منتظر مستنداتی هستیم که ثابت کند چند نفر زنده مانده‌اند. این را «جان استید»، رابط دزدان دریایی سومالی با ایران می‌گوید. چهار سال قبل برای اولین‌بار یک ایرانی را از میان خدمه یک کشتی گروگان گرفته‌شده، نجات داد و از سال ٢٠١٧ تلاش برای آزادی ١٧ ماهی‌گیر ایرانی را شروع کرد.
به گزارش شرق، طبق آخرین اخبار فقط هشت نفر زنده مانده‌اند و با پیگیری‌های استید، دزدها قرار است با ارسال تصاویری، زنده‌ماندن این افراد را ثابت کنند. جان استید بریتانیایی تنها کار نمی‌کند. او مدیر بخش شرق آفریقای یک مؤسسه خیریه با نام «اقیانوس‌های بدون دزد دریایی» است. چندین سال تجربه در این حوزه را به کار گرفته تا این هشت ایرانی را نجات دهد.
از طریق یک واسطه ایرانی با خانواده ماهیگیران تماس گرفته و به اثربخش‌بودن روند پیگیری‌های خود خوش‌بین است. از همکاری و همراهی دولت ایران در این زمینه قدردانی می‌کند و می‌گوید فراهم‌شدن منابع مالی کمک بزرگی به آزادی گروگان‌ها می‌کند. استید از نظامیان ارتش بریتانیا بوده و در سفارت این کشور در کنیا، تانزانیا و سومالی خدمت کرده است.
او در نجات گروگان‌های تایوانی، پاکستانی، هندی، بنگلادشی، فیلیپینی نقش داشته و همین مسئله خانواده صیادان ایرانی را امیدوار کرده که کار خود را خوب بلد است. او به عنوان یکی از خبره‌ترین کارشناسان مبارزه با دزدان دریایی پیگیر وضعیت ماهیگیران ایرانی است و از خیرین ایرانی می‌خواهد با مؤسسه آنها همکاری‌کنند تا هرچه سریع‌تر این مأموریت به سرانجام برسد. مشروح گفت‌وگوی جان استید با «شرق» در ادامه می‌آید.
آقای استید ما متوجه شدیم شما رابط دزدان دریایی سومالی و ایران هستید. لطفا خودتان و سازمانی را که برای آن کار می‌کنید، معرفی بفرمایید.
ما در برنامه‌ای به نام «مشارکت در حمایت از گروگان‌ها»، به صورت داوطلبانه فعالیت می‌کنیم. تعدادی از داوطلبان و کارشناسان وقت خود را صرف آنچه ما «گروگان‌های فراموش‌شده» می‌خوانیم، می‌کنند.
مشارکت‌کنند‌گان در این برنامه، شامل «اِن‌جی‌اویی» است به نام «اقیانوس بدون دزدان دریایی» که من در آن مشغول به کار هستم، دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل (UNODC)، هولمن فنویک و ویلیان با تخصص حقوقی و «کامپس ریسک» به عنوان مذاکره‌گر حرفه‌ای. با اوج‌گیری دزدی‌های دریایی در سومالی، این برنامه برای کمک به کسانی که آنجا گرفتار شده و قادر به نجات‌دادن خود نیستند و از سوی صاحبان یا شرکت‌های خود رها شده‌اند، طراحی شده است. فعالیت‌های ما جنبه خیریه‌ای دارد.
شیوه کارتان چطور است و چگونه گروگان را آزاد می‌کنید؟
می‌دانید که موضوع خیلی حساسی است، ما در ابتدا سعی می‌کنیم آدرس و اطلاعاتی درباره گروگان‌ها بیابیم. درباره اینکه کجا هستند و چطور نگهداری می‌شوند. در مرحله دوم تلاش می‌کنیم با کمک مردم از آنها حمایت کنیم؛ مثلا تهیه مواد غذایی و پزشکی برای آنها. بعد از آن برای تهیه آنچه دزدان دریایی می‌خواهند دریافت کنند، وارد مذاکره می‌شویم. درک می‌کنید که ما یک مؤسسه خیریه با امکانات محدود هستیم.
ما همچنین سعی می‌کنیم با رهبران مذهبی و اجتماعی در قبیله دزدان دریایی مذاکره کرده و آنها را برای ارائه خدمات خود متقاعد کنیم. سپس در حد توان برای ایجاد یک معامله تلاش می‌کنیم. بعد از به‌نتیجه‌رسیدن معامله باید با دولت‌ها و خانواده گروگان‌ها همکاری کنیم تا آنها به خانه بازگردانده شوند. مرحله آخر این است که با کمک سازمان‌های بین‌المللی تلاش کنیم تا این گروگان‌ها به زندگی عادی برگردند و از کمک‌های پزشکی، شغل و... بهره‌مند شوند.
از موفقیت‌هایی که قبلا در این مسیر داشته‌اید بگویید؟ گروگان‌هایی که قبلا آزاد کردید اهل کجا بودند؟ چطور موفق شدید؟
آخرین نجات به ماه نوامبر سال گذشته مربوط بود؛ یک کشتی با ٢٦ خدمه. قبلا گروگان‌هایی از چین، ویتنام، فیلیپین، کامبوج و تایوان را نجات داده و به خانه فرستاده‌ایم.
باسابقه نظامی‌اي که در کارنامه دارید، چطور به آزادسازی گروگان‌ها علاقه‌مند شدید؟
من پیش‌تر به عنوان مشاور نظامی در سومالی مشغول به کار بودم و کاملا به ماجرای دزدان دریایی و گروگان‌های بی‌گناه اشراف داشتم. کم‌کم به دلیل تخصص و علاقه، وارد این حوزه شدم. راستش را بخواهید، هیچ‌چیز به اندازه کمک به مردم و مشاهده چهره آنها پس از شادی، آدم را خوشحال و البته راضی نمی‌کند. خاطرم هست وقتی کشتی ربوده‌شده آسیایی‌ها (شامل ٢٦ نفر) را از دزدان دریایی – آن هم بعد از چهار و نیم سال اسارت- پس گرفتیم، خود آنها سراغم آمدند و من را در آغوش گرفتند و بسیار خوشحال بودند. نمی‌شود رضایت و خوشایندی‌ای بیش از این در زندگی متصور بود. به همین خاطر حتی اگر پیگیری عملیاتی چندساله به نجات یک انسان منتهی شود، این کار برای من ارزشمند است.
چند وقت است که داستان ماهیگیران ایرانی را دنبال می‌کنید؟
از سال ٢٠١٣ شروع شد. زمانی که دزدان دریایی کشتی را به سرقت برده بودند و در میان خدمه آن کشتی، یک شهروند ایرانی بود. ما یک ایرانی (شهریار علی‌آبادی) را نجات دادیم. همان موقع بود که از طریق سفیر ایران در کنیا با ایران ارتباط برقرار کردیم. از سال ٢٠١٥ این مورد را دنبال کرده‌ایم تا با کمک دولت ایران مسئله حل‌و‌فصل شود.
چه کسی از شما خواسته پیگیر مشکل صیادان ایرانی باشید؟ این یک کار داوطلبانه است یا دولت ایران درخواست کرده؟
خانواده‌ها و دولت ایران خواستند. دولت ایران یک تیم اینجا فرستاد و با ما ملاقات کرد. همکاری بسیار خوبی داشتند؛ البته این را هم بگویم از آنجا که فعالیت‌های ما کاملا جنبه خیریه‌ای دارد دولت‌ها به‌سرعت اعتماد می‌کنند.
چرا تابه‌حال موفق نشده‌اید؟ مشکل چیست؟
خیلی زود است. خیریه ما نیاز دارد منابع کافی برای کمک به آنها را تأمین کند و ما منابع لازم را در اختیار نداریم. باید از کمک‌های اهداکنندگان استفاده کنیم. تا حد زیادی در این کار موفق بوده‌ایم و مردم به ما اعتماد دارند.
دزدان دریایی چه می‌خواهند؟ پول؟ چقدر؟
دزدان دریایی همیشه پول می‌خواهند؛ اما آنها نیز باید درک کنند که زمان قدیم و دوران باج‌گرفتن از کشتی‌ها تمام شده است. کشتی‌های باارزش بالا بیمه هستند و کشتی‌های با ارزش کمتر که چیزی برای بیمه‌کردن ندارند، اغلب فقیر هستند. متقاعدکردن دزدان دریایی زمان‌بر است. فراموش نکنید سومالی از خشک‌سالی شدید رنج می‌برد و مردم گرسنه هستند، آنها برای تأمین هزینه‌های خود این کار را می‌کنند.
پاسخ ایران به درخواست مالی آنها چیست؟
دولت ایران بسیار عالی کار کرده و همکاری نزدیکی با ما داشته است.
اطلاعات شما درباره شرایط زندگی ماهیگیران ایرانی در سومالی چقدر است؟ آنها را از نزدیک دیده‌اید؟
بله، با امکانات بسیار کم و شرایط بسیار بدی زندگی می‌کنند. دزدان دریایی آنها را مورد ضرب‌وشتم و شکنجه قرار می‌دهند. تصاویری که از آنها به دستمان می‌رسد نشان می‌دهد بسیاری از خدمه دچار سوءتغذیه هستند.
چند نفر از ایرانی‌ها زنده هستند؟
براساس عکس‌ها و تصاویر هشت نفر زنده هستند و ما منتظر هستیم این را اثبات کنند؛ در شرایط کنونی نیازمند مستنداتی مبنی‌بر زنده‌بودن آنها هستیم. در این بخش ما پولی را برای دزدان دریایی می‌فرستیم تا آنها نیز تصاویری مبنی بر زنده‌بودن گروگان‌ها در اختیار ما قرار دهند.
خب نتیجه کار به کجا رسیده؟
تا اینجای کار چهار تصویر دریافت کرده‌ایم و منتظر دریافت تصاویر دیگر هستیم.
وضعیت سلامتی آنها بد است؟
تعدادی کشته شده‌اند و زنده‌ها دچار سوءتغذیه هستند.
شما فکر می‌کند این مشکل با پرداخت پول به دزدها حل خواهد شد؟
بله، اما نه باج سنتی بزرگ مثل گذشته. مؤسسه خیریه ما منابع کافی ندارد و دولت ایران باج پرداخت نمی‌کند.
توصیه شما به ایران برای حل این مسئله چیست؟
دولت ایران درحال‌حاضر با ما همکاری می‌کند؛ اما اگر خیرین دیگر نیز در ایران به ما کمک کنند، می‌تواند به حل این مسئله کمک کند؛ هرطور مایل باشند می‌توانند با ما تماس بگیرند.