در روزهایی که شرکت‌کنندگان در آزمون سراسری دانشگاه‌ها در تب و تاب و اضطراب رتبه‌های‌شان نشسته‌اند تا ببینند تست‌هایی که در تیر ماه زدند، چه سرنوشتی را برای‌شان رقم می‌زند، رتبه‌های برتر کنکور در رشته‌های مختلف، بر طبق رسم هر ساله زودتر از سایرین از رتبه خود آگاه شدند و نام و رتبه‌شان در میان اخبار رسانه‌ها قرار گرفت. امسال دست کم در مقایسه با دو سال گذشته تعداد کسانی که از شهرهایی غیر از تهران توانستند نام خود را در این فهرست به ثبت برسانند، کاهش قابل توجهی داشت.
روزنامه «اعتماد» نوشت: «امسال سهم تهران و شمیرانات به ٢٢ نفر رسید و تنها ١٥ نفر از سایر شهرها در جایگاه رتبه برتری قرارگرفتند. نفر پنجم رشته علوم تجربی و نفر چهارم رشته ریاضی از استان‌های آذربایجان شرقی و کرمان دو نفر از این برگزیدگان هستند که با «اعتماد» گفت‌وگو کردند.
یکی از موضوعاتی که هنگام انتشار نتایج کنکور در خصوص عدالت آموزشی مطرح می‌شود، بحث دسترسی به امکانات کمک آموزشی و کلاس‌های تقویتی و کنکور است. موضوعی که البته تازگی ندارد. هر سال با انتشار فهرست رتبه‌های برتر کنکور می‌توان دید که پراکندگی این دانش‌آموزان به جز تهران در اغلب موارد در مراکز استان‌هاست اما هر سال دانش‌آموزانی از شهرهای کوچک هستند که سهم خود را از رتبه‌های برتر می‌گیرند. امسال یکی از این داوطلبان مهتا ستاریان خزرلو است؛ دانش‌آموزی ساکن شهر ملکان در استان آذربایجان شرقی که دبیرستانش در شهر مجاور است، مدرسه تیزهوشان شهر بناب.
مهتا یکی از ۱۰دختر رتبه برتر کنکور امسال است. رتبه پنجم رشته علوم تجربی را کسب کرده و تصمیم گرفته است که از مهر امسال دانشجوی رشته پزشکی دانشگاه تهران شود. پدر و مادرش فرهنگی هستند و از بچگی دلش می‌خواسته پزشک شود. او در گفت‌وگو با «اعتماد» در مورد نحوه درس خواندنش برای کسب رتبه تک‌رقمی می‌گوید: «مدرسه من مدرسه تیزهوشان است اما کلاس فوق‌العاده‌ای برای کنکور نداشتیم. کلاس کنکور هم نرفتم و فقط خودم در خانه برای کنکور خواندم.»
مهتا با صدای آرامی صحبت می‌کند؛ بدون هیجان. خبر پنجم شدنش را از اخبار شنیده اما رتبه‌اش را از قبل تخمین می‌زده. رشته مورد علاقه‌اش را از دوره دبستان می‌دانسته و حالا فقط باید پا بگذارد به دانشگاه. تنها چیزی که هنوز نمی‌داند، چگونه زندگی کردن به دور از خانواده است: «نمی‌دانم آماده جدا شدن هستم یا نه چون تجربه‌اش را نداشته‌ام اما همه خانواده از رتبه من خوشحال شدند. دانشگاه تهران امکانات بسیاری دارد که می‌خواهم از آن استفاده کنم و همه هم می‌دانیم که انتخابی که می‌کنم به هر حال هزینه‌هایی دارد، مثل هر کار دیگری.»
با اعلام رتبه‌های برتر کنکور خیلی‌ها به دنبال تفاوت‌های این دانش‌آموزان با سایرین هستند، تفاوت تنها در میزان و کیفیت درس خواندن نیست، گاهی انگار نحوه زندگی کردن این نوجوانان با سایر همسالان‌شان هم تفاوت دارد. مثل مهتا که می‌گوید تا به حال سینما نرفته است: «خیلی اهل فیلم دیدن نیستم. آخرین فیلمی که دیدم «ستایش» بود که از تلویزیون پخش شد. تا به حال اصلا سینما نرفته‌ام. شهر ما کوچک است و سینما ٣٠ کیلومتر با ما فاصله دارد. برای سینما باید برویم به مراغه اما من خودم علاقه‌ای ندارم.» او بر خلاف بسیاری از نوجوانان دیگر اهل وقت‌گذرانی با اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نیست، نه اینستاگرام دارد و نه فیس‌بوک: «فقط تلگرام دارم و عضو چند کانال خبری هستم. خیلی هم وقت رویش نمی‌گذارم.» وقت‌های آزادش را چگونه پر می‌کند؟ «کتاب خواندن را دوست دارم. بیشتر کتاب‌های ادبی و شعر می‌خوانم. مثلا یکی از کتاب‌های محبوبم مثنوی مولوی است، آخرین کتابی هم که خواندم کتاب «مائده‌های زمینی» بود.»
عشق فیزیک، فیلم و شجریان
حسین مقدس اهل شهر سیرجان است. او هم از دوره راهنمایی در مدرسه تیزهوشان درس خوانده، پارسال مدال نقره المپیاد کشوری را آورده و برای قبولی در کنکور نه به کلاس تقویتی نیاز داشته و نه معلم خصوصی. در برخی آزمون‌های موسسات کنکور شرکت کرده اما می‌گوید که بار اصلی درس خواندن و حتی حل مساله‌هایی که برایش پیش می‌آمده بر عهده خودش بوده چون به نظرش برخی معلم‌ها آن قدری که باید بر درس‌هایی که می‌دادند، احاطه نداشته‌اند. حسین بر خلاف انتظار آن چنان علاقه‌ای به رشته‌های مهندسی ندارد و می‌گوید از کودکی عاشق فیزیک بوده است و حالا نقشه مفصلی برای دانشگاه دارد: «می‌خواهم اول وارد رشته مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف شوم چون رقابت بسیار فشرده بین دانشجویان این رشته پایه‌هایم را قوی می‌کند اما بعدش تغییر رشته می‌دهم تا فیزیک بخوانم چون علاقه شخصی‌ام این است که فیزیکدان نظری شوم. مباحث مورد علاقه‌ام فیزیک پلاسما، کوانتوم و لیزر است و احتمالا بعد برای مقاطع تکمیلی مدتی را هم به خارج از کشور بروم.»
در ١٨سالگی چنان با اطمینان از نقشه راه می‌گوید که انگار به وضوح آن چه در پیش روست می‌داند، فکر می‌کند آدم ١٨ ساله باید دیگر به خودش متکی باشد و خودش فکری برای حل مشکلاتش کند. حسین می‌گوید اهل فیلم دیدن است و آن قدر این فیلم‌ها ذهنش را درگیر می‌کنند که تصمیم گرفته تماشای آنها را کنار بگذارد تا وقت برای تحصیلش بیشتر باشد: «آخرین فیلمی که برای بار چندم دیدم «اینتراستلار» (اثر کریستوفر نولان) بود و قبلش هم «روزی روزگاری آمریکا» را دیدم. اهل کتاب خواندن هم هستم البته نه کتاب داستانی، سعی می‌کنم بیشتر کتاب‌های مذهبی بخوانم و این اواخر به آثار شهید چمران علاقه‌مند شدم.»
او هم بر خلاف همسالانش چندان علاقه‌ای به شبکه‌های اجتماعی ندارد. می‌گوید بعد از کنکور تلگرام و اینستاگرام نصب کرده اما چندان وقتی صرف آنها نمی‌کند: «بیشتر دوست دارم با خودم خلوت کنم، کتاب بخوانم و موسیقی گوش کنم. آثار استاد شجریان را خیلی گوش می‌کنم و به بتهون و هانس زیمر خیلی علاقه دارم.»
دنیای متفاوت این نوجوانان رتبه برتر پاییز امسال به دانشگاه‌های بزرگ و سرشناس تهران گره می‌خورد، این که سیستم آموزش عالی تا چه اندازه با محقق شدن نقشه‌های واضح و روشن‌شان برای آینده همراهی می‌کند البته موضوع دیگری است.»