فرارو- گویا ماجرای اختلافات و خصومت میان ایران و عربستان پایانی ندارد و این وضعیت نه تنها بهبود پیدا نکرده است بلکه روز به روز بر عرض و طول آن افزوده شده است.
به گزارش فرارو، در ماه های گذشته یکی از مسائلی که بخش قابل توجی از اخبار را به خود اختصاص داده بود اظهار نظرهای مقامات ایرانی و عربستانی درباره یکدیگر بود و هرچند محمد بن سلمان تاحدود زیادی فعالیت بیشتر داشت اما مقامات ایرانی هم بیکار نماندند و به بهانه های مختلف اظهارات عربستانی ها را پاسخ دادند.
اما بدون شک یکی از مهمترین اظهار نظرهای شاهزاده عربستانی در خصوص ایران طی گفت‌وگو با نشریه آتلانیتک بود که به نکات مهم و حساسیت برانگیزی اشاره داشت. او در این گفت‌وگو با اشاره به ایران، مدعی شد: «ما در حال مقابله با تحرکات ایران هستیم. ما این کار را در افریقا، اسیا، مالزی، سودان، عراق، یمن و لبنان انجام داده ایم. ما معتقدیم پس از اینکه این مقابله ها را انجام می دهیم، مشکلات به داخل ایران منتقل خواهد شد.... ما با سناریوی جنگ در خاورمیانه مواجه هستیم. این خیلی برای جهان خطرناک است و ما نمی توانیم ریسک کنیم. ما مجبوریم تصمیمات دردناک برای اجتناب از تصمیم دردناک دیگر در آینده بگیریم.»
ولیعهد عربستان همچنین در رابطه با مساله فلسطین و رژیم صهیونیستی اظهار کرد: «من معتقدم که هر مردمی در هر جا حق دارند که در میان ملت خود زندگی کنند. معتقدم که فلسطینی ها و اسرائیلی ها حق دارند که سرزمین خودشان را داشته باشند اما برای آن، ما باید توافق صلحی در جهت حصول اطمینان بابت ثبات برای همه و همچنین داشتن رابطه عادی داشته باشیم.وی در بخش دیگری گفت: اسرائیل در مقایسه با اندازه اش، اقتصاد بزرگی دارد و اقتصادش رو به رشد است و ما البته منافع زیادی با اسرائیل دارد و اگر صلح برقرار شود منافع زیادی بین اسرائیل و کشورهای شورای همکاری خلیج [فارس] و اردن و مصر وجود دارد.»
این اظهارات او توسط برخی منابع داخلی به معنی رسمیت شناختن اسرائل تفسیر شد. با این حال محمدجواد ظریف در یادداشت اخیر خود همچنان تاکید بر مذاکره و گفت‌وگو داشته و عنوان کرده بود جمهوری اسلامی ایران رنج و درد فلسطین را - مانند رنج‌های همۀ کشورهای عربی دوست و همسایه - رنج و درد خویش می‌داند و امنیت و آزادی آنان را امنیت و آزادی خویش، اما برخی کوشیدند که جهان عرب را به صحنۀ تسویه حسابها و عرصۀ طمع ورزی های خود تبدیل کنند این در حالی است که جمهوری اسلامی - بر خلاف آنان - امنیت و ثبات خویش را در گروی امنیت و ثبات منطقه - به ویژه امنیت و شکوفایی همسایگان خود - می‌داند. این مسأله ای است که باید برای همگان در اولویت باشد.
با تمام این تفاسیر صحنه بازی ایران و عربستان به سمت و سویی رفته است که برخی احتمال وقوع جنگ نظامی را هم در آن بعید نمی‌دانند. زیرا معتقدند نگاه رادیکالی و ایدئولوژیک بن سلمان تا حدود زیادی راه‌های گفت‌و گو و مذاکره را بسته است.
مذاکره با عربستان فایده‌ای ندارد
در همین خصوص علی بیگدلی تحلیل گر مسائل بین الملل در گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «آنچه که آقای آشنا در توییت خودش اشاره کرده است را قبل‌تر برخی دیگر دولتمردان و نمایندگان مجلس هم به آن اشاره داشته‌اند. عربستان همانطور که محمد بن سلمان هم گفته، معتقد است که ایران تا حدی حضور و نفوذش در منطقه را گسترش داده است که منطقه را پرآشوب کرده است و هیچ روزنه‌ای برای مذاکره باقی نگذاشته است.»
وی افزود: «واقعیت این است که رابطه ایران و عربستان از مرحله مذاکره و دیپلماسی گذشته است و دیگر نمی‌توان در این مرحله، مشکلات و اختلافات را با نشستن پای میز مذاکره حل و فصل کرد. آنقدر اختلافات گسترده و عمیق شده است که راه حل دیپلماتیکی برای آن وجود ندارد و نمی‌توان انتظار داشت که با مذاکره رابطه خودمان با عربستان را بهبود ببخشیم.»
او تصریح کرد: «با توجه به هزینه‌های سنگینی که عربستان در آمریکا و اتحادیه اروپا و کشورهای عربی کرده است تا ایران را تحت فشار قرار دهد، دیگر امکان بازگشت وجود ندارد. از طرف دیگر اگر قرار است دست به یک مذاکرات حسابی بزنیم لازم است پیش از آن اقداماتی انجام دهیم که هزینه زیادی برای ما دارد.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «نباید فراموش کنیم که تاکید و حساسیت بیشتر عربستان بخاطر یمن و سوریه است و ما هم به هیچ عنوان حاضر به خروج از سوریه نیستیم و این هم نقطه خصومت ما با عربستان سعودی است؛ بنابراین به هیچ عنوان امکان بهبود شرایط با مذاکره میان ایران و عربستان وجود ندارد و به نوعی عربستان تمام در‌های مذاکره را به روی ما بسته و من پیشنهاد می‌کنم دولتمردان ما هم خودشان را کوچک نکنند.»
وی گفت: «نکته جالب توجه در خصوص اقدامات عربستانی‌ها طی روز‌ها و ماه‌های اخیر این است که آن‌ها به خوبی صحنه را چیدمان کرده‌اند. وقتی بن سلمان می‌گوید فلسطین و اسرائیل باید مستقل باشند یعنی آنقدر خودش را آلوده اسرائیل کرده است که دیگر راه برگشتی باقی نگذاشته است. اسرائیل حدود ۱۶۰ بازرگانی یهودی در حومه خلیج فارس با نام‌های عربی دارد و ارتباط مفید و خوبی با عربستان دارد و با استفاده از لابی‌های یهودی موفق شدند که شکاف میان عربستان و ایران را گسترده‌تر کنند.»
این تحلیلگر مسائل سیاسی با اشاره به تاریخ اختلافات میان ایران و عربستان ادامه داد: «مشکلات و اختلافات میان ایران و عربستان مختص سال‌های اخیر نیست و ما از زمان شاه هم با یکدیگر مشکل داشتیم. البته با تمام این تفاسیر لازم است شرایط میان ایران و عربستان بهبود پیدا کند. زیرا جدا از اینکه لزومی ندارد دو همسایه در این سطح از خصومت قرار داشته باشند، باید قبول کرد که عربستان رهبری بخشی از جهان اسلام را برعهده دارد و ناظر و حاکم بر حرمین شریفه است و از توانایی اقتصادی قابل توجهی است.»
بیگدلی در پاسخ به این سوال که آیا احتمال وقوع جنگ میان ایران و عربستان وجود دارد؟ گفت: «عربستان بسیار دوست دارد که ماجرای اختلاف با ما به جنگ ختم بشود و کم هم برای این تلاش نکرده است. اما اینکه مسئولان نظامی ما معتقدند عربستان عددی نیست، کاملا درسته. آن‌ها توان نظامی ما را ندارند. ولی آنچه که باعث می‌شود آن‌ها به دنبال جنگ باشند این است روی آمریکا و اسرائیل و حتی اتحادیه اروپا حساب باز کرده است. وگرنه آن‌ها هم مانند اسرائیل نمی‌توانند انفرادی در برابر ایران مقاومت کنند.»
نگاه ایدئولوژیک بن سلمان و افزایش تنش با ایران
همچنین صمد قائم پناه تحلیلگر مسائل کشورهای عربی در گفت‌وگو با فرارو اظهار کرد: «به عقیده من اینکه بگوییم اختلافات میان ایران و عربستان با مذاکره قابل حل نیست، کمی اغراق شده است. زیرا همه مسائل با دیپلماسی قابل حل است و تمامی کشور‌ها هم تلاش می‌کنند مشکلاتشان با کشورهای دیگر را از طریق دیپلماسی حل و فصل کنند و در نهایت اگر از این طریق مشکل رفع نشد، راه حل بعدی اقدام نظامی علیه یکدیگر است.»
وی ادامه داد: «با توجه به اینکه استفاده از خشونت و نیرو‌های نظامی در حقوق بین‌الملل در واقع تحریم شده و مگر در موارد استثنا کشوری تحت تهاجم فیزیکی قرار بگیرد یا تمامیت سرزمینش تهدید شود، در موارد دیگر به هیچ عنوان نمی‌توان از اقدام نظامی برای هر مشکل غیرقابل حلی استفاده کرد. ما در موضوع رابطه ایران و عربستان هنوز دیپلماسی اتفاق نیوفتاده است و بحران‌هایی که در منطقه وجود دارد باعث شده منازعه ایران و عربستان به سمت و سویی نرود که در برابر یکدیگر بنشینند و مذاکره کنند.»
این استاد دانشگاه افزود: «با نگاهی به مواضع و دیدگاه‌های مقامات سعودی در خصوص ایران به وضوح می‌توان فهمید که ریشه این خصومت‌ها کاملا ایدئولوژیک است و در چارچوب سیاست‌های شیعه‌گری است و ایران هم به دنبال این است که با حمایت از گروه‌ها و جریان‌هایی که در منطقه از لحاظ تفکر و ایدئولوژی به هم نزدیک هستند، پایگاه‌هایی را در منطقه ایجاد کند و بتواند مدل نظام حکومتی خودش را در آنجا مستقر کند.»
قائم پناه اظهار کرد: «در نقطه مقابل هم عربستان هم این سیاست ایران را برنمی‌تابد و حاضر است به هر طریقی مانع از این پیشرفت ایران در منطقه شوند. در صورتی که نمی‌توان تمام این اختلافات را در مسائل ایدئولوژیکی خلاصه کرد و مسائل دیگری هم در این میان مطرح است. به عنوان مثال ما با اسرائیل هم اختلافاتی داریم، اما این اختلافات صرفا ایدئولوژی نیست و مسئله منافع و امنیت ملی در میان است. مشابه این مسئله درباره عربستان هم صدق می‌کند. ولی عربستان تمام مسائل میان خود و ایران را در چارچوب ایدئولوژی می‌بیند.»