روزنامه‌های سراسری در واکنش به گرانی کاغذ تعداد صفحات خود را کاهش دادند بازار کتاب کودک بیشترین ضربه را از گرانی کاغذ خورده است قیمت هر بند کاغذ ١٠٠ در ٧٠ از ٩٥هزار تومان در اوایل آذر به ١١٠هزار تومان رسید
به گزارش شهروند، روزنامه شرق ٤ صفحه کم شد، هفت صبح ٨ صفحه خود را کم کرد و هفته‌نامه کرگدن که وابسته به موسسه اعتماد است، یک هفته منتشر نمی‌شود.
همشهری کاغذ دپو کرده است و... اینها اخبار جسته و گریخته‌ای است که از آشفته‌بازار کاغذ در ایران منتشر می‌شود. قیمت هر بند کاغذ در بازار ایران از ٨٥هزار تومان در چند روز گذشته ١١٠هزار تومان هم رسیده و همین موضوع بازار فرهنگی ایران را دچار تنش کرده است. این درحالی است که ایرانی‌ها مبلغ بسیار ناچیزی از هزینه‌های خود را به امور فرهنگی اختصاص می‌دهند که این سرانه در سال‌های گذشته و با کاهش قدرت خرید خانوار شیب نزولی گرفته است.
براساس گزارش بانک مرکزی سرانه‌ای که ایرانی‌ها برای امور فرهنگی و تفریحی مصرف می‌کنند، سالانه حدود ١٠درصد کاهش داشته است. حالا گرانی دنباله‌دار کاغذ در بازار ایران نگرانی‌ها را برای کاهش دوباره این سرانه بالا برده است.
نادر قدیانی، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان می‌گوید: حدود یک‌ماهی است که نشر کتاب متوقف شده و این به آن خاطر است که ناشران ایرانی توان اقتصادی بسیار ضعیفی دارند و ناچارند کاغذ را به صورت روزانه خریداری کنند. همین عامل باعث شده است که چاپ کتاب و افزایش هزینه‌های آن برای ناشران صرفه اقتصادی نداشته و آنها کار تولید کتاب را به صورت موقت متوقف کنند.
این موضوع درحالی رخ می‌دهد که به گفته قدیانی، آشفته‌بازار کاغذ و هزینه‌های نشر سبب شده است که در ٣سال گذشته شمارگان تولید کتاب به یک‌چهارم برسد و به عبارتی تیراژ تولید کتاب ٧٥درصد کاهش داشته باشد.
تداوم افزایش قیمت کاغذ
کاغذ در بازار ایران حداقل ٢٠درصد گران شده است. محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با اعلام این موضوع گفته است؛ افزایش قیمت کاغذ در بازار به خاطر متوقف‌شدن ثبت سفارش واردات این کالاست. او توضیح داده است: چند روزی است که ثبت سفارش برای واردات کاغذ انجام نمی‌شود و ارز مبادله‌ای هم برای خرید این کالای استراتژیک حوزه صنعت نشر اختصاص پیدا نمی‌کند و این مسأله موجب افزایش حدودا ۲۰درصدی قیمت کاغذ در بازار شده است.
آموزگار به ایسنا گفته است؛ ارز مبادله‌ای مدتی است که تنها برای ۷ قلم از کالاهای اساسی تخصیص پیدا می‌کند که کاغذ جزو آنها نیست.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران همچنین افزوده است؛ علاوه بر این مسأله، مدتی است دوباره بحث افزایش نرخ تعرفه واردات کاغذ از ۵ به ۱۰درصد مطرح شده که چنانچه این اتفاق رخ دهد، شاهد افزایش دوباره قیمت کاغذ و بالارفتن نرخ افزایش آن از رقم ۲۰درصد فعلی خواهیم بود که این مسأله نگرانی‌های جدی را برای تولیدکنندگان کتاب یعنی ناشران، به وجود آورده است.
هر بند کاغذ که در اوایل آذرماه امسال با افزایش ٢٠درصدی تا ٩٥هزار تومان رسیده بود، در اواسط ماه آذر دوباره افزایش قیمت داشته است. بر این اساس، در روزهای ابتدای آذرماه قیمت هر بند کاغذ ۱۰۰ در ۷۰ در بازار به حدود ۹۵هزار تومان و قیمت هر بند کاغذ ۶۰ در ۹۰ هم به حدود ۷۵هزار تومان رسیده بود که حالا این رقم تا ١٠٣هزار تومان برای کاغذ ٦٠ در ٩٠ و ١١٠هزار تومان برای کاغذ ١٠٠ در ٧٠ رسیده است.
کاهش ٧٥درصدی شمارگان تولید کتاب
نادر قدیانی، رئیس سابق اتحادیه ناشران و کتابفروشان به «شهروند» می‌گوید: افزایش پلکانی قیمت کاغذ موجب افت قابل توجه شمارگان کتاب شده است. او توضیح می‌دهد: شمارگان کتاب که در سه‌سال گذشته ٢ تا ٣هزار نسخه بود، درحال حاضر به ٥٠٠ نسخه کاهش داشته است که این موضوع حاکی از افت حدود ٧٥درصدی تیراژ تولید کتاب در ایران است.
او ادامه می‌دهد: گرانی کاغذ روی بازار کتاب کودک و نوجوان تأثیر شدیدتری داشته است، زیرا این کتاب‌ها به صورت ٤ رنگ منتشر می‌شوند و هزینه را بالا می‌برند که با توجه به قدرت خرید ایرانی‌ها، تولید کتاب کودک بیشترین تأثیر را از گرانی کاغذ گرفته است.
افزایش قیمت جهانی کاغذ
قدیانی گران‌شدن کاغذ در بازار جهانی، مشکلات تخصیص ارز مبادله‌ای برای واردات کاغذ و افزایش سالانه هزینه‌های جاری را عوامل افزایش قیمت نشر در ایران می‌داند و به «شهروند» می‌گوید: پیش از این، زمزمه افزایش تعرفه واردات کاغذ از ٥ به ١٠درصد هم شنیده شده است که در نشست‌هایی که ناشران و فعالان صنعت چاپ با دولت برگزار کرده‌اند، وعده‌هایی مبنی بر منتفی‌شدن افزایش تعرفه واردات و تخصیص ارز مبادله‌ای به واردات کاغذ شنیده شده است اما هنوز خبر جدی دراین‌باره وجود ندارد.
این موضوع درحالی رخ می‌دهد که بانک مرکزی عدم تخصیص ارز مبادله‌ای به کاغذ را رد می‌کند و علی کریمی، سخنگوی بانک مرکزی اعلام کرده است ارز مبادله‌ای مطابق روال قبل به ثبت سفارش‌ها تعلق می‌گیرد.
از آن‌سو درحالی که زمزمه‌های افزایش تعرفه واردات کاغذ به گوش می‌رسد، فعالان صنعت چاپ و نشر اعلام می‌کنند که کارخانجات تولید کاغذ در کشور در وضع فعلی تنها قادر به تأمین ۲۰درصد از نیاز داخلی هستند و هرگونه افزایش تعرفه واردات کاغذ می‌تواند شوک سنگینی به بازار وارد کند. درحال حاضر تعرفه واردات کاغذ ٥درصد و زمزمه‌ها حاکی از دوبرابری آن ١٠درصد بوده است.
انحصار در واردات کاغذ
با این وجود و با ادعای سخنگوی بانک مرکزی درحال حاضر تنها اتفاق بازار کاغذ، افزایش قیمت جهانی است که نرخ کاغذ را از ٨٥٠ تا ١٠٠٠دلار و به ١١٠٠ دلار رسانده است و به نظر می‌رسد احتکار کاغذ و انحصار بازار واردات آن نقش مهمی در این بازار ایفا می‌کند.
در این میان گفته می‌شود برخی موسسات مطبوعاتی بزرگ از ذخیره‌شان کاغذ می‌فروشند و البته نادر قدیانی این رخداد را چندان عجیب نمی‌داند و می‌گوید: موسسات مطبوعاتی بزرگ و ناشران دولتی به دلیل منابع مالی خوبی که در اختیار دارند، نیاز به خرید روزانه کاغذ ندارند و کاغذهایشان را به صورت دوره‌ای وارد کرده یا خریداری می‌کنند.
گرچه موضوع انحصار در واردات کاغذ توسط عده‌ای معدود از واردکنندگان و دخالت دولت در بازار نشر موضوعی است که مورد انتقاد فعالان صنعت نشر و چاپ است و آنها ابعاد این موضوع را نه‌تنها به رانت‌خواری و غیررقابتی‌کردن بازار محدود می‌دانند بلکه این موضوع را در کیفیت محتوایی نشریات و کتاب در ایران دخیل می‌دانند.
درحال حاضر ایران حدود یک‌ونیم‌میلیون تن کاغذ در سال به کشور وارد می‌کند و هر بند کاغذ حدود ٢٠-١٩کیلوگرم می‌شود.