فرارو- سفره مردم در سالهای اخیر کوچک‌تر شده است. این جمله که آن را بارها شنیده‌ایم، نه تنها بیانگر وضعیت اقتصادی خانواده‌هاست بلکه از نوعی سبک زندگی روایت می‌کند. در همین سفره‌ها اگر میزان مصرف گوشت کمتر شود، باید به فکر جایگزینی برای آن بود. البته ممکن است بگویید توپ هم نمی‌تواند سفره فرادستان اقتصادی جامعه را تکان دهد و این طبقات متوسط و متوسط به پایین جامعه‌اند که فشارهای اقتصادی تحت تاثیرشان قرار می‌دهد. ممکن است این روزها نیز گلایه‌های های اقتصادی تان بیشتر شده باشد. حالا می‌گویید سبک زندگی دلخواه‌تان با وضعیت کنونی شما فاصله بیشتری پیدا کرده است.
این را می‌توان از واکنش‌‌های یکی دو روز اخیر به افزایش تعرفه خروج از کشور مشاهده کرد. در لایحه بودجه ای که دولت دو روز پیش به مجلس تقدیم کرد، به جز سفر عتبات عالیات که تعرفه اش 110 هزار تومان است، هزینه مابقی سفرهای خارجی از 220 هزار تومان آغاز میشود. اگر شما از افرادی هستید که برای گردش، آن سمت مرزها را بیشتر ترجیح می‌دهید و یا کارتان به گونه‌‌ای است که مرتب در رفت و آمد هوایی هستید نسبت به این موضوع اعتراض دارید. تا به حال برای هر بار رفت و آمد 75 هزار تومان می‌پرداختید اما حالا رقمش چند برابر شده است. هرکس که برای اولین بار از کشور خارج میشود باید 220 هزار تومان پرداخت کند. اما خرج خروج از کشور برای دومین بار برای هرکس 330 هزار تومان است و برای دفعات بعدی 440 هزار تومان. یعنی گاهی عوارض خروج از کشور برای هرکس به اندازه خرج و مخارج یک سفر یکی دو روزه معمولی است. البته در این موضوع به خصوص بیشتر فشار متوجه طبقات متوسط جامعه است؛ آنهایی که گاهی سفرهایشان به کشورهای اطراف از هزینه یک سفر گردشی داخلی پایین تر درآمده است.
تصمیم دیگری که باز هم طبقه متوسط را هدف می گیرد افزایش تعرفه واردات خودروست. دولت می خواهد از واردات خودرو 1000 میلیارد تومان درآمد داشته باشد. به این ترتیب قیمت خودروهای وارداتی افزایش پیدا خواهد کرد. در این مورد هم به نظر می رسد طبقه مرفه که با خودروی میلیاردی خیابان های شهر را طی می کند به اندازه طبقه متوسط آسیب نمی پذیرد و این ساکنان طبقه متوسط هستند که برای خرید خودروهای معمولی خارجی با گرانی بیشتر دست و پنجه نرم می کنند. ظاهرا علت این تصمیم دولت حمایت از خودروی داخلی است. اما در این میان با افزایش قیمت خودروی خارجی، رقابت بین خودروی داخلی و وارداتی کمرنگ تر میشود و کارمندان دوباره باید به پراید، تیبا و 206 فکر کنند.
در تصمیم‌گیری دیگر دولت در تدوین بودجه 97 اما این طبقه ضعیف جامعه است که مورد هدف قرار گرفته است. دولت حالا می‌‌خواهد تکلیف یارانه‌ها را مشخص کند. مبلغی که برای توزیع یارانه ها در نظر گرفته شده ۲۳ هزار میلیارد تومان است. با این رقم، فقط ۴۲ میلیون نفر یارانه را دریافت می‌کنند. به تعبیری 30 میلیون نفر یارانه‌شان قطع میشود. در این مورد هم فرادستان اقتصادی ضرری نخواهند کرد. برای خانواده‌ای که درآمدش 10 میلیون تومان در ماه است، 45 هزار و 500 تومانی که هر فرد دریافت می‌کند مبلغ تاثیرگذاری نیست. هرچند بخشی از طبقه متوسط هم منتظر ارسال پیامک بانک است تا ببیند یارانه‌ها چه زمانی برای آنها واریز میشود اما این رقم تاثیرش آنقدرها نیست که در معادلات اقتصادی آنها تاثیرگذار باشد. به این ترتیب در این مورد ممکن است قشر مستضعف جامعه از تصمیم دولت متضرر میشود.
علاوه بر این موارد، ثابت ماندن بودجه طرح تحول سلامت در وزارت بهداشت، در حالی که این طرح از سال گذشته کسری بودجه دارد می تواند این طرح را به شکست نزدیک تر کند. شکست این طرح هم جز بازگشت مراجعان بیمارستانی به روال گذشته نیست. شکست این طرح نیز نه تنها طبقه فرودست بلکه طبقه متوسط را نیز با دشواری هایی رو به رو خواهد کرد.
این ها موضوعاتی هستند که علی مزیکی، اقتصاددان درباره آنها با فرارو به گفت و گو نشسته است. او می گوید: واضح است که دولت با کمبود بودجه مواجه است و به این اقدامات رو آورده است. اما امیدوارم پشت این تصمیمات مطالعه باشد.
او در ارتباط با موضوع حذف یعضی یارانه بگیران می‌گوید: اگر دولت بتواند پردرآمدهای جامعه را شناسایی کند و یارانه آنها را حذف کند حذف یارانه ها مشکلی را ایجاد نمی کند. اما بر اساس مطالعاتی که در این زمینه وجود دارد این کار بسیار سخت خواهد بود و هدف گرفتن گروه خاص بسیار مشکل‌زا خواهد بود.
مزیکی در ارتباط با عوارض خروج از کشور، نیز می گوید دولت با این کار می خواهد برای خود درآمد کسب کند. اما من خیلی نشنیدم در کشورهای دیگر عوارض خروج از کشور معمول باشد. البته نوعی تعرفه وجود دارد که برای ورود است. دولت احتمالا می خواهد با این اقدام خود هزینه خارج کردن ارز از کشور را بالا ببرد. این کار مکانیسم کوری دارد و باید پرسید چرا باید عوارض خروج از کشور دریافت کرد. اگر هدف صرفا کسب درآمد باشد این سیاست، سیاست بدی است.
این استاد دانشگاه درباره افزایش تعرفه واردات خودرو نیز می گوید: این کار از دید مصرف کننده محدود شدن انتخاب او برای خرید خودروست. در ارتباط با خودروهای لوکس این نگاه وجود ندارد اما در مورد خودروهای خارجی ارزان تر انتخاب طبقه متوسط محدودتر می شود.
او ادامه می دهد: از نگاه دیگر هدف افزایش تعرفه واردات خودرو پیدا می کند حمایت و ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان داخلی است. اما تجربه نشان داده که این سیاست باعث کاهش کارایی تولید کننده داخلی میشود و خودروساز داخلی برای اینکه می‌بیند فروش بیشتری دارد کیفیت خدمات خود را پایین‌تر می‌آورد. وقتی هم که خودروی خارجی گران‌تر شود، رقابت خودروی داخلی با آن کمتر می شود.
این اقتصاددان در باره ثابت ماندن بودجه طرح تحول سلامت نیز می گوید: ما صرفا با افزایش بودجه نمی توانیم سیستم سلامت را کارآمد کنیم. البته دست اندرکاران بخش سلامت اعتقاد دارند دولت باید در این بخش هزینه بیشتری انجام دهد. اما به نظر می رسد مشکل ساختاری هم وجود دارد. باید دید این طرح چقدر پایدار خواهد ماند. نمی‌شود که دولت همیشه بودجه ای را برای این طرح تزریق کند، بلکه باید در ساختارهای سلامت هم کار شود. اینکه ما فقط بخواهیم بودجه این طرح را افزایش دهیم راهکار نیست.
او در جمع بندی سخنان خود می گوید این شیوه از تصمیم گیری در بودجه می تواند در سبک زندگی مردم تاثیر بگذارد. البته در کنار این سیاست ها باید برنامه‌های مکملی هم وجود داشته باشد. اما همین بودجه تعیین شده نیز می تواند نتیجه مثبتی در رسیدن به اهداف دولت نداشته باشد.
البته همه درباره همه اینها باید دید مجلس چه تصمیمی خواهد گرفت. آیا مایل به همراهی با دولت است یا آنکه جلوی این تصمیمات را می گیرد.