فرارو- در گزارش سه ماهه دوم اجرای برجام که از سوی وزارت خارجه به مجلس ارائه شد در بخش چهارم آن تحت عنوان «محدودیت های غیربرجامی» به برخی محدودیت هایی که باعث شده بسیاری از انتظارات و توقعات قبلی برآورده نگردد اشاره شده است. این محدودیت ها شامل تحریم‌های اولیه آمریکا، تحریم‌های غیرهسته‌ای مرتبط با ادعاهای تروریسم، موشکی، سوریه و حقوق بشر، محدودیت‌های ناشی از قوانین و مقررات داخلی آمریکا و ساز و کار اجرایی آن و ... می شود.
به نظر می رسد با توجه به مفاد برجام این محدودیت ها هیچگاه رفع نخواهد شد. اکنون سوال این است که اگر این محدودیت ها باقی می ماند، ایران چطور می تواند از برجام نهایت استفاده را ببرد؟
جاوید قربان اوغلی مدیرکل پیشین افریقای وزارت خارجه و کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو گفت: «بسیاری از نتایج برجام به صورت عینی و ملموس دیده شده است و اگر منصفانه قضاوت کنیم باید گفت تمام محدودیت هایی که بر اساس برجام قرار بر رفع آن بود اکنون رفع شده است و تنها یک محدودیت باقی مانده که آن هم ارتباطی با برجام ندارد و مربوط به فضای روانی حاکم بر روابط ایران و آمریکا است که باعث ترس سرمایه گذاران و شرکای اروپایی آمریکا شده و حاضر به داد و ستد با ایران نمی شوند.»
وی ادامه داد: «انتظاری که از برجام وجود دارد باید مرتبط با برجام هم باشد. محدودیت هایی که در گزارش وزارت خارجه به مجلس با عنوان محدودیت های غیربرجامی از آن یاد شده است رفع نخواهد شد مگر آنکه تحول دیگری رخ دهد که نظام باید درباره آن تصمیم گیری کند.»
وی افزود: «اوباما در این مدت نشان داده که برای حل موضوع هسته ای ایران در مقابل اسرائیل، عربستان، کنگره آمریکا و دیگر مخالفان توافق هسته ای ایران ایستاده است. لذا اکنون ایران باید تصمیم بگیرد و مشکلات غیربرجامی در پرتو این مسئله امکان حل و فصل دارد؛ چراکه به نظر من با آمدن آقای ترامپ یا خانم کلینتون وضعیت بدتر خواهد شد و ایران باید از فرصت باقی مانده استفاده کند تا مشکلات موجود به نقطه غیرقابل برگشت نرسد.»
این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: «تا زمانی که اعتماد میان ایران و آمریکا بوجود نیاید تا مانع روانی رابطه میان ایران و اروپا برداشته شود مشکل داد و ستد با اروپا باقی خواهد ماند.»
قربان اوغلی گفت: «ما باید سعی کنیم فضای تشنج در روابط با برخی کشورهای کلیدی در سطح منطقه را کاهش دهیم. به طور مثال واقعا نیاز نیست روابط ما با عربستان تا این سطح متشنج باشد اگرچه آنها همچنان به این تنش زایی ادامه می دهند اما دیپلماسی بدین معنا است که اولا فضای تشنج را مهار کرد و سپس آن را کاهش داد و آنگاه به یک راه حلی که تامین کننده منافع ما و حفظ آبروی آنها باشد رسید.»
وی ادامه داد: «درباره آمریکا باید گفت موضوع ما با آمریکا یک مسئله است، اما موضوعاتی که به نحو غیرمستقیم به آمریکا ارتباط پیدا می کند یک مسئله دیگر است. برای ما شاید اکنون امکان مذاکره مستقیم با آمریکا به دلایلی موجود نباشد اما نیاز هم نداریم که فضای ایران را در عرصه بین المللی به نحوی نشان دهیم که می تواند تحریک آمیز شود چنانکه آقای احمدی نژاد یک جمله غیرضروری بیان کردند که «اسرائیل باید از صحنه روزگار محو شود» که همین جمله در تصمیم آمریکا و اروپا برای ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت تاثیرگذار بود.»
وی افزود: «منتهی اگر آن زمان آقای احمدی نژاد این موضوع را به زبان بیان کردند و آن همه مشکل ایجاد کردند اکنون این موضوع را به گونه ای دیگر اعلام می کنیم؛ لذا قطعا نباید انتظار داشت در این فضا دیگران اقدام به سرمایه گذاری در ایران کنند و تکنولوژی بیاورند و رابطه خود را عادی کنند.»
این دیپلمات باسابقه ایران تصریح کرد: «لذا باید از اقدامات غیرضروری در عرصه مناسبات خارجی اجتناب کرد و اگر چنین قصدی هم داریم باید آن را به تاخیر بیاندازیم و از فضای برجام بیشتر استفاده کنیم و به قول معروف از پل عبور کنیم تا آمریکا و اروپایی ها به جای غیرقابل برگشتی درباره مسائل ایران برسند.»
قربان اوغلی در پاسخ به این سوال که ایران باید نسبت به کارشکنی های کنگره آمریکا چه واکنشی نشان دهد و آیا اینکه گفته شود طرف مذاکره ایران دولت آمریکا است و ما به کنگره کاری نداریم درست است؟، گفت: «بیان این صحبت بیشتر برای راضی کردن فضای داخل ایران صورت می گیرد وگرنه در آمریکا رئیس جمهور صاحب یک اختیاراتی است و کنگره هم یک اختیاراتی دارد و حتی سازمان های مردم نهاد هم یک اختیاراتی دارند و ما نمی توانیم گزینشی برخورد کنیم.»
وی ادامه داد: «البته آقای اوباما آنقدر توان داشت که علی رغم مخالفت کنگره و اسرائیل مسئله هسته ای ایران را به سرانجام رساند. منتهی کنگره هم اختیاراتی دارد از جمله اینکه برای فروش بوئینگ باید کنگره موافقت کند.»
این کارشناس روابط بین الملل اظهار کرد: «اکنون چین و هند دارای استقلال سیاسی هستند و اگرچه با آمریکا سر ستیز سیاسی و اقتصادی دارند اما با این کشور مذاکره هم می کنند و لابی های قدرتمندی در کنگره و سازمان های مردم نهاد آمریکا دارند. اما ایران تمام درها را بسته و در مقابل، دیگران همچون عربستان، اسرائیل یا حتی منافقین از این فرصت استفاده می کنند و علیه ایران اقدام می کنند.»
وی افزود: «لذا ایران باید فضای بازی را برای خود فراهم کند تا در تصمیمات آمریکا تاثیرگذار باشد که این موضوع هم ربطی به برجام ندارد.»