت با ایران ایجاد کرده که باعث شده شرکت‌های بین المللی از ایران خارج شوند. اما صدور یک بیانیه از جانب اروپا، ممکن است وضعیت را تغییر دهد.
طبق پیشنهاد این کارشناس، اروپا باید ریسک تجارت مشروع شرکت‌های اروپایی با ایران را کمتر کند و به بخش خصوصی اروپا بفهماند که همه آسیب‌هایی را که به دلیل تجارت با ایران متحمل شود، به یک نگرانی دیپلماتیک تبدیل خواهد شد. اروپا باید به دولت ترامپ نشان دهد که هرگونه تحریم علیه شرکت‌های اروپایی تبعات وخیمی خواهد داشت.
کمتر از یک ماه دیگر، دولت ترامپ همه تحریم‌های رفع شده را دوباره اجرا و احتمالا تحریم‌های بیشتری برای افزایش ریسک تجارت با ایران اعمال خواهد کرد. به گفته کولیس، اگر اروپا بخواهد توافق هسته‌ای نجات یابد، باید با سرعت و قدرت اقدام کند. در غیر این صورت، مهمترین دستاورد دیپلماتیک یک دهه، برای همیشه از بین خواهد رفت و اروپا در صحنه جهانی تحقیر خواهد شد.