فرارو- با وجود این که بسیاری از تحلیلگران و ناظران معتقدند ناآرامی‌ها و اعتراضات اخیر در کشور ریشه اقتصادی و سیاسی دارد، اما شواهد نشان می‌دهد هنوز این امکان وجود دارد که شرایط بدتر هم شود. وضعیت شکننده و نسبتا بحرانی صندوقهای بازنشستگی یکی از مواردی است که می‌تواند در آینده به دامنه اعتراض‌ها بیافزاید.
به گزارش فرارو، در هفته‌های اخیر بازنشستگان فولاد و ذوب آهن بارها نسبت به عدم پرداخت حقوق و برخی دیگر از مطالباتشان اعتراض کرده اند. اعتراض‌هایی که گاهی با شعار‌های تند همراه بوده است. صندوق فولاد تنها موردی نیست که صدای بازنشستگان و مستمری‌بگیرانش در آمده است. دیگر صندوق‌ها هم با مشکلات مشابهی مواجه هستند.
این اعتراض‌ها در شرایطی رخ می‌دهد که دولت بارها از وضعیت نامناسب صندوقهای بازنشستگی سخن گفته است.
حسن روحانی می‌گوید: "هیچ یک از صندوق‌ها قادر نیستند به تعهدات خود عمل کنند. " علی لاریجانی هم می‌گوید: "متاسفانه صندوق‌ها دارای مشکلاتی هستند که شاید بهترین وضعیت را سازمان تامین اجتماعی داشته باشد. "
این در حالی است که مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده است که بحران در صندوق تامین اجتماعی می‌تواند در آینده زمینه ناآرامی‌های اجتماعی و اقتصادی را ایجاد کند.
صندوقهای بازنشستگی عموما با دو مشکل مواجه هستند، یکی اینکه مجموع مستمری‌هایی که باید بپردازند افزایش یافته، در حالی که حق بیمه دریافتی به همین اندازه بالا نرفته یا حتی در مواردی پایین آمده است.
مسئله دیگر از نظر کارشناسان این است که کاهش سن بازنشستگی و افزایش سنوات مستمری بگیری باعث شده تا سن بازنشستگی به حدود ۵۲ سال در ایران برسد در حالی که میانگین سن بازنشستگی در جهان حدود ۶۵ سال است.
مشکل دیگر آنها این است که درآمد‌های مورد انتظار از سرمایه‌گذاری‌هایشان متحقق نشده است.
به عنوان مثال ۵۵ درصد شرکت دخانیات ایران متعلق به صندوق بازنشستگی فولاد است، اما شرکت دخانیات به گفته مقام‌های مختلف زیانده است و نفعی برای صندوق فولاد ندارد.
حالا اوضاع صندوق بازنشستگی فولاد اینقدر بد شده که در روز‌های گذشته گزارش‌هایی درباره فروش اموال این صندوق برای جبران کسری‌های آن منتشر شده است.
وضعیت برای سازمان بازنشستگی کشوری هم مناسب نیست.
در سال ۱۳۸۲ صندوق بازنشستگی کشوری می‌توانست ۷۸ درصد از مستمری بازنشستگان را از محل حق بیمه‌های دریافتی بدهد، اما این نسبت به شدت پایین آمد و در سال ۱۳۹۵، صندوق بازنشستگی فقط معادل ۲۶ درصد از حقوقی که باید به بازنشستگان می‌داد، حق بیمه از شاغلان تحت پوشش گرفت.
صندوق بازنشستگی لشکری هم شرایط مشابهی دارد. در سال‌های اخیر بارها پیش امده است که پرداخت حقوق بازنشستگان نیروهای مسلح با مشکلاتی روبه‌رو شده است. اواخر سال گذشته این موضوع تا حد تبدیل شدن به یک بحران پیش رفت که با دخالت دولت ماجرا حل و فصل شد.
چرا وضع صندوقهای بازنشستگی این طور شده است و برای حل بحران چه باید کرد؟
وحید شقاقی کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی در این باره به فرارو گفت: «سال گذشته دولت ۴۰ هزار میلیارد تومان به دو صندق بازنشستگی لشکری و کشوری کمک کرده است. امسال این رقم به ۵۳ هزار میلیارد تومان رسیده است. یعنی ۱۳ هزار میلیارد تومان کمک به این دو صندوق افزایش یافته است. این یعنی کمک دولت به صندوقهای بازنشستگی امسال ۳۲ درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است.»
او افزود: «در ۵ سال اخیر به طور متوسط سالانه ۲۵ درصد کمک دولت به صندوق‌ها افزایش یافته است. در دو سال پیش حدود ۳۵ درصد این کمک افزایش یافت و امسال نیز ۳۲ درصد. اگر بدبینانه به ماجرا نگاه کنیم و رشد کمک دولت به صندوق‌ها را در آینده سالانه ۳۵ درصد در نظر بگیریم، با توجه به اینکه رشد بودجه سالانه حدود ۱۳ درصد است دولت در سال ۱۴۰۴ یعنی حدود ۸ سال بعد مجبور است ۵۰ درصد بودجه را فقط به دو صندوق بازنشستگی بدهد.»
این تحلیلگر مسائل اقتصادی اظهار کرد: «به این ترتیب دولت در ۸ سال آینده تبدیل به یک صندوق دریافت و پرداخت می شود و پولی برای حوزه‌های دیگر از جمله سلامت، فرهنگ، عمران و ... نخواهد داشت. هرآنچه که درآمد از مالیات و نفت خواهد داشت باید به دو صندوق بازنشستگی و حقوق کارمندان بدهد.»
او اضافه کرد: «بودجه امسال کشور حدود ۳۶۷ هزا میلیارد تومان است که ۵۳ هزار میلیارد آن برای کمک به دو صندوق بازنشستگی است. این روند فزاینده است دلیلش هم این است که در سال‌های آینده میزان بازنشستگان بیشتر میشود. ورودی‌های دهه ۶۰ به تدریج به سن بازنشستگی می‌رسند. با این اتفاق نیازمندی صندوق‌ها به کمک دولت نیز بیشتر میشود. این می‌تواند فاجعه بار باشد و کشور را با بحران بسیار بزرگی روبه رو کند.»
شقاقی درباره راهکار مبارزه با این بحران گفت: «حاکمیت باید برای حل مسائل صندوق‌ها اقدامات اساسی کند. این موضوع فقط مربوط دولت نیست، قوای سه گانه باید با همکاری یکدیگر با موضوع روبه‌رو شوند. اگر اقدام اصلاحی صورت نگیرد ما در سال‌های آینده با موج اعتراض‌های بازنشستگان روبه رو خواهیم شد. موجی که از حالا استارتش زده شده است.»
این استاد دانشگاه درباره کار‌هایی که حاکمیت برای این صندوق‌ها انجام دهد، گفت: «اولین مسئله وضعیت داخلی صندوق هاست. باید مدیریت این صندوق‌ها از حیات خلوت خارج شود. هر دولتی آمده است صندوقهای بازنشستگی را به حیات خلوت خود تبدیل کرده است. مدیرانی را در ریاست صندوق‌ها و شرکت‌های زیر مجموعه آنها منصوب کرده اند که عمدتا بده بستان‌های سیاسی داشته اند. پاسخگو هم نبوده اند و حقوق‌های کلانی هم گرفته اند و رفته اند.»
او افزود: «مدیریت صندوق‌ها باید پایدار باشد. تیم مدیریتی قوی و باسواد باید مدیریت این مجموعه‌ها را بر عهده بگیرد که حداقل ۸ سال در مجموعه بماند البته به شرط اینکه پاسخگو باشند. این نیازمند استقلال در مدیریت صندوق است. اینها باید از سیطره دولت خارج شوند، از مدیران سناریو مدیریتی خواسته شود که با کمک‌های دولت روند آینده به بحران ختم نشود حداقل شیب کمک‌های دولت به صورت سالانه روبه کاهش بگذارد نه اینکه دولت مجبور باشد به صورت سالانه کمک هایش را به صندوق‌ها افزایش دهد. از طرف دیگر وضعیت بنگاه‌های اقتصادی زیر مجموعه صندوق‌ها بسیار نامناسب است باید این بنگاه‌ها دارای مدیریت تخصصی شوند تا بتوانند از بحران خارج گردند.»
این تحلیلگر دومین مسئله را مربوط به نظام اداری کشور دانست وگفت: «سیاست‌های کلی نظام اداری رعایت نمیشود. همین باعث گسترش نظام اداری و بزرگ شدن دولت شده است. برقراری انسجام قوی در ورودی و خروجی استخدام‌ها در نظام اداری باید در نظر گرفته شود. الان یک نفر بازنشسته میشوند سه نفر وارد دولت میشود. باید یک تناسبی میان ورودی به دولت و ورودی به صندوق‌ها وجود داشته باشد. باید مشخص شود به ازای هر نفر که بازنشسته میشود، چند نفر باید وارد دولت شوند و حقوق بگیرند. سالهاست که این تناسب رعایت نمیشود.»
او همچنین به قوانین و اقدامات غلط در این باره اشاره کرد و گفت: «در کشور ما سن بازنشستگی پایین است، همه جای دنیا دولت ها تلاش می کنند که سن بازنشستگی را بالا ببرند در ایران دولت ها به دنبال پایین آوردن سن بازنشستگی هستند. چند وقت پیش بحث کاهش سن بازنشستگی زنان به 20 سال مطرح شده بود که البته با مخالفت‌ها به جایی نرسید.»
او در ادامه سومین مسئله را وضعیت اقتصاد کلان کشور دانست و اظهار کرد: «وقتی اقتصاد در وضعیت رکودی قرار دارد، بی ثبات است، سودآوری اش پایین است طبیعتا بنگاه‌های ذیل صندوق‌ها هم سوآوری پایینی دارند. به این ترتیب چالش اقتصاد کلان به چالش بنگاه‌های صندوقهای بازنشستگی دامن می‌زند.»
این کارشناس اقتصادی چهارمین مسئله را بحث نظارت دانست و تاکید کرد: «دستگاه نظارتی باید با جدیت به عملکرد صندوق‌ها و مدیرتی ان‌ها نظارت کند تا بخشی از بحران پوشش داده شود.»
البته اگه هنوز نسوخته باشه!
با آب ریخته چه باید کرد ؟!
با سرمایه دود شده چه باید کرد ؟!
با آنچه نابود شده و نیست شده چه باید کرد ؟!